ΤΟ ΑΟΥΣΒΙΤΣ, Η ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ΤΗΣ ΙΔΕΑΣ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΚΑΙ Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΟΥΤΟΠΙΚΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ*
του Γιώργου Μητραλιά
Γνήσιο τέκνο της εποχής μας και του καπιταλιστικού «μοντερνισμού» της, το Άουσβιτς και η βιομηχανική-γραφειοκρατική του μηχανή μαζικής εξόντωσης ανθρώπινων όντων μας εγκαλεί σ’αυτό το μεταίχμιο δύο αιώνων τουλάχιστον για τρεις βασικούς λόγους: α) επειδή δεν παραπέμπει σε μια δήθεν επιστροφή σε κάποιες αρχέγονες βαρβαρότητες, β) επειδή συνιστά βαθιά τομή στον πολιτισμό και στον τρόπο θεώρησης της ιδέας της προόδου, και γ) επειδή τα διδάγματά του είναι τώρα -και εφεξής- περισσότερο χρήσιμα και επίκαιρα από ό,τι πριν από 55 χρόνια.
Αν λοιπόν η ιστορία χωρίζεται πια σε προ και μετά Άουσβιτς εποχές, αυτό οφείλεται τόσο στη «μοναδικότητα» των ναζιστικών θαλάμων αερίων, όσο και στο ότι τίποτα δεν είναι πια το ίδιο μετά από αυτούς. «Μοναδικό» και συνάμα «νεωτεριστικό» και «μοντέρνο» είναι το Άουσβιτς όχι τάχα επειδή δεν προϋπήρξαν άλλες εκδηλώσεις ανθρώπινης βαρβαρότητας με ακόμα περισσότερα θύματα (π.χ. η μαζική εξόντωση και γενοκτονία των ιθαγενών πληθυσμών του «Νέου Κόσμου» ή της Αφρικής από τους Ευρωπαίους κατακτητές και αποικιοκράτες). Στην πραγματικότητα, αυτό που κάνει το Άουσβιτς να μην μοιάζει με τίποτα άλλο, να μην είναι μια απλή –ίσως ακόμα πιο θανατηφόρα- επανάληψη παλιότερων βαρβαροτήτων και κατά συνέπεια, να μην εξηγείται από μια ενδεχόμενη δήθεν «μεταφυσική» ή «έμφυτη» τάση επιστροφής σε κάποια άλλη εποχή (π.χ. στον συκοφαντημένο Μεσαίωνα), είναι το γεγονός ότι θα ήταν αδύνατο και αδιανόητο έξω από τον θριαμβεύοντα καπιταλισμό και την αστική κοινωνία του!