Μετεκλογική καταιγίδα βάρβαρων μέτρων λιτότητας

(Nexus, Μάιος 2012)

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Οι προγραμματικές δηλώσεις της νέας κυβέρνησης διαβάστηκαν πριν καν ορκιστεί ενώπιον του προέδρου της Δημοκρατίας ή δοθεί η εντολή σχηματισμού της, πριν καν μάλιστα ανοίξουν οι κάλπες των πιο δύσκολα προβλέψιμων εκλογών της μεταπολίτευσης. Περιελήφθησαν δε με κάθε λεπτομέρεια, με πίνακες, διαγράμματα και όλα τα σχετικά στην έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου του Μαρτίου.

Παρόλα αυτά η ατζέντα του νέου μεσοπρόθεσμου πλαισίου που θα ανακοινωθεί την επομένη των εκλογών, τεχνηέντως αποσύρθηκε από την προεκλογική συζήτηση. Και τα τρία κόμματα (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΛΑΟΣ) που την τελευταία διετία στοιχήθηκαν πίσω από τα αλλεπάλληλα Μνημόνια καταδικάζοντας τις υποτιθέμενες πολιτικές παροχών του παρελθόντος και την υποταγή του πολιτικού συστήματος στο πολιτικό κόστος, τώρα, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να αποφύγουν το «μαύρισμα» κατέβηκαν στο προεκλογικό τερέν κρύβοντας το εκπληκτικής ομοιότητας πραγματικό τους πρόγραμμα που εκπονήθηκε από την Τρόικα και περιλαμβάνει τα ακόλουθα μέτρα: Πρώτο, μείωση του δημόσιου τομέα με καταργήσεις υπηρεσιών, μειώσεις μισθών και απολύσεις υπαλλήλων, δεύτερο, καταιγισμός φοροεισπρακτικών μέτρων νέας και παλιάς κοπής και τρίτο νέες παρεμβάσεις στον ιδιωτικό τομέα με μέτρα μείωσης μισθών και ημερομισθίων.

Στόχος οι δημόσιες δαπάνες

Η ανάγκη σταθεροποίησης του δημόσιου χρέους και σταδιακής εξάλειψης του δημοσιονομικού ελλείμματος, ώστε να απομακρυνθεί η ανάγκη μιας νέας αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους ή ενός νέου «δανείου σωτηρίας» αναδεικνύει το στόχο μείωσης των δημοσίων δαπανών σε απόλυτη προτεραιότητα για τη νέα κυβέρνηση. Η σημασία των περικοπών υπογραμμίζεται από το γεγονός ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού για το 2011 παρέμεινε στο 9,6% παρά τις περικοπές που μεσολάβησαν. Αρωγός στη νέα προσπάθεια μείωσης των δαπανών κλήθηκε το ΚΕΠΕ – τραγική ειρωνεία αν σκεφτούμε ότι σκοπός της ίδρυσής του το 1959 από τον τότε πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή, κατόπιν εισήγησης του τότε προέδρου της Τράπεζας της Ελλάδας, Ξ. Ζολώτα, και με πρώτο πρόεδρο και επιστημονικό διευθυντή τον Αν. Παπανδρέου, που γι’ αυτό το λόγο κλήθηκε από τις ΗΠΑ, ήταν η μελέτη θεμάτων οικονομικής ανάπτυξης της Ελλάδας. Οι εποχές αλλάζουν και μαζί οι προτεραιότητες… Έτσι το ΚΕΠΕ τώρα ανέλαβε το δυσάρεστο έργο να παρουσιάσει μια ακτινογραφία των δημοσίων δαπανών. Να απαντήσει δηλαδή στο ερώτημα «που πάνε» οι δημόσιες δαπάνες, ένα έργο όχι και τόσο ευχάριστο γιατί το ζητούμενο δεν είναι απλώς και μόνον ο εξορθολογισμός τους, αλλά ο ακρωτηριασμός τους. Δεδομένου ότι επί διετίας οι περικοπές δημοσίων δαπανών έχουν «πιάσει κόκκαλο» είναι εμφανές ότι η νέα μετεκλογική ομοβροντία περικοπών θα φθάσει στον σκληρό πυρήνα του κρατικού μηχανισμού αλλάζοντας εκ βάθρων τον χαρακτήρα του κράτους και καταφέρνοντας ένα συντριπτικό πλήγμα στο υποτυπώδες ούτως ή άλλως ελληνικό κράτος πρόνοιας. Ο στόχος των άγριων περικοπών ποσοτικοποιείται στην έκθεση του ΔΝΤ κατά τον ακόλουθο τρόπο: Από 49,7% του ΑΕΠ που ανέρχονταν οι δημόσιες δαπάνες το 2011, να διαμορφωθούν κατά τα επόμενα τέσσερα χρόνια στα εξής επίπεδα: 2012: 48,9%, 2013: 46,3%, 2014: 43,7% και 2015: 41,2%. Λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι ο μέσος όρος των δημοσίων δαπανών στις χώρες μέλη της ευρωζώνης ανέρχεται στο 47,4% γίνεται εμφανές ότι αν τυχόν και υλοποιηθούν αυτές οι παρεμβάσεις το πρότυπο δημοσίων δαπανών της Ελλάδας περισσότερο θα ομοιάζει με αυτό της Αφρικής παρά της ΕΕ στην οποία υποτίθεται ότι ανήκουμε…

