Ευτυχές το νέον έτος...1914!
Του Μωυσή Λίτση
Προσφυγικό, συνοχή ΕΕ, κινήσεις απόσχισης σε Καταλονία, Σκωτία και Κορσική, όξυνση των περιφερειακών αντιθέσεων στη Μέση Ανατολή και όλα αυτά εν μέσω επίσημων προβλέψεων για επιδείνωση των προοπτικών της παγκόσμιας οικονομίας, είναι μερικές από τις προκλήσεις που μας επιφυλάσσει η νέα χρονιά.
Προσφυγικό: Η ροή προσφύγων από τη Συρία αλλά και άλλες εμπόλεμες (Ιράκ, Αφγανιστάν) και μη περιοχές θα συνεχιστεί, καθώς το σκηνικό οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κατάρρευσης στην ευρύτερη γειτονιά της Ευρώπης, τη Βόρεια Αφρική και την Μέση Ανατολή δεν δείχνει να κοπάζει.
Οι προοπτικές ειρήνευσης στη Συρία φαντάζουν ιδιαιτέρως μακρινές καθώς παραμένει κλειδί για τις διεθνείς διαπραγματεύσεις ο ρόλος του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, τον οποίο οι δυτικές δυνάμεις θέλουν να «ξεφορτωθούν» σε αντίθεση με τη Ρωσία που έχει εμπλακεί ενεργά στο πλευρό του, φοβούμενη ότι θα χάσει ένα από τα κυριότερα και σημαντικά της ερείσματα στην περιοχή-η Ρωσία διατηρεί στρατιωτικές βάσεις στη Συρία από την εποχή της ΕΣΣΔ.
Παράλληλα η λεγόμενη αντιπολίτευση στον Άσαντ, δεν είναι παρά μία πανσπερμία οργανώσεων με ακαθόριστο ιδεολογικό προφίλ και μοναδική ατζέντα την πτώση του Σύρου προέδρου χωρίς ένα σαφές στίγμα για το τι είδους Συρία επιζητούν. Το ιδεολογικό προφίλ του λεγόμενου Στρατού της Ελεύθερης Συρίας παραμένει αίνιγμα, ενώ εκτός από το Ισλαμικό Κράτος, ισχυρή είναι η παρουσία και της οργάνωσης Αλ Νόσρα, της συριακής Αλ Κάϊντα.
Ακόμη και αν με ένα μαγικό ραβδί επιτυγχάνονταν κάποιου είδους «mondus vivendi» και επέστρεφε η ομαλότητα-η εμπειρία από την αποσύνθεση του Ιράκ με εξαίρεση τη ντε φάκτο ανεξαρτησία του ιρακινού Κουρδιστάν δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας-δύσκολα θα μπορούσε κανείς να φανταστεί τα εκατομμύρια Σύρων προσφύγων που είναι διάσπαρτα στις γειτονικές χώρες (Λίβανο, Τουρκία, Ιορδανία) και τους εκατοντάδες που αναζητούν μια θέση στον ήλιο της Ευρώπης, να επιστρέφουν σύντομα στην πατρίδα τους…
Επιπλέον η Συρία έχει γίνει θέατρο μεγάλων περιφερειακών ανταγωνισμών, με την ανάμειξη του Ιράν, της Χεζμπολάχ (Λίβανος), της Τουρκίας, του Ισραήλ και των μοναρχιών του Κόλπου και βέβαια ΗΠΑ και Ρωσίας, εξέλιξη που δύσκολα προδιαθέτει για επικείμενο συμβιβασμό των αντιμαχόμενων πλευρών.
