Όταν “ο εχθρός του εχθρού μου”
δεν είναι ποτέ φίλος μου
Από την παλαιστινιακή Χαμάς
στην ουκρανική Αζόφ
και στην κυπριακή ΕΟΚΑ...
του Γιώργου Μητραλιά
Αφορμή για ό,τι ακολουθεί μας έδωσε το εξαιρετικά σημαντικό κείμενο -που παραθέτουμε στη συνέχεια- της νεαρής Ουκρανής Hanna Perekhoda “Αν στο όνομα της "ειρήνης" προδώσουμε τους Ουκρανούς, όπως τους Παλαιστίνιους…” στο οποίο -όπως λέει- προσπαθεί να δει “τις δομές που καθιστούν δυνατή όχι την "εξωτικοποίηση" της Παλαιστίνης, αλλά την καθιστούν δυνητικά συγκρίσιμη με άλλες καταστάσεις αποικιοκρατικής καταπίεσης και νόμιμης αντίστασης, υπό την καθοδήγηση ωστόσο υπερ-αντιδραστικών ακροδεξιών οργανώσεων”. Και πράγματι, το πόσο λίγο “εξωτική” θα έπρεπε να λογίζεται για κάθε Έλληνα και για κάθε Κύπριο η περίπτωση της παλαιστινιακής Χαμάς, αποδεικνύεται από το γεγονός ότι και στην Κύπρο της αγγλικής “αποικιοκρατικής καταπίεσης”, επικεφαλής της αναμφίβολα “νόμιμης αντίστασης” μπήκε και διατηρήθηκε για τουλάχιστον πέντε χρόνια (1954-1959) η “υπερ-αντιδραστική ακροδεξιά οργάνωση” που ήταν η ΕΟΚΑ του κομμουνιστοφάγου και δωσίλογου στρατηγού Γεωργίου Γρίβα.
Λοιπόν, ουδέν καινόν υπό τον ήλιον, καθώς όπως συμβαίνει σήμερα με την Χαμάς, έτσι και η δράση της ΕΟΚΑ προβλημάτισε και τελικά δίχασε τότε την αριστερά και τους αριστερούς, που γενικά έμειναν να απορούν και να μην βρίσκουν ικανοποιητική εξήγηση στο πώς μια υπερ-αντιδραστική οργάνωση μπόρεσε να ηγηθεί μιας αντι-αποικιακής αντίστασης και πάλης. Το κείμενο της Perekhoda δίνει την απάντηση: σε τελική ανάλυση, ήταν και είναι η παραίτηση της αριστεράς από τα ιστορικά της καθήκοντα που οδηγεί ακόμα και σε τερατογενέσεις σαν κι αυτές που είδαμε παλιότερα στην Κύπρο με την ΕΟΚΑ, που βλέπουμε σήμερα στην Παλαιστίνη με την Χαμάς. και που θα μπορούσαμε να δούμε προσεχώς στην Ουκρανία ίσως με μια κάποια Αζόφ...”αν στο όνομα της "ειρήνης" προδώσουμε τους Ουκρανούς, όπως τους Παλαιστίνιους”…
Το πρόβλημα της ”ανικανότητας όλων των προοδευτικών δυνάμεων, οι οποίες δεν έκαναν -και δεν κάνουν- αρκετά για να υποστηρίξουν την υπόθεση των καταπιεσμένων” δεν είναι καινούργιο αλλά είναι σήμερα που έχει πάρει πρωτόγνωρες διαστάσεις και που πονάει περισσότερο από ποτέ. Και αυτό για δύο λόγους: επειδή η εποχή μας σημαδεύεται από την ραγδαία άνοδο της ακροδεξιάς και “του φασισμού που εξαπλώνεται σαν ιός” ακόμα και μεταξυ αυτών των καταπιεσμένων. Και επειδή η αριστερά όχι μόνο έχει συρρικνωθεί απελπιστικά αλλά και οι περισσότερες δυνάμεις της δείχνουν να έχουν χάσει -κυριαλεκτικά- τον μπούσουλα, με αποτέλεσμα αρκετές από αυτές όχι μόνο να μην “κάνουν αρκετά για να υποστηρίξουν την υπόθεση των καταπιεσμένων” αλλά να κάνουν κάτι ακόμα χειρότερο: να υποστηρίζουν τους καταπιεστές (!) στο όνομα της πανάρχαιας παροιμίας ότι “ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου”…
Και πάλι “ουδέν καινόν υπό τον ήλιον” καθώς δεν είναι διόλου τυχαίο ότι η πρόσφατη ιστορία των καταπιεσμένων και των αντι-αποικιακών αγώνων τους έχει σημαδευτεί ανεξίτηλα από τα σκληρά διλήμματα που συνήθως τους επέβαλε αυτή ακριβώς η “πανάρχαια παροιμία” που κάνει θραύση σήμερα απανταχού της γης. Έτσι, η υπενθύμιση έστω μερικών τέτοιων εμβληματικών περιπτώσεων του πρόσφατου παρελθόντος, μπορεί ίσως να βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα αυτά που συμβαίνουν σήμερα.