Η μείωση των δημοσίων δαπανών θα επέλθει από μια σειρά μέτρων που θα έχουν δραματικό κοινωνικό αντίκτυπο, επιδεινώνοντας απότομα το βιοτικό επίπεδο εκατομμυρίων ανθρώπων και θέτοντας σε δοκιμασία τις υποδομές που ήδη τρεκλίζουν με πιο χαρακτηριστική περίπτωση το νεοσύστατο Εθνικό Οργανισμό Παροχής Υπηρεσιών Υγείας που ήδη βουλιάζει στα χρέη τα οποία υπερβαίνουν τα 2 δις. ευρώ. Συγκεκριμένα οι μειώσεις θα επέλθουν από την απόλυση δημοσίων υπαλλήλων, την μείωση των μισθών όσων θα συνεχίσουν να εργάζονται στο δημόσιο, την δραματική περικοπή των κοινωνικών δαπανών, μέσω ενός νέου αντι-ασφαλιστικού νόμου και τέλος μέσω των μαζικών ιδιωτικοποιήσεων.

Οι πρώτοι που θα νιώσουν τον πέλεκυ των απολύσεων στον δημόσιο τομέα θα είναι οι 70.000 περίπου συμβασιούχοι και ελαστικά απασχολούμενοι, των οποίων τα συμβόλαια εργασίας δεν πρόκειται να ανανεωθούν. Δεν θα είναι όμως μόνο αυτοί, ούτε φυσικά όσοι αποχωρούν λόγω συνταξιοδότησης όπως διατείνεται ο αρμόδιος υπουργός για να διασκεδάσει τις αλγεινές εντυπώσεις, για τον προφανή λόγο ότι έτσι δεν πρόκειται να πιαστεί ο στόχος μείωσης των θέσεων εργασίας κατά 150.000 μέχρι το 2015, όπως έχει απαιτήσει η Τρόικα. Η αναμενόμενη μείωση δεν πρόκειται να «βάλει τάξη» στο δημόσιο όπως θα ήθελαν για παράδειγμα οι υστερικές κραυγές πρωτοκλασάτων υπουργών όπως του Ανδρέα Λοβέρδου, που μιλώντας στην επιτροπή Υγείας της Βουλής στις 7 Σεπτέμβρη 2011 έκανε λόγο για «ένα εκατομμύριο δημοσίους υπαλλήλους που ταλαιπωρούν τα υπόλοιπα δέκα», προσπαθώντας με αυτό τον τρόπο να βαθύνει τον διχασμό μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών υπαλλήλων, εμφανίζοντας τους πρώτους ως αιτία της κακοδαιμονίας, για να μείνει έτσι στο απυρόβλητο η πολιτική των περικοπών και της λιτότητας. Το ένα εκατομμύριο δημοσίων υπαλλήλων, σύμφωνα με επίσημες ανακοινώσεις του υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης, αποδείχθηκαν 712.000, εκ των οποίων μόνιμοι είναι μόνο 636.000 στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και μια ασυνήθιστα υψηλή αναλογία στρατιωτικών και αστυνομικών σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, για λόγους προφανείς. Αντιθέτως, η αναμενόμενη μείωση των δημοσίων υπαλλήλων θα προκαλέσει τεράστια λειτουργικά κενά στις δημόσιες υπηρεσίες που θα ισοδυναμούν με «απαγορευτικό» για τους εργαζόμενους.

