Σκέψεις για τα 100 χρόνια της Ρώσικης Επανάστασης
“ανακαλύπτοντας” την μουσική της πρωτοπορία χάρη στην Ντοκουμέντα 14…
του Γιώργου Μητραλιά
Τι κοινό μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στους γκρίζους ομοιόμορφους και αγέλαστους κυρίους με τις καμπαρτίνες και τις ρεπούμπλικες που αλληλοχειροκροτούνταν ατέλειωτα στα προεδρεία των θλιβερών μονότονων συνεδρίων τους δοξολογώντας την Οκτωβριανή Επανάσταση, και στο μόνιμα εξεγερμένο μπολσεβίκο ανατροπέα Αρσένυ Αβραάμωφ (Арсений Михайлович Авраамов) που, το φθινόπωρο του 1922, διευθύνει από την πιο υψηλή ταράτσα του Μπακού κουνώντας σημαίες και πυροβολώντας στον αέρα, την πιο απίθανη “ορχήστρα” επιστημονικής φαντασίας που έχει υπάρξει στην ανθρώπινη ιστορία: Μονάδες του Κόκκινου Στρατού και ένα στολίσκο του Σοβιετικού Ναυτικού της Κασπίας, εργάτες και σειρήνες των εργοστασίων της αζέρικης πρωτεύουσας, τα τρένα και τους σιδηροδρομικούς της πόλης, χορωδίες κατοίκων της, ένα υδροπλάνο, κανόνια και πολυβόλα, φορτηγά και λεωφορεία, ακόμα και τη φουτουριστική “ατμοσφυρίχτρα” που είχε εφεύρει ο ίδιος ο συνθέτης και μαέστρος! Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό και γεννιέται αυθόρμητα στο μυαλό του επισκέπτη, στο άκουσμα της προφητικής (και ανεπανάληπτης) Συμφωνίας των Σειρήνων την ώρα που αυτός την ανακαλύπτει, και μαζί με αυτήν και τον ξεχασμένο συνθέτη της Αβραάμωφ, χάρη στην -καλό νάχει- έκθεση Ντοκουμέντα 14 μια καλοκαιριάτικη μέρα του σωτηρίου έτους 2017, ακριβώς στη σημαδιακή 100η επέτειο της επανάστασης που είδε τους “από κάτω” να τολμούν το αδιανόητο και να κάνουν έφοδο στον ουρανό!
Η απάντηση είναι βέβαια ότι δεν υπάρχει τίποτα το κοινό. Το παραμικρό. Ή μάλλον ότι ο Αβραάμωφ, το έργο του και η επαναστατική γενιά του βρίσκονται στους αντίποδες των κυρίων με τις ρεπούμπλικες, ότι είναι η ζωντανή άρνησή τους. Και αυτός ήταν -φυσικά- ο λόγος που αυτοί οι “κύριοι” ξέκαναν τους Αβραάμωφ και ξανάγραψαν την ιστορία προκειμένου να εξαφανίσουν τους Αβραάμωφ ακόμα και από την κοινή μνήμη. Σαν να μην υπήρξαν ποτέ…
Αυτές είναι οι πρώτες σκέψεις που προκαλεί αυτόματα και αυθόρμητα το άκουσμα της “Συμφωνίας των Σειρήνων” στην 100η επέτειο της Ρώσικης (Σοσιαλιστικής) Επανάστασης. Και αυτή είναι σίγουρα η πιο ζωογόνα συμβολή της στην αποκατάσταση της μεγάλης ιστορικής αλήθειας που θέλει όλους εκείνους τους οραματιστές και ανατροπείς Αβραάμωφ να φέρνουν τα πάνω-κάτω για να αλλάξουν πατόκορφα τη ζωή και όχι -προφανώς- για να εφαρμόσουν τη δικιά τους “αριστερή” παραλλαγή του αιωνίως αντιδραστικότατου τρίπτυχου “πατρίς-θρησκεία-οικογένεια” που θέλουν οι ποικίλοι επίγονοι των κυρίων με τις καμπαρτίνες και τις ρεπούμπλικες. Σ’αυτή την 100η επέτειο της μεγάλης Ρώσικης Επανάστασης, και μόνο το άκουσμα της “Συμφωνίας των Σειρήνων” σε συνδυασμό με τους “υπότιτλους” που της βάζει το βιογραφικό του συνθέτη της, (1) βάζει τουλάχιστον σε σκέψεις και συνάμα καταφέρει θανάσιμο πλήγμα στις περί της επανάστασης του 1917 μυθοπλασίες όλων των εχθρών της, και των μεν και των δε: Και των νεοσταλινικών και λοιπών γραφειοκρατικών καρκινωμάτων του εργατικού κινήματος, αλλά και των πολιτικών απογόνων όλων εκείνων των ορκισμένων εχθρών της, που από την πρώτη στιγμή έκαναν τα πάντα, ακόμα και πόλεμο με τα εκστρατευτικά τους σώματα στη νεαρή Σοβιετική Ένωση, για να την εξαφανίσουν από προσώπου γης!..