Φυσικά, όλοι έχουν ακουστά τον ιρλανδικό Ιρλανδικό Δημοκρατικό Στρατό (IRA) αλλά μάλλον ελάχιστοι γνωρίζουν τις στενές σχέσεις που ανάπτυξε η ηγεσία του με το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας από το 1937 και μέχρι και τις αρχές του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου. Στη βάση αυτής της -από πρώτη άποψη, “αφύσικης”- συνεργασίας βρίσκουμε την ιρλανδική παραλλαγή της ίδιας πάντα “πανάρχαιας παροιμίας”: «England’s difficulty is Ireland’s opportunity» (μια δυσκολία της Αγγλίας είναι μια ευκαιρία για την Ιρλανδία”! Και στην προκειμένη περίπτωση, αυτή η “δυσκολία της Αγγλίας” δεν ήταν άλλη από τη ναζιστική Γερμανία, που νικώντας στον πόλεμο της ενάντια στη Βρετανική Αυτοκρατορία, θα μπορούσε να απαλλάξει τη Βόρεια Ιρλανδία από τον αγγλικό ζυγό, οδηγώντας την στην επανένωση της με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας!
Ας μη νομιστεί ότι αυτή η “αφύσικη” συνεργασία έμεινε μόνο στα λόγια ή περιορίστηκε σε κάποιες ασήμαντες ενέργειες. Πέρα από τις περίπου συνεχείς επαφές αξιωματούχων των δύο πλευρών (ακόμα και με τον ίδιο τον Χίτλερ!), αυτή η συμμαχία πήρε τις διαστάσεις αληθινής στρατιωτικής συνεργασίας με πάρα πολλά θύματα και με -τουλάχιστον- την ανοχή μεγάλης μερίδας της ιρλανδικής κοινής γνώμης.
Η δεύτερη περίπτωση που θέλουμε να θυμίσουμε είναι εκείνη της -και πάλι- στρατιωτικής συνεργασίας του αντι-αποικιακού αγώνα της Ινδίας με το Τρίτο Ράιχ ενάντια στην αποικιοκρατική δύναμη που ήταν τότε η Βρετανική αυτοκρατορία. Αυτή η συνεργασία που, μεταξύ άλλων, οδήγησε και στη συγκρότηση ινδικών στρατιωτικών τμημάτων που πολέμησαν στο πλευρό της Βέρμαχτ στην Ασία και στην Ευρώπη, βασιζόταν στο ίδιο πάντα σκεπτικό ότι “ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου”: η στρατιωτική ήττα της Βρετανίας θα προκαλούσε την κατάρρευση της αυτοκρατορίας της και άρα, θα οδηγούσε στην ανεξαρτησία της Ινδίας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρωτεργάτης αυτής της “αφύσικης” συνεργασίας Subhas Chandra Bose, που είχε διατελέσει πρόεδρος του Εθνικού Κογκρέσου του Γκάντι, είχε προσπαθήσει μάταια να πείσει στη Μόσχα τον Στάλιν να στηρίξει τον ένοπλο εθνικοπελευθερωτικό αγώνα των Ινδών, πριν συναντήσει τον Χίτλερ στο Βερολίνο. Και δεν είναι επίσης τυχαίο, ότι ακόμα και σήμερα, θεωρείται κάτι σαν εθνικός ήρωας από πάρα πολλούς συμπατριώτες του…