Σημαντική μείωση των δημοσίων δαπανών αναμένεται να επέλθει και λόγω της κατάργησης των λεγόμενων «ειδικών μισθολογίων» με τα οποία αμείβονται γιατροί, δικαστικοί κ.α. Η μείωση μάλιστα αναμένεται να ξεπεράσει το 12%, που έχει ήδη ανακοινωθεί, φθάνοντας το 15% ακόμη και το 20% των μισθών τους.

Νέος γύρος περικοπών θα σημάνει και για τους συνταξιούχους που πολύ γρήγορα θα έρθουν αντιμέτωποι με ένα νέο αντιασφαλιστικό νόμο ως αποτέλεσμα της κάθετης μείωσης των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων εξ αιτίας του κουρέματος των ελληνικών ομολόγων στο πλαίσιο του προγράμματος ανταλλαγής (τουλάχιστον 11 δις. ευρώ), της δραματικής συρρίκνωσης των ασφαλιστικών πόρων λόγω αύξησης της ανεργίας και συρρίκνωσης των εσόδων των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα και τέλος της με κάθε τρόπο ιεράρχησης της ανάγκης μείωσης των δημοσίων δαπανών. Το ΔΝΤ μάλιστα εμφανίζει το νέο μαχαίρι στις συντάξεις ως θέμα …κοινωνικής δικαιοσύνης! «Επιπλέον, ορισμένες περαιτέρω πραγματικές μειώσεις είναι αναγκαίες, που ως στόχο θα έχουν τους συνταξιούχους με υψηλότερα εισοδήματα, αντανακλώντας την ανάγκη μιας ισότιμης κατανομής του βάρους της προσαρμογής στην Ελλάδα» αναφέρεται κατά λέξη στην παράγραφο υπ. αρ. 24., παραλείποντας φυσικά να αναφέρει ότι οι συνταξιούχοι οδηγούνται στην εξαθλίωση στερούμενοι αυθαιρέτως και παρανόμως πόρους που οι ίδιοι έχουν καταβάλει μέσω των εισφορών τους επί δεκαετίες.

Η θέση των ασθενέστερων θα επιδεινωθεί περαιτέρω μέσω της κατάργησης των κοινωνικών επιδομάτων που σήμερα απολαμβάνουν 240.000 δικαιούχοι και αφορούν επιδόματα αναπηρίας, πολύτεκνων, παραμεθορίου, τοκετού, ασθένειας, χρόνιων παθήσεων, κ.α. Το σχέδιο κυβέρνησης και Τρόικας (το οποίο σύμφωνα με δημοσιεύματα έχει ήδη συμφωνηθεί μεταξύ του αρμόδιου υπουργού Φίλιππου Σαχινίδη και των τεχνοκρατών του γερμανού γκαουλάιτερ, Χορστ Ράιχενμπαχ) είναι να καταργηθούν εξ ολοκλήρου όλα τα επιδόματα με μοναδική εξαίρεση αυτό της ανεργίας και να χορηγηθούν σε δεύτερο χρόνο σε συνάρτηση με εισοδηματικά κριτήρια. Όπως, κατ’ αναλογίαν συνέβη και με το επίδομα ανεργίας που αποφάσισε το υπουργείο Εργασίας να χορηγήσει στους ελεύθερους επαγγελματίες, βάσει της εισφοράς ανεργίας που πληρώνουν από την 1^η Ιανουαρίου ύψους 10 ευρώ τον μήνα κι η οποία κατατίθεται στον Ειδικό Λογαριασμό Ανεργίας. Προϋπόθεση για να δοθούν τα 360 ευρώ τον μήνα είναι ο ασφαλισμένος την προηγούμενη τριετία να …πείναγε.