Δεν είναι μόνο που αυτή η μουσική προτρέχει ασύλληπτα και κάνει τους ακροατές της να αναρωτιούνται πώς είναι δυνατό να υπήρξε στη Ρωσία του 1920 τέτοια μουσική του μέλλοντος που θυμίζει διαβολικά “ηλεκτρονική” μουσική... 50-60 χρόνια πριν από την εμφάνισή της! Δηλαδή, 40 ολάκερα χρόνια πριν από τους Στοκχάουζεν, τους Μπέριο ή τους Σεφέρ και την έκρηξη της τεχνολογίας των στούντιο όλων των -γνωστών μας πια- ηλεκτρονικών ακουστικών “θαυμάτων” που εμπλούτισαν και διαμόρφωσαν και τη σύγχρονη διεθνή λαϊκή (pop) μουσική. Είναι κυρίως, ότι αυτοί οι εντελώς επαναστατικοί και “αδιανόητοι” ήχοι και θόρυβοι, που σοκάρουν ακόμα και σήμερα, μετά από ένα αιώνα(!), τους συντηρητικούς μας “αριστερούς” -και δη “ριζοσπάστες”- με τις παλιομοδίτικες αισθητικές και άλλες προτιμήσεις, έγιναν δυνατοί σε μια ιστορική στιγμή που έβλεπε την ρακένδυτη αλλά επαναστατημένη Ρωσία των μπολσεβίκων να πεινάει (σε βαθμό που να πληθαίνουν σε αυτήν τα κρούσματα... κανιβαλισμού!), να αιμορραγεί ακατάσχετα χάνοντας στα πεδία των μαχών την επαναστατική της αφρόκρεμα, και να μην ξέρει τι θα της ξημερώσει την επόμενη μέρα. Και είναι αυτό ακριβώς το νεαρό επαναστατικό Κράτος με τα χίλια μύρια υπαρξιακά και άλλα προβλήματα επιβίωσης που όχι μόνο επιτρέπει αλλά και ενθαρρύνει τους πιο ανατρεπτικούς και ρηξικέλευθους πειραματισμούς στη τέχνη αλλά και στην καθημερινή ζωή, “παραχωρώντας” μάλιστα ακόμα και το στρατό και τα εργοστάσιά του στον καλλιτέχνη, ακριβώς όπως συνέβη με τον Αβραάμωφ στο Μπακού το 1922, αλλά και κατόπιν στη Μόσχα και αλλού με πολλούς άλλους εκπροσώπους της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας της εποχής! Και όλα αυτά επειδή το επίσημο δόγμα της νεαρής επανάστασης σε εκείνα τα πρώτα χρόνια της ήταν το -ακόμα και σήμερα απρόσιτο- “Πλήρης ελευθερία στην τέχνη” (!), μακριά από τις γνωστές υπεκφυγές και (ψευτο)δικαιολογίες των σημερινών θλιβερών επιγόνων περί ιεράρχησης των προτεραιοτήτων καθότι… “έχουμε πιο σοβαρά ζητήματα για να ασχοληθούμε”.