Σταματάμε εδώ, αν και οι ανάλογες με τις προαναφερθείσες περιπτώσεις είναι πολλές και διδακτικές, και καλύπτουν όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Έστω όμως και έτσι, ο απολογισμός τους επιτρέπει να εξαχθεί ένα αρκετά κατηγορηματικό συμπέρασμα: το απόφθεγμα “ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου” μπορεί να είναι εφαμόσιμο χωρίς κανένα πρόβλημα από τους αστούς πολιτικούς που χρακτηρίζονται από τον κυνισμό τους, αλλά δεν μπορεί για κανένα λόγο να αποτελεί μπούσουλα των αριστερών που υποτίθεται ότι έχουν αρχές και αξίες. Εξάλλου, το αποτέλεσμα του ήταν πάντα τραγικό: ο “εχθρός του εχθρού μου” δεν ήταν ποτέ και δεν θα είναι ποτέ σύμμαχος στον οποίο μπορείς να βασιστείς. Είτε θα σε μεταμορφώσει σε αντιδραστικό ή ακόμα και ακροδεξιό υπηρέτη και κλώνο του, είτε θα σε προδώσει στην πρώτη ευκαιρία…
Ας έχουν υπόψη τους όλα αυτά οι αριστεροί κάθε απόχρωσης την ώρα που η Γάζα και η Ουκρανία ζητούν απεγνωσμένα τη βοήθεια τους, ενώ αντιστέκονται στους δημίους τους που υπόσχονται ακόμα μεγαλύτερα λουτρά αίματος.
Σημείωση
1. Κάναμε ουσιαστικά την ίδια διαπίστωση όταν γράφαμε ότι « είναι πάνω στα ερείπια του σοσιαλιστικού και κομμουνιστικού οράματος που έχουν ανθίσει οι κάθε λογής αντιδραστικοί θρησκευτικοί και άλλοι νεοφιλελεύθεροι σκοταδισμοί της εποχής μας που ταλανίζουν την ανθρωπότητα » στο κείμενο μας Μεσανατολικά αδιέξοδα μακελειά - Πέρα από τον σιωνισμό και τον τζιχαντισμό!: https://www.contra-xreos.gr/
* Το σκίτσο είναι του Φρανθίσκο Γκόγια, από τις "Συμφορές του πολέμου"
Αν στο όνομα της "ειρήνης" προδώσουμε τους Ουκρανούς, όπως τους Παλαιστίνιους…
της PEREKHODA Hanna*
Ας φανταστούμε την ακόλουθη ιστορία. Μια χώρα βρίσκεται υπό κατοχή και ο λαός της καταπιέζεται συστηματικά. Το κράτος κατοχής ενθαρρύνει την εγκατάσταση εποίκων στη γη τους. Ο αγώνας για τη χειραφέτηση αυτού του καταπιεσμένου λαού λαβαίνει εξαιρετικά ανεπαρκή υποστήριξη από προοδευτικές δυνάμεις εκτός της χώρας και αγνοείται από τα κορυφαία κράτη του κόσμου. Οι αντιδραστικές δυνάμεις αναλαμβάνουν την υπόθεση της εθνικής απελευθέρωσης και στρατολογούν μέσα από το λαό που υφίσταται την αδικία σε καθημερινή βάση. Καταφεύγουν όλο και περισσότερο σε τρομοκρατικές ενέργειες. Καταστέλλονται βάναυσα και ριζοσπαστικοποιούνται σε σημείο να μετατραπούν σε μια υπερ-αντιδραστική ακροδεξιά οργάνωση.