Τα μεγάλα έσοδα αναμένονται ωστόσο από τις ιδιωτικοποιήσεις. Στην έκθεση του ΔΝΤ ο αρχικός στόχος συγκέντρωσης 50 δισ. ευρώ από το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας παραμένει, μετατίθεται ωστόσο χρονικά για το 2022. Άμεσα ως το 2015 αναμένεται να συγκεντρωθούν 19 δισ. ευρώ. Η μερίδα του λέοντος (18,2 δις. ευρώ) εκτιμάται ότι θα επέλθει από την πώληση γης που θα περιλαμβάνει 70.000 περιπτώσεις! Η αμέσως επόμενη κατηγορία, από άποψη εσόδων, είναι τα στοιχεία ενεργητικού του χρηματοπιστωτικού τομέα απ’ όπου η κυβέρνηση και πιο συγκεκριμένα οι ξένοι πιστωτές (στους οποίους με νόμο κατευθύνονται τα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις) περιμένουν να εισπράξουν 16 δις. ευρώ. Ακολουθούν οι υποδομές με 6,4 δις. κ.λπ. Στην έκθεση μάλιστα υπογραμμίζεται η σημασία να μείνει ανεπηρέαστη η διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων, όπως προωθείται μέσω του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας Δημοσίου που ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 2011, από τις πολιτικές αντιπαραθέσεις, εννοώντας ότι το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας δεν θα πρέπει να τεθεί στο τραπέζι του προεκλογικού διαλόγου και να αμφισβητηθεί αλλά να συνεχιστεί ανεπηρέαστο από τις πολιτικές μεταβολές. Το ερώτημα που γεννάται έτσι είναι τελικά τι μένει να συζητηθεί στις εκλογές και να αποτελέσει θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης, αν οι ιδιωτικοποιήσεις που αλλάζουν ριζικά το χαρακτήρα του δημόσιου σε βάρος της κοινωνικής πλειοψηφίας και θα επηρεάσουν το βιοτικό επίπεδο των μελλοντικών γενιών, κρίνεται «απαγορευμένο θέμα» για το οποίο οι ιθαγενείς δεν δικαιούνται να έχουν άποψη…