Δεν είναι λοιπόν διόλου τυχαίο ότι η “ανακάλυψη” του Αβραάμωφ και της σοβιετικής μουσικής πρωτοπορίας χάρη στην Ντοκουμέντα 14 άφησε παγερά αδιάφορη την ελληνική αριστερά και δεν προκάλεσε -πλην ενός- το παραμικρό σχόλιο της. Το πολύ χειρότερο είναι όμως ότι μερίδα αυτής της ελληνικής αριστεράς όχι μόνο κατασυκοφάντησε την έκθεση τολμώντας μάλιστα να χαρακτηρίσει, ειδικά την πιο αντιφασιστική της εκδήλωση... “νεοναζιστική πρόκληση” που κάνει να “κυματίσει η Σβάστικα πάνω από την Ελλάδα” (!!!) αλλά και κάλεσε άλλοτε ξεκάθαρα και άλλοτε υπαινιχτικά τους οπαδούς της “να πάνε να την σπάσουν”! Το δίδαγμα δεν αφήνει καμιά αμφιβολία:Και μόνον αυτή η αποτρόπαιη στάση είναι αρκετή για να διαπιστωθεί ότι η σχέση όλων αυτών των ακραιφνών πατριωτών, επίδοξων λογοκριτών και λοιπών συντηρητικών βανδάλων με τους επαναστάτες του 1917 και με το νεαρό σοβιετικό τους Κράτος είναι η ίδια του...Φάντη με το ρετσινόλαδο! Μηδενική!
Απολαύστε λοιπόν την Συμφωνία των σειρήνων του Αρσένυ Αβραάμωφ, (https://www.youtube.com/watch?v=Kq_7w9RHvpQ), προσπαθώντας να τον φανταστείτε να διευθύνει με σημαίες και πυροβολισμούς ανεβασμένος στην πιο ψηλή ταράτσα του Μπακού, τη μεγαλύτερη και πιο απίθανη ορχήστρα και χορωδία χιλιάδων μηχανών και “απλών ανθρώπων” που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα…
Και αν σας κάνει κέφι, αφιερώστε και μια σκέψη στην κατασυκοφαντημένη και τόσο διαστρεβλωμένη πρώτη στην ιστορία απόπειρα χειραφέτησης των ανθρώπων που κάποιοι οραματιστές ανατροπείς τόλμησαν να ξεκινήσουν στο μακρινό 1917 στην καθυστερημένη Ρωσία. Μετά από έναν αιώνα, το έργο τους παραμένει ημιτελές και η φιλοδοξία τους περισσότερη παρά ποτέ επίκαιρη…
Σημείωση
1. Μετά από σημαντικές μουσικές σπουδές (θεωρία και σύνθεση) στη Μόσχα, ο Αρσένυ Αβραάμωφ (1886-1944) συλλαμβάνεται το 1912 ως μπολσεβίκος ενώ υπηρετεί σε μονάδα Κοζάκων. Δραπετεύει στη Νορβηγία, δουλεύει σαν ναυτικός και αργότερα σε γαλλικό τσίρκο ως ακροβάτης και κλόουν. Επιστρέφει στη Ρωσία (Αγία Πετρούπολη) και αρχίζει να γίνεται γνωστός σαν μουσικοκριτικός και συνθέτης. Αμέσως μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, αναλαμβάνει θέσεις Κομισάριου υπεύθυνου για την Κουλτούρα στη ρωσική περιφέρεια (Καζάν) και στη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου γίνεται Κομισάριος του Κόκκινου Στρατού και αρχισυντάκτης μιας από τις επαρχιακές του εφημερίδες (Ροστώφ). Το τέλος του Εμφυλίου τον βρίσκει να διδάσκει τόσο μουσική όσο και στρατιωτικές τέχνες σε Ακαδημίες στελεχών του Κομμουνιστικού κόμματος στη Μόσχα και στο Αζερμπαϊτζάν.
Μουσικολόγος, μουσικοκριτικός, θεωρητικός, συνθέτης, εφευρέτης νέων μουσικών οργάνων, μελετητής των μουσικών παραδόσεων των λαών του Καυκάσου και της Κασπίας, ο μόνιμα πάμπτωχος και ανήσυχος Αβραάμωφ αναγνωρίζεται σήμερα δίκαια -μαζί με μερικούς ακόμα από τους φίλους και συνεργάτες του στη ρωσική επαναστατική μουσική πρωτοπορία – ως “προφήτης” και μεγαλοφυής προπάτορας της διεθνούς σύγχρονης -“κλασικής” και όχι μόνο- μουσικής. Μετά από δεκαετίες ολοκληρωτικής εξαφάνισης του ιδίου και του έργου του στη σταλινική και μετασταλινική εποχή, ο Αβραάμωφ βγαίνει σταδιακά από την αφάνεια στα τελευταία 30 χρόνια, πρώτα στη Δύση και κατόπιν στη Ρωσία, και η μουσική του ξαναπαίζεται, ηχογραφείται και γίνεται αντικείμενο σπουδών, μελετών και συζητήσεων σε όλο τον κόσμο.