Κάποια στιγμή, η διεθνής ισορροπία δυνάμεων αρχίζει να αλλάζει: οι αναδυόμενες υπερ-αντιδραστικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις ενισχύονται, ενώ οι αστικές δημοκρατίες βρίσκονται όλο και πιο αποδυναμωμένες και απαξιωμένες και χάνουν την ηγεμονική τους θέση, ειδικότερα λόγω εσωτερικών πολιτικών κρίσεων. Οι αναδυόμενοι ιμπεριαλιστές παρέχουν την συμφεροντολογική υποστήριξή τους σε αυτή την οργάνωση, που καμώνεται πως εκπροσωπεί το κίνημα εθνικής χειραφέτησης, αλλά έχει γίνει φορέας μιας ιδεολογίας μίσους. Υποκινούμενη από εξωτερικούς παράγοντες και υπό το βάρος της εσωτερικής καταπίεσης, που αυξάνεται χρόνο με το χρόνο, η οργάνωση που μονοπωλεί την εθνική υπόθεση εντείνει τις πράξεις βίας κατά του άμαχου πληθυσμού του έθνους που την καταπιέζει: αιχμαλωσίες ομήρων, βιασμοί, δολοφονίες. Στην ιστορία της Ουκρανίας, έχουμε βιώσει κάτι που μοιάζει ιδιαίτερα με αυτό το σενάριο: όταν ο Ουκρανικός Επαναστατικός Στρατός υπό την αιγίδα της OUN(b), της δικής μας Χαμάς, κατέσφαξε ολόκληρα χωριά Πολωνών στη Βολυνία κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. [1]
Χρησιμοποιώ σκόπιμα μια απλουστευμένη περιγραφή, επειδή προσπαθώ να δω τις δομές που καθιστούν δυνατή όχι την "εξωτικοποίηση" της Παλαιστίνης, αλλά την καθιστούν δυνητικά συγκρίσιμη με άλλες καταστάσεις αποικιοκρατικής καταπίεσης και νόμιμης αντίστασης, υπό την καθοδήγηση ωστόσο υπερ-αντιδραστικών ακροδεξιών οργανώσεων. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι η Χαμάς και η OUN είναι το ίδιο πράγμα, αλλά νομίζω ότι η σύγκριση μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την συστημική δυναμική που διέπει τις συγκρούσεις αυτού του είδους.
Σήμερα, είναι απαράδεκτο να σιωπούμε για το απαρτχάιντ και τη συστημική βία κατά των Παλαιστινίων και να συμπαρατασσόμαστε με το καθεστώς του Νετανιάχου, που θέλει να αφανίσει δύο εκατομμύρια ανθρώπους στη Γάζα. Όπως είναι απαράδεκτο να δικαιολογούμε τη δολοφονία αμάχων από τη Χαμάς ή να ισχυριζόμαστε ότι η Χαμάς αντιπροσωπεύει σήμερα τον αγώνα του παλαιστινιακού λαού για ελευθερία. Η Χαμάς και ο Νετανιάχου δεν είναι μόνο δύο αντιδραστικές δυνάμεις, αλλά δηλώνουν ανοιχτά ότι ο αντίπαλος άμαχος πληθυσμός είναι νόμιμος στρατιωτικός στόχος.
Τους προδώσαμε
Σε μια τέτοια κατάσταση, το μόνο λογικό θα ήταν να υποστηρίξουμε ό,τι έχει απομείνει από το παλαιστινιακό κίνημα χειραφέτησης, το οποίο είναι ικανό να αγωνιστεί χωρίς να πέσει στο παραλήρημα του αδιάκριτου μίσους. Και να υποστηρίξουμε επίσης εκείνους τους Ισραηλινούς που αντιτίθενται ενεργά στο αποικιοκρατικό τους καθεστώς και υποστηρίζουν το δικαίωμα των Παλαιστινίων στην αυτοδιάθεση. Αλλά πού είναι αυτοί, και από τις δύο πλευρές, μετά από μισό και πλέον αιώνα ατελείωτης φρίκης; Εξακολουθούν να υπάρχουν, αλλά το γεγονός ότι είναι τόσο αδύναμοι και ανίσχυροι απέναντι στη βία είναι και δικό μας λάθος. Δεν κάναμε αρκετά για να τους υποστηρίξουμε και να τους ενισχύσουμε απέναντι στις σκοταδιστικές δυνάμεις. Τους έχουμε προδώσει, νομίζοντας ότι η έκφραση της αλληλεγγύης μας είναι αρκετή για να τους βοηθήσουμε να αντισταθούν στην καταπίεση. Όχι, αυτό δεν είναι αρκετό.
Και αν συνεχίσουμε έτσι, αν ο πολιτικός μας ακτιβισμός συνεχίσει να περιορίζεται στην ανάρτηση σημαιών στα κοινωνικά δίκτυα, θα έχουμε μια δεύτερη Παλαιστίνη με τη Χαμάς της, που θα κρατά ομήρους περισσότερους από 30 εκατομμύρια κατοίκους, στη μέση της Ευρώπης. Ναι, αυτό είναι πιθανό να συμβεί αν, στο όνομα της "ειρήνης", προδώσουμε τους Ουκρανούς και επιτρέψουμε τη διχοτόμηση της χώρας τους. Το χειρότερο είναι ότι αυτό ακριβώς το σενάριο θα προτιμούσαν κάποιοι αριστεροί ακτιβιστές. Αν η Ουκρανία ήταν υπό κατοχή, θα ήταν πολύ πιο άνετο γι' αυτούς να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους στους Ουκρανούς.