Αν για τους εκατομμύρια Σύρους αλλά και πολλές από τις άλλες εθνότητες που βιώνουν την καθημερινή βαρβαρότητα του πολέμου, των πολιτικών, θρησκευτικών και εθνικών διωγμών και του αυξανόμενου χάσματος βορρά-νότου που έχει επιδεινώσει τις οικονομικές προοπτικές ειδικά για την πολυάριθμη νεολαία του αραβικού κόσμου, η προσφυγιά και η μετανάστευση είναι ζήτημα επιβίωσης, για την καλοταϊσμένη και ευρισκόμενη σε βαθειά κρίση ταυτότητας ΕΕ, το προσφυγικό είναι η δεύτερη μεγάλη πρόκληση μετά την κρίση χρέους, την οποία καλείται να αντιμετωπίσει.
Η συνθήκη Σένγκεν η οποία θεωρείται ο θεμέλιος λίθος των ευρωπαϊκών συνθηκών, παρέχοντας υποτίθεται με την ελεύθερη διακίνηση εκτός από ευκαιρίες και ενδυνάμωση της νέας ταυτότητας του «Ευρωπαίου πολίτη», πνέει τα λοίσθια…
Η Σουηδία και η Δανία είναι οι τελευταίες χώρες της ΕΕ που άρχισαν να επαναφέρουν συνοριακούς ελέγχους με στόχο τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών, καταργώντας στην πράξη την περιώνυμη συνθήκη.
Η Σουηδία επανέφερε τους συνοριακούς ελέγχους στα σύνορα με τη Δανία και η Δανία στα σύνορα με τη Γερμανία. Δέκα τουλάχιστον χώρες μέλη της συνθήκης της Σένγκεν έχουν επαναφέρει κάποιου είδους ελέγχους στα σύνορα, ενώ μερικές όπως η Ουγγαρία και η Σλοβενία, αλλά και η Κροατία (ανήκει στην ΕΕ, όχι όμως και στην Σένγκεν) έχουν υψώσει φράχτες προκειμένου να εμποδίσουν τους κολασμένους αυτής της γης να περάσουν στο έδαφός τους.
Η ΕΕ πελαγοδρομεί για το πώς θα κατανέμει 160.000 πρόσφυγες και έχει αφήσει στην πράξη την Ελλάδα μόνη, να αντιμετωπίζει με την αρωγή ανθρωπιστικών οργανώσεων και την ανθρωπιά των ντόπιων στα νησιά του Αιγαίου το μείζον αυτό θέμα.
Πριμοδοτεί πολιτικές καταστολής του φαινομένου με τη δημιουργία νέας συνοριοφυλακής με ενισχυμένες υπερεθνικές εξουσίες, ενώ προάγει παράλληλα την Τουρκία σε ρόλο κλειδί. Γεγονός βέβαια που το καθεστώς Ερντογάν κοιτάζει να εκμεταλλευτεί αναλόγως-η αγορά διακίνησης ανθρώπων στην Τουρκία είναι γνωστή εδώ και δεκαετίες-είτε για να εκμαιεύσει χρήματα τα οποία είναι αμφίβολο αν θα διαθέσει πραγματικά για την αντιμετώπιση του προσφυγικού προβλήματος, είτε για να αναβαθμίσει εαυτόν στο διεθνές γεωπολιτικό παζάρι. Η πρόσφατη αμφισβήτηση από την Άγκυρα των ελληνικών συνόρων δεν πρέπει να θεωρείται άσχετη από τα σενάρια που έρχονται και επανέρχονται περί αποβολής της Ελλάδας από τη συμφωνία Σένγκεν και την προτροπή προς Αθήνα να αποδεχτεί «συγκυριαρχία στο Αιγαίο» με κοινές ελληνοτουρκικές περιπολίες.
Φυσικά η ισλαμοφοβία και η γενικότερη ξενοφοβία έχει ενδυναμώσει τις φωνές της άκρας δεξιάς στην Ευρώπη, ιδίως στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ-τι ειρωνεία χώρες οι κάτοικοι των οποίων αναζητούσαν κάποτε οδό διαφυγής προς τη Δύση για να ξεφύγουν από τον σταλινικό ολοκληρωτισμό σήμερα να πρωτοστατούν στο κλείσιμο των συνόρων, με φασιστικά επιχειρήματα περί «φυλετικής καθαρότητας»!
