Ο ανεξάρτητος λογιστικός έλεγχος του χρέους στο επίκεντρο των ελληνικών και διεθνών ταξικών αντιπαραθέσεων

της Σόνιας Μητραλιά*

Ο ανεξάρτητος λογιστικός έλεγχος του δημόσιου χρέους αποτέλεσε, ουσιαστικά από την αρχή της κρίσης χρέους στην Ελλάδα, όχι μόνο ένα θέμα της πολιτικής συζήτησης αλλά κυρίως, ένα πρωταγωνιστή της πολιτικής και κοινωνικής επικαιρότητας. Αυτή η ελληνική ιδιαιτερότητα οφείλεται σε δυο παράγοντες: καταρχήν, στο γεγονός ότι από το Δεκέμβρη του 2010, υπάρχει μια εκστρατεία για το λογιστικό έλεγχο του χρέους, η πρώτη καμπάνια αυτού του είδους όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και σε ολάκερο το Βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη. Κατόπιν, στο γεγονός ότι αυτή η καμπάνια είχε από την αρχή της σημαντική λαϊκή απήχηση, πράγμα που είχε σαν συνέπεια να μην μπορεί κανείς να προσπεράσει το ζήτημα του λογιστικού ελέγχου του χρέους.

Ένα εντελώς πρόσφατο σημαντικό πολιτικό γεγονός ήλθε να επιβεβαιώσει αυτή τη διαπίστωση. Πρόκειται για το ότι η «δημιουργία μιας Διεθνούς Επιτροπής λογιστικού ελέγχου του χρέους» συμπεριλήφθηκε στα πέντε βασικά προγραμματικά σημεία, που εξήγγειλε ο ηγέτης του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) Αλέξης Τσίπρας στην αρχή της –αποτυχημένης- προσπάθειάς του να σχηματίσει μια κυβέρνηση της αριστεράς. Αυτά που ακολούθησαν αυτή τη δήλωση του Τσίπρα κατέδειξαν την πολύ σημαντική θέση που κατέχει το ζήτημα του λογιστικού ελέγχου του χρέους στην υπό εξέλιξη πολιτική σύγκρουση στην Ελλάδα. Καταρχήν, ο Αντώνης Σαμαράς, πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, της παραδοσιακής δεξιάς που εναλλάσσεται στην εξουσία με το σοσιαλδημοκρατικό ΠΑΣΟΚ, και κατόπιν ο Φώτης Κουβέλης, πρόεδρος της Δημοκρατικής Αριστεράς, δεξιάς διάσπασης του ΣΥΡΙΖΑ, μετέτρεψαν αυτή την Επιτροπή λογιστικού ελέγχου σε αληθινό Casus Belli ενάντια στο ΣΥΡΙΖΑ, χαρακτηρίζοντάς την ως την πιο «εξτρεμιστική» και «τρελή» από τις προτάσεις του, «εκείνη που οδηγεί την Ελλάδα εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη καταστροφή» !!!

Παρόλο που η συνέχεια των γεγονότων παραμένει απρόβλεπτη, ένα πράγμα είναι εφεξής σίγουρο: το ζήτημα του ανεξάρτητου λογιστικού ελέγχου του ελληνικού χρέους πλανιέται πάνω από τις περιπέτειες της ελληνικής ταξικής πάλης, χαράζοντας διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε εκείνους που είναι υπέρ και κατά των πολιτικών λιτότητας, σε εκείνους που είναι υπέρ και κατά των διαφόρων δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί προς τη Τρόικα, το ΔΝΤ και τους άλλους κηδεμόνες  του ελληνικού κράτους. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι οι σχηματισμοί της δεξιάς και της άκρας δεξιάς που συμμερίζονται αυτή την απόρριψη των σχεδίων λιτότητας (ακόμα και οι νεοναζιστές!), τάσσονται υπέρ του λογιστικού ελέγχου του χρέους, φτάνοντας μάλιστα να μιλούν για άνομο και απεχθές χρέος, ή ακόμα και να τσιτάρουν τη  CADTM και τον Ερίκ Τουσέν !