Αντίθετα με τη Χαμάς, η Αζόφ δεν είναι (ακόμα;) στην εξουσία στην Ουκρανία και δεν σφαγιάζει ολόκληρες οικογένειες Ρώσων πολιτών που βρίσκονται ήδη στη διαδικασία μετακόμισης στις υπό κατοχή ουκρανικές πόλεις. Η Ουκρανία εξακολουθεί να υπερασπίζεται το δημοκρατικό της σχέδιο και υπάρχουν ακόμη πολλές δυνάμεις που μάχονται ενάντια στον κατακτητή, ενώ υπερασπίζονται το σχέδιο μιας αντιαυταρχικής, κοσμικής, ανοιχτής, κοινωνικής και δίκαιης Ουκρανίας. Φαίνεται όμως ότι, για κάποιους, αυτό δεν είναι αρκετό για να υποστηρίξουν τον αγώνα ενός λαού που δέχεται να λαβαίνει αμερικανικά όπλα. Ωστόσο, η υποστήριξη της εξοπλισμένης από το Ιράν Χαμάς δεν αποτέλεσε ποτέ πρόβλημα για μια ορισμένη "δυτική Αριστερά".
Έχω σοκαριστεί από την αντίδραση πολλών αριστερών ακτιβιστών. Οι άνθρωποι πανηγυρίζουν για αυτό που συμβαίνει σαν να ήταν "ένα άνοιγμα" σε κάτι καλό, στην απελευθέρωση και χειραφέτηση των καταπιεσμένων. Για μένα, αυτό που συμβαίνει είναι μια αποτυχία της ανθρωπότητας και ακόμη περισσότερο εκείνων που ταυτίζονται με τις δυνάμεις της αριστεράς. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι η αναγνώριση της ανικανότητας όλων των προοδευτικών δυνάμεων, οι οποίες δεν έκαναν αρκετά για να υποστηρίξουν την υπόθεση των καταπιεσμένων. Ούτε στην Παλαιστίνη, ούτε στο Ιράν, ούτε στη Συρία ούτε ή οπουδήποτε αλλού. Το να ανεμίζουν παλαιστινιακές σημαίες ήταν cool για να έχουν ήσυχη τη συνείδηση τους οι αντικομφορμιστές ακτιβιστές, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό. Οι πραγματικοί Παλαιστίνιοι εξακολουθούσαν να είναι μόνοι απέναντι στη φρίκη της κατοχής.
Πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε και να αναγνωρίσουμε την αποτυχία μας το συντομότερο δυνατό. Πρέπει να σταματήσουμε να κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας και να αρχίσουμε επιτέλους να σκεφτόμαστε σοβαρά τι μπορούμε ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ να κάνουμε σήμερα για να αντιταχθούμε στον φασισμό που εξαπλώνεται σαν ιός και να βοηθήσουμε ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ αυτούς που αγωνίζονται για τη χειραφέτησή τους, πριν πέσουν στον ανυπέρβλητο φαύλο κύκλο της απελπισίας και του μίσους.
Σημειώσεις
[1] Η OUN είναι ένα ουκρανικό ακροδεξιό κίνημα που ιδρύθηκε το 1929 και ευθύνεται για πολυάριθμες σφαγές κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ένας από τους ηγέτες της, ο Stepan Bandera, ήταν επικεφαλής της πιο αντιδραστικής φράξιας της - της OUN(b).
* Γεννημένη το 1993 στο Ντονέτσκ, σε ρωσόφωνη οικογένεια, η ιστορικός Χάννα Περεχόντα ζει κυρίως τώρα στην Ελβετία και είναι ερευνήτρια και βοηθός καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Λωζάνης. Η Περεχόντα είναι μέλος της ουκρανικής σοσιαλιστικής οργάνωσης Σοτσιάλνι Ρουχ.