Έφοδος στις τσέπες μας

Η δεύτερη κατηγορία μέτρων περιλαμβάνει μια λαίλαπα φοροεισπρακτικών νόμων που κυρίως θα επικεντρωθούν στην ακίνητη περιουσία, λόγω του ότι είναι όχι μόνο υψηλή σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη (με το επίπεδο ιδιοκατοίκησης για παράδειγμα να βρίσκεται στο 80%) αλλά επίσης παραμένει και σχετικά αμετάβλητη (συγκρίνοντάς την για παράδειγμα με τα εισοδήματα) παρά την επέκταση της κρίσης. Έτσι οι ιδιοκτήτες αναμένεται να επιβαρυνθούν με τουλάχιστον έξι φόρους (από ΕΤΑΚ μέχρι το Ειδικό Τέλος της ΔΕΗ), οι περισσότεροι εκ των οποίων θα είναι αναδρομικοί, ακόμη κι από το 2009. Στην πραγματικότητα θα είναι ληστρικοί κι εντελώς αδικαιολόγητοι επί της ουσίας καθώς θα έρθουν να κλείσουν τις τρύπες που δημιουργεί στα δημόσια έσοδα η κάθετη μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης και της συνακόλουθης φορολογητέας ύλης. Η νέα φορολογία που θα επιβληθεί ακόμη και στα αγροτεμάχια, πλήττοντας την μικρή ιδιοκτησία στην ύπαιθρο (και δημιουργώντας ένα πρωτοφανές κύμα συγκέντρωσης της γης σε λίγα χέρια για τις τελευταίες δεκαετίες) θα έρθει επίσης να καλύψει και το κενό που θα δημιουργήσει στα δημόσια ταμεία ο νέος, χαμηλότερος φορολογικός συντελεστής που θα επιβληθεί στις ανώνυμες εταιρείες ύψους 15% από 20% που είναι σήμερα. Πρόκειται για το ένα από τα δύο συμπεράσματα στα οποία κατέληξε ο διακομματικός διάλογος για το νέο φορολογικό νόμο, που πρόσφατα ολοκληρώθηκε, με μοναδικό σημείο διαφωνίας μεταξύ ΠΑΣΟΚ και ΝΔ αν αυτό πρέπει να γίνει άμεσα όπως προτείνει η ΝΔ, ή σταδιακά στο βάθος τριετίας όπως εισηγείται το ΠΑΣΟΚ. Το δεύτερο συμπέρασμα του διαλόγου ήταν η ανάγκη μείωσης του ανώτατου φορολογικού συντελεστή για τα εισοδήματα από το 45% που είναι σήμερα στο 40%. Μέτρο που ευνοεί με προκλητικό τρόπο τους έχοντες.

Πρόκειται για ένα σύνολο φορολογικών μέτρων (νέοι φόροι στην ακίνητη ιδιοκτησία που παραμένει κοινωνικοποιημένη σε συνδυασμό με μείωση των φόρων στα υψηλά εισοδήματα και τους εύπορους) που θα δώσει ακόμη πιο αντιλαϊκά χαρακτηριστικά στο βαθιά άδικο και μεροληπτικό ελληνικό φορολογικό σύστημα. Αν μάλιστα προστεθούν και αντικειμενικά κριτήρια στους ελεύθερους επαγγελματίες που εξ ορισμού επιβαρύνουν τους μικρομεσαίους και απαλλάσσουν τους μεγάλους, τότε, η θεσμοθετημένη φοροαποφυγή των υψηλών εισοδημάτων θα γνωρίσει νέες δόξες.

Σημαντική μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος θα προκαλέσει επίσης και η εξομοίωση από τον Οκτώβριο του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης και κίνησης. Το αποτέλεσμα θα είναι τα νοικοκυριά να πληρώνουν 40 λεπτά το λίτρο ακριβότερα το πετρέλαιο που θα φτάσει να πουλιέται μεταξύ 1,30 – 1,40 ευρώ το λίτρο μόνον και μόνον επειδή το κράτος αδυνατεί, στην πραγματικότητα αρνείται, να συλλάβει το λαθρεμπόριο καυσίμων.