Αποσύνθεση της ΕΕ: Όλα όσα προαναφέραμε συμπίπτουν με μία περίοδο εσωτερικών συγκρούσεων κα αντιφάσεων εντός ΕΕ. Αν μέχρι πρότινος η απειλή για τη συνοχή της ΕΕ-Ευρωζώνης, ήταν η πιθανότητα ενός ακούσιου ή εκούσιου Grexit, εξόδου της Ελλάδας από την ζώνη του ευρώ, σήμερα η απειλή είναι πολύ μεγαλύτερη και αφορά την πιθανότητα εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ.
Η Βρετανία του Ντέιβιντ Κάμερον προωθεί την αναθεώρηση στις σχέσεις Λονδίνου-Βρυξελλών με επίκεντρο τους μετανάστες που προέρχονται από τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ(Πολωνία, Ρουμανία) και ζητά οι μετανάστες αυτοί, αν και πολίτες χωρών μελών της ΕΕ, να εξαιρεθούν από τα «προνόμια» της ελεύθερης διακίνησης εργαζομένων και πολιτών, για να μην εκμεταλλεύονται, όπως υποστηρίζει, το γενναιόδωρο βρετανικό κράτος πρόνοιας.
Ο Κάμερον έχει υποσχεθεί τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος το αργότερο στα τέλη του 2017, με το ερώτημα της παραμονής ή όχι της Βρετανίας στην ΕΕ, θέτοντας στην κρίση των Βρετανών ψηφοφόρων την όποια συμφωνία πετύχει με τις Βρυξέλλες, χωρίς μέχρι στιγμής καν ο ίδιος να έχει πάρει σαφή θέση υπέρ ή κατά.
Ασχέτως από την κατάληξη των διαπραγματεύσεων, το «όχι» ή το «ναι» δεν είναι εγγυημένο σε μια χώρα αυξανόμενου ευρωσκεπτικισμού από τα δεξιά. Η βρετανική αριστερά τουλάχιστον όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τις διαφορετικές τάσεις του Εργατικού Κόμματος και τα συνδικάτα, δεν έχει πάρει ακόμη σαφή θέση πάνω στο κρίσιμο αυτό ζήτημα.
Όποια όμως και αν είναι η τύχη των διαπραγματεύσεων ή του δημοψηφίσματος, οι σχέσεις Βρετανίας-ΕΕ θα συνεχίζουν να προκαλούν παρενέργειες. Αν για παράδειγμα η Βρετανία εξαιρεθεί από την ελεύθερη διακίνηση πολιτών, τότε γιατί να μην χαλαρώσουν και άλλα σημαντικά άρθρα των ευρωπαϊκών συνθηκών όταν μάλιστα οι επιπτώσεις των πολιτικών τους είναι πολύ μεγαλύτερες από το πρόβλημα της Βρετανίας;
Αν πάλι οι ηγέτιδες δυνάμεις ενδώσουν στις βρετανικές απαιτήσεις επειδή η διακύβευση αφορά μια πολύ σημαντική και μεγάλη χώρα, θα επαληθεύσουν απλά το γεγονός ότι η ΕΕ δεν αποτελείται από «εταίρους» αλλά από συσχετισμό δυνάμεων.
Πίσω από τις επιδιώξεις Κάμερον πρώτον κρύβονται εσωτερικοί πολιτικοί υπολογισμοί, προκειμένου να σταματήσει η διαρροή ψηφοφόρων του Συντηρητικού κόμματος προς το ακροδεξιό Κόμμα της Ανεξαρτησίας (UKIP) και δεύτερον η περιθωριοποίηση της Βρετανίας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.