Αυτή η κατάσταση εξηγείται αν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι σύμφωνα με μια έρευνα του περασμένου καλοκαιριού, υπολογίζονται σε κάτι παραπάνω από 3 εκατομμύρια  (περίπου το 30% του ελληνικού πληθυσμού)  οι Έλληνες που όχι μόνο δηλώνουν υποστηρικτές του λογιστικού ελέγχου του δημόσιου χρέους αλλά και συμμερίζονται τη «φιλοσοφία»  και τους στόχους της Καμπάνιας για μια Επιτροπή λογιστικού ελέγχου! Φυσικά, αυτό δεν οφείλεται μόνο στη δραστηριότητα της καμπάνιας μας, αλλά δείχνει πάντως καλά ποια ήταν η απήχησή της στο πληθυσμό. Σε αυτό το σημείο, επιβάλλεται όμως η εξής διαπίστωση: αν και είναι φαινομενικά μάλλον άχαρη και προορίζεται στους ειδήμονες (οικονομολόγους, νομικούς,…), η καμπάνια για το λογιστικό έλεγχο του χρέους από πολίτες ενέπνευσε πάντα ενθουσιασμό και τράβηξε πλήθη πολύ περισσότερο από ό,τι καμπάνιες για ζητήματα που, από πρώτη άποψη, δείχνουν πιο «ευκολοκατανόητα» και κοντά στις καθημερινές έγνοιες των πολιτών.  Αυτή τη διαπίστωση την πρωτοκάναμε στην Ελλάδα, αλλά αυτά που συμβαίνουν τώρα σε χώρες όπως η Γαλλία ή η Ισπανία ενισχύουν την πεποίθησή μας ότι έχουμε εδώ ένα γενικό φαινόμενο.

Η εξήγηση αυτής της απροσδόκητης αντίδρασης είναι διπλή: καταρχήν, υπάρχει το ίδιο το χρέος που αποτελεί «τη μητέρα όλων των σημερινών προβλημάτων», πράγμα που ομολογούν τόσο οι «από πάνω» όσο και οι «από κάτω».  Κατά συνέπεια, ό,τι έχει σχέση με αυτό το πρόβλημα των προβλημάτων και τη λύση του θα πρέπει αναγκαστικά να προκαλεί το ενδιαφέρον αν όχι την ενεργό εμπλοκή των ανθρώπων. Κατόπιν, υπάρχει η «φιλοσοφία», ο σκληρός πυρήνας της εν δυνάμει δυναμικής του λογιστικού ελέγχου του χρέους από τους πολίτες. Σε στιγμές βαθειάς κρίσης και ακόμα περισσότερο όταν αυτή η κρίση υποχρεώνει ντε φάκτο, όπως σήμερα στην Ελλάδα, ολάκερα κομμάτια της κοινωνίας να αντιμετωπίζουν σοβαρά τη προοπτική να πάρουν τη τύχη τους στα χέρια τους προκειμένου…να επιβιώσουν, γινόμαστε μάρτυρες του εξής φαινομένου:  η ήδη υφιστάμενη μαζική συμπάθεια για το λογιστικό έλεγχο πολιτών μετατρέπεται σε ανάγκη  των πολιτών να οικειοποιηθούν τη βαθύτερη «φιλοσοφία» του προκειμένου να την μεταφράσουν σε πράξεις εκεί όπου οι πολίτες κατοικούν, εργάζονται, σπουδάζουν, διασκεδάζουν, περιθάλπονται, επικοινωνούν, συγκινούνται…με λίγα λόγια, εκεί όπου ζουν, αναπνέουν και ενεργούν συλλογικά.

Στην Ελλάδα, γίναμε μάρτυρες της αρχής του ξεκινήματος αυτής της μετατροπής της συμπάθειας σε δράση τη στιγμή που το λαϊκό κίνημα έφτασε στο παροξυσμό του. Δηλαδή, όταν το κίνημα των Αγανακτισμένων έφτασε στο απόγειό του, τον Ιούνιο του 2011. Εκείνη τη στιγμή, η ελληνική καμπάνια για το λογιστικό έλεγχο του χρέους ήταν κυριολεκτικά πολιορκημένη από χιλιάδες κινητοποιημένους ανθρώπους  που της ζητούσαν να τους πει τι να κάνουν και που πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους για να αποκαλύψουν σκάνδαλα και ατασθαλίες.  Τότε ήταν η κατάλληλη στιγμή για να τους ενθαρρύνουμε να οργανωθούν στη βάση σε επιτροπές πολιτών για να ασκήσουν το δικαίωμά τους να ελέγξουν τις δραστηριότητες  των «από πάνω» στις γειτονιές, στους δήμους, στους τόπους εργασίας, στα σχολεία και στα πανεπιστήμια, στα νοσοκομεία, κλπ, κλπ.