Εργαζόμενοι φτωχοί

Στο στόχαστρο της νέας κυβέρνησης και της Τρόικας θα βρεθούν για μια ακόμη φορά οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα, που μετά το δεύτερο μνημόνιο είδαν τον κατώτατο μισθό να διαμορφώνεται στα 586 και 510,95 ευρώ για όσους είναι κάτω των 25 ετών. Στοιχεία μάλιστα του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας που αφορούν την περίοδο μετά την ψήφιση του δεύτερου μνημονίου βεβαιώνουν ότι τα ψηφισθέντα δεν έμειναν στα χαρτιά (όπως συνήθως υποστηρίζει η Τρόικα) αλλά ο ιδιωτικός τομέας αξιοποίησε στο έπακρο τη νέα νομοθεσία περικόπτοντας τους μισθούς από 18% έως και 35%! Η μείωση μάλιστα των μισθών επεκτάθηκε και σε επιχειρήσεις που δεν ήταν ζημιογόνες. Ακόμη κι αυτή όμως η μείωση δεν θεωρείται αρκετή για το ΔΝΤ και την ΕΕ που επιμένουν ότι το εργατικό κόστος στην Ελλάδα εξακολουθεί να παραμένει πάνω από το κόστος των ανταγωνιστών τους. Ποιούς εννοούν; Όχι τις δυτικο-ευρωπαϊκές χώρες τις οποίες εκ παραδόσεως υποδείκνυε ή έστω υπονοούσε η ελληνική πολιτική ελίτ όταν διακήρυττε «ανήκομεν εις την Δύσιν» κι έθετε ως στόχο την πραγματική σύγκλιση της ελληνικής οικονομίας με τις ευρωπαϊκές. Σε ειδικό πίνακα που συνοδεύει την έκθεση του ΔΝΤ σε επίπεδα υποδεέστερα του ελληνικού εργατικού κόστους εμφανίζονται οι εξής χώρες: Βουλγαρία, Ρουμανία, Λιθουανία, Εσθονία, Λετονία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Τσεχία, Πολωνία, Τουρκία, Κροατία, Πορτογαλία, Μάλτα, Σλοβενία και Ισπανία. Το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κρατών που θεωρούνται ανταγωνιστές της Ελλάδας προέρχεται από την ανατολική Ευρώπη κι υπόλοιπες από τον ευρωπαϊκό Νότο δίνει μια άλλη διάσταση στην προ δεκαετίας σχεδόν απόφαση της ΕΕ να επεκταθεί στα ανατολικά: Για να δημιουργήσει μια «μικρή Κίνα» στον άμεσο περίγυρό της που θα πιέζει συνεχώς προς τα κάτω μισθούς και εργασιακές σχέσεις. Όπως συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα (και σύντομα παντού) δίνοντας έναν διαφορετικό γεωγραφικό και κοινωνικό προσανατολισμό στο στόχο της σύγκλισης…

Τα μέτρα που θεωρείται πολύ πιθανό να ανακοινωθούν περιλαμβάνουν κατάργηση του 13^ου (δώρο Χριστουγέννων) ή ακόμη και του 14^ου μισθού (επίδομα αδείας και δώρο Πάσχα), μείωση της προσαύξησης με την οποία αμείβεται η απασχόληση την Κυριακή και τις αργίες από 75% ακόμη και 25% κι άλλα μέτρα που στόχο θα έχουν την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων.

Αποτέλεσμα των παραπάνω μέτρων θα είναι μια νέα βύθιση της ελληνικής οικονομίας, με την συρρίκνωσή της πιθανότατα να ξεπερνά το 4,7% που προέβλεψε για φέτος το ΔΝΤ, μαζικά λουκέτα στις επιχειρήσεις που ήδη ξεπερνούν τα 300.000, εκτίναξη της ανεργίας που στην πραγματικότητα πλήττει περισσότερους από 1.300.000 εργαζόμενους κι ένα ακόμη πιο μαζικό κύμα μετανάστευσης από την Ελλάδα που θα υποθηκεύσει και το ίδιο το μέλλον της χώρας. Τα στοιχεία είναι ήδη απογοητευτικά. Το περιοδικό Der Spiegel στις 17 Απριλίου έκανε λόγο για 25.000 νέους Έλληνες με υψηλή ειδίκευση που αναζήτησαν επισήμως δουλειά το 2011 στο Τέταρτο Ράιχ, αριθμός διπλάσιος σε σχέση με το 2010 και στην πραγματικότητα πολλαπλάσιος όσων φθάνουν στην Γερμανία προς αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος, με την Γερμανία μάλιστα να επωφελείται πολλαπλώς από την οικονομική ερήμωση που προκαλεί στην Ελλάδα και τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Το ερώτημα κατ’ επέκταση τίθεται σε εμάς: Μέχρι πότε θα συνεχίσουμε να πιστεύουμε ότι έχουμε κοινά συμφέροντα;