Το Λονδίνο δείχνει να έχει επισκιαστεί πλέον από τον ηγεμονικό ρόλο του Βερολίνου στα ζητήματα της ΕΕ, θέλοντας να διατηρήσει με κάθε τρόπο την πρωτοκαθεδρία του Σίτυ ως διεθνούς χρηματοπιστωτικού κέντρου, αντιτιθέμενο στις γερμανικές τάσεις ελέγχου στη ροή κεφαλαίων, προκειμένου να μετριαστούν κάπως οι αρπακτικές διαθέσεις του ορμώμενου από το Σίτυ διεθνούς χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου.
Αν η Βρετανία είναι η μια πρόκληση, η άλλη είναι η Γαλλία και το ενδεχόμενο μία από τις βασικές ηγέτιδες δυνάμεις του ευρωπαϊκού εγχειρήματος να κυβερνηθεί από την ακροδεξιά Μαρί Λεπέν. Η άνοδος της γαλλικής ακροδεξιάς δεν οφείλεται μόνο στην εκμετάλλευση της ξενοφοβίας και της ανασφάλειας των Γάλλων, που προκάλεσε η πρόσφατη τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι, αλλά και στην αίσθηση περιθωριοποίησης μεγάλου μέρους Γάλλων πολιτών απέναντι στην γερμανική ηγεμονία, την οποία επιχειρούν να αναπληρώσουν στρεφόμενοι σε κόμματα που υπόσχονται επιστροφή σε περασμένα μεγαλεία…
Η Γαλλία βρίσκεται αντιμέτωπη με σοβαρή οικονομική κρίση και κρίση ανταγωνιστικότητας, την οποία το Βερολίνο αλλά και ο γαλλικός «ΣΕΒ» επιδιώκει να λύσει με περαιτέρω συρρίκνωση των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Εξέλιξη που ενισχύει το γαλλικό σωβινισμό απέναντι στη Γερμανία που θέλει να επιβάλει ένα και μοναδικό μοντέλο και να υπονομεύσει την γαλλική ιδιαιτερότητα…
Τάσεις απόσχισης: Την ίδια στιγμή που παραμένει αμφίβολο το πώς θα προχωρήσει η ΕΕ και η Ευρωζώνη εν μέσω των αντιθέσεων που αναφέρθηκαν πιο πάνω, ενισχύονται οι τάσεις απόσχισης από το κεντρικό κράτος, σε περιοχές όπως η Καταλονία, η Σκωτία και η Κορσική.
Η Καταλονία έχει ήδη μπει για τα καλά σε τροχιά ρήξης με τη Μαδρίτη, στη Σκωτία το κίνημα ανεξαρτητοποίησης από τη Βρετανία παραμένει ισχυρό, παρά την απόρριψη της πρότασης για ανεξαρτησία στο δημοψήφισμα του 2014, ενώ οι πρόσφατες περιφερειακές εκλογές στη Γαλλία ανέδειξαν το ξεχασμένο εθνικιστικό κίνημα για αυτονομία της Κορσικής.
Μέση Ανατολή: Η Μέση Ανατολή ποτέ δεν ήταν όαση σταθερότητας. Υπήρχαν ωστόσο κάποιες σταθερές: τα κοσμικά απολυταρχικά φιλοδυτικά ή αντιδυτικά αραβικά καθεστώτα με βασικό πρόβλημα αιχμής την επίλυση του παλαιστινιακού προβλήματος. Η αποσύνθεση ωστόσο των παραδοσιακών καθεστώτων, ο πολλαπλασιασμός των τοπικών συγκρούσεων και η ανάμειξη τοπικών παικτών, ενισχύει την αβεβαιότητα και τον κίνδυνο ακόμη μεγαλύτερης κλιμάκωσης των συγκρούσεων.
Οι σχέσεις Σαουδικής Αραβίας και Ιράν επιδεινώνονται μετά την απόφαση του Ριάντ να εκτελέσει σιίτη κληρικό. Οι δύο χώρες συγκρούονταν ήδη άτυπα στην Υεμένη, πάμπτωχη μεν χώρα αλλά κλειδί λόγω των στενών του Άντεν στην διακίνηση του πετρελαίου.