Δυστυχώς, αυτή η ενθάρρυνση δεν δόθηκε ποτέ από την καμπάνια λογιστικού ελέγχου, και το αποτέλεσμα ήταν ότι χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία να ξεκινήσει μια διαδικασία παραδειγματικής αυτοοργάνωσης του κινητοποιημένου πληθυσμού.  Βοηθούσης και της κάμψης του κινήματος, η συνέπεια για την ίδια τη καμπάνια λογιστικού ελέγχου ήταν εξαιρετικά αρνητική.  Στερημένη από τους  «ανώνυμους» εθελοντές που θα μπορούσαν να την βοηθήσουν να ξεπεράσει τα προβλήματα που συναντά (π.χ. οι σε υπουργεία εργαζόμενοι εθελοντές που όχι μόνο γνώριζαν από πρώτο χέρι τα «σκάνδαλα» αλλά και μπορούσαν να προσκομίσουν έγγραφα για να αποκαλυφθούν οι υπεύθυνοι), η ελληνική καμπάνια λογιστικού ελέγχου υποχρεώθηκε να αναδιπλωθεί στον εαυτό της, χωρίς να μπορέσει ποτέ να τηρήσει τις αρχικές υποσχέσεις της.

Για μας, το δίδαγμα της ελληνικής εμπειρίας είναι ξεκάθαρο: Αν θέλει να εκπληρώσει την απελευθερωτική αποστολή της που συνίσταται να βάλει σε κίνηση τον αυτοοργανωμένο πληθυσμό, η καμπάνια λογιστικού ελέγχου του δημόσιου χρέους από τους πολίτες,  δεν μπορεί ούτε να είναι υπόθεση ειδικών ούτε να περιοριστεί  σε έναν έλεγχου (εξάλλου, πρακτικά αδύνατο) στην κορυφή, δηλαδή του δημόσιου χρέους.  Πρέπει από το ξεκίνημά της, να εμπλέξει στο έργο της τον πληθυσμό ενθαρρύνοντάς τον να κάνει τους δικούς του λογιστικούς ελέγχους, δηλαδή  «να ανοίξει τα βιβλία» εκεί όπου κατοικεί και εργάζεται, επικοινωνεί και ζει. Χωρίς αυτό το ρίζωμα στα τρίσβαθα της κοινωνίας, η καμπάνια λογιστικού ελέγχου είναι προκαταβολικά καταδικασμένη να σταματήσει μεσοστρατίς ενώ ο αρχικός ενθουσιασμός θα αντικατασταθεί σταδιακά από την απογοήτευση.

Ακριβώς επειδή παντού αλλού δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε αυτό το σημείο, επειδή το κίνημα των εκστρατειών λογιστικού ελέγχου  είναι ακόμα σε μια φάση  πλήρους ανάπτυξής του σχεδόν παντού στην Ευρώπη, πρέπει να επωφεληθούμε από τις εμπειρίες των άλλων για να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη.  Γιατί, και ας μην το ξεχνάμε, αυτές οι καμπάνιες  αντιπροσωπεύουν σήμερα μια μεγάλη ελπίδα ενώ ταυτόχρονα ανοίγουν το δρόμο προς εκείνο το ενωτικό ευρωπαϊκό μαζικό κίνημα που μόνον αυτό μπορεί να καταστήσει τους εργαζομένους και τους λαούς της Ευρώπης ικανούς να αντιμετωπίσουν και να νικήσουν το συνασπισμό των ταξικών αντιπάλων τους…

* Το παραπάνω κείμενο ήταν η παρέμβαση της Σόνιας Μητραλιά στο διεθνές σεμινάριο για το λογιστικό έλεγχο του χρέους από τους πολίτες, που έγινε στη Φρανκφούρτη στις 18 Μαΐου 2012.