Μετά την εκτέλεση του σιίτη κληρικού το βασίλειο των Σαούδ διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν, με αφορμή την επιδρομή διαδηλωτών στην πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη. Την απόφαση του Ριάντ ακολούθησαν το Μπαχρέιν, το οποίο η Σαουδική Αραβία είχε βοηθήσει στην καταστολή της αραβικής άνοιξης το 2011, το Σουδάν, ενώ τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υποβάθμισαν τις διπλωματικές τους σχέσεις με το Ιράν. Παράλληλα καθημερινά ξεσπούν διαδηλώσεις κατά της Σαουδικής Αραβίας στο Ιράν αλλά και στο Ιράκ, όπου επίσης υπάρχει μεγάλος πληθυσμός σιιτών.
Η αναβάθμιση του Ιράν, το οποίο βρίσκεται σε φάση προσέγγισης με τη Δύση, λόγω του ενεργού ρόλου που παίζει στην αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ, τα νεοθωμανικά σχέδια της Άγκυρας και οι αποκαλύψεις για στήριξη πολλαπλώς των τζιχαντιστών, η ενεργός ανάμειξη της Ρωσίας στον πόλεμο κατά της… τρομοκρατίας με παράλληλη στενότερη σχέση με το Ισραήλ, οι αποκαλύψεις για παρακολούθηση από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου, δείχνουν ότι οι ισορροπίες και τα δεδομένα στην περιοχή είναι κινούμενη άμμος…
Παγκόσμια Οικονομία: Όλες οι εξελίξεις αυτές δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κινούνται μέσα σε ένα σκηνικό παρατεταμένης διεθνούς οικονομικής κρίσης, η οποία παρά τις όποιες παροδικές ανακάμψεις, εξακολουθεί να επηρεάζει τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις.
Η πτώση κατά 7% του κινεζικού χρηματιστηρίου και η διακοπή των συναλλαγών την πρώτη μετά την Πρωτοχρονιά ημέρα συναλλαγών(04/01) ήλθε να μας θυμίσει ότι κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της κινεζικής ατμομηχανής, η οποία λειτουργούσε ως αντίβαρο στη διεθνή κάμψη που έφερε η κατάρρευση της Lehman Brothers και η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.
Το ίδιο το ΔΝΤ στην τελευταία του έκθεση για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, προβλέπει κάμψη των ρυθμών ανάπτυξης για την Κίνα σε 6,8% το 2015 και 6,3% φέτος, με το 7% να θεωρείται το ελάχιστο ποσοστό που η κινεζική οικονομία χρειάζεται για να μπορέσει να συντηρεί τα σημερινά επίπεδα κατανάλωσης.
Η επικεφαλής μάλιστα του διεθνούς οργανισμού Κριστίν Λαγκάρντ σε άρθρο της παραμονές του νέους έτους στην γερμανική εφημερίδα Handelsblatt, ανέφερε ότι η παγκόσμια ανάπτυξη θα είναι απογοητευτική το 2016 και ότι οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές έχουν επιδεινωθεί.
Μετά από όλα αυτά να πούμε ευτυχισμένο το 2016... ή μήπως το 1914;
Πηγές:
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_armed_groups_in_the_Syrian_Civil_War
http://www.dw.com/en/new-swedish-border-controls-a-blow-to-schengen/a-18956173
http://www.bbc.com/news/uk-politics-34770875
http://www.ft.com/intl/cms/s/0/995a98c6-b0a1-11e5-b955-1a1d298b6250.html#ixzz3wCbHDg3u
http://www.wsj.com/articles/u-s-spy-net-on-israel-snares-congress-1451425210
http://www.reuters.com/article/imf-lagarde-idUSKBN0UD0JI20151230