Το κείμενο του Τρότσκι "για τον σινοϊαπωνικό πόλεμο" είναι σίγουρα παντός καιρού καθώς το πέρασμα του χρόνου δεν του αφαιρεί αλλά μάλλον του προσθέτει αρετές. Όμως, υπάρχει ένας πρόσθετος λόγος που μας κάνει σήμερα να το αναδημοσιεύουμε: το κάνουμε επειδή απαντάει με τον πιο διαυγή και εμπεριστατωμένο τρόπο στις απορίες και κυρίως, στις ανοησίες που εκστομίζει ένα μεγάλο μέρος της -εξαιρετικά συγχυσμένης και παραπαίουσας - διεθνούς αριστεράς για τον πόλεμο του Πούτιν ενάντια στην Ουκρανία. Είναι περίπου σαν να έχει γραφτεί για να της απαντήσει. 'Η μάλλον, για να την αποστομώσει...
Τρότσκι: Για τον σινοϊαπωνικό πόλεμο
Επιστολή του Λ.Τρότσκι στον Ντιέγκο Ριβέρα, 23/9/1937
Αγαπητέ σύντροφε Ντιέγκο Ριβέρα:
Τις τελευταίες ημέρες διάβασα μερικές από τις διαφωτιστικές δηλώσεις των Ελερικών και των Αϊφελικών1 (ναι, υπάρχει μια τέτοια τάση!) για τον εμφύλιο πόλεμο στην Ισπανία και για τον σινοϊαπωνικό πόλεμο. Ο Λένιν αποκάλεσε τις ιδέες αυτών των ανθρώπων «παιδικές ασθένειες». Ένα άρρωστο παιδί προκαλεί συμπάθεια. Αλλά από τότε έχουν περάσει είκοσι χρόνια. Τα παιδιά έχουν βγάλει γένια και έχουν κάνει μάλιστα και φαλάκρα. Αλλά δεν έχουν σταματήσει τις παιδικές τους ανοησίες. Αντιθέτως, έχουν δεκαπλασιάσει όλα τα ελαττώματά τους και όλες τις ανοησίες τους και έχουν προσθέσει σε αυτά και ατιμίες. Μας ακολουθούν βήμα προς βήμα. Δανείζονται κάποια από τα στοιχεία της ανάλυσής μας. Διαστρεβλώνουν αυτά τα στοιχεία χωρίς όριο και τα αντιπαραθέτουν στα υπόλοιπα. Μας διορθώνουν. Όταν σχεδιάζουμε μια ανθρώπινη φιγούρα, προσθέτουν μια δυσμορφία. Όταν πρόκειται για γυναίκα, τη στολίζουν με ένα βαρύ μουστάκι. Όταν ζωγραφίζουμε έναν κόκορα, βάζουν ένα αυγό από κάτω του. Και όλη αυτή τη φάρσα την αποκαλούν Μαρξισμό και Λενινισμό.
Θέλω να αναφερθώ σε αυτή την επιστολή μόνο στον σινοϊαπωνικό πόλεμο. Στη δήλωσή μου προς τον αστικό τύπο, είπα ότι το καθήκον όλων των εργατικών οργανώσεων της Κίνας ήταν να συμμετάσχουν ενεργά και στην πρώτη γραμμή του σημερινού πολέμου κατά της Ιαπωνίας, χωρίς να εγκαταλείψουν, ούτε για μια στιγμή, το δικό τους πρόγραμμα και την ανεξάρτητη δραστηριότητά τους. Αλλά αυτό είναι «σοσιαλπατριωτισμός!», φωνάζουν οι Αϊφελικοί. Είναι συνθηκολόγηση με τον Τσιανγκ Κάι Σεκ! Είναι η εγκατάλειψη της αρχής της ταξικής πάλης! Ο μπολσεβικισμός κήρυξε τον επαναστατικό ντεφετετισμό στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Τώρα, ο πόλεμος στην Ισπανία και ο σινοϊαπωνικός πόλεμος είναι και οι δύο ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι. «Η θέση μας για τον πόλεμο στην Κίνα είναι η ίδια. Η μόνη σωτηρία των εργατών και των αγροτών της Κίνας είναι να αγωνιστούν ανεξάρτητα ενάντια στους δύο στρατούς, ενάντια στον κινεζικό στρατό με τον ίδιο τρόπο όπως και ενάντια στον ιαπωνικό στρατό». Αυτές οι τέσσερις γραμμές, παρμένες από ένα Αϊφελικό κείμενο της 10ης Σεπτεμβρίου 1937, μας αρκούν απολύτως για να πούμε: εδώ έχουμε να κάνουμε είτε με πραγματικούς προδότες είτε με τελείως ηλίθιους. Αλλά η ηλιθιότητα, ανυψωμένη σε αυτόν τον βαθμό, ισοδυναμεί με προδοσία.
Δεν βάζουμε και δεν έχουμε βάλει ποτέ όλους τους πολέμους στο ίδιο επίπεδο. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς υποστήριξαν τον επαναστατικό αγώνα των Ιρλανδών ενάντια στη Μεγάλη Βρετανία, των Πολωνών ενάντια στον τσάρο, παρόλο που σε αυτούς τους δύο εθνικιστικούς πολέμους οι ηγέτες ήταν, ως επί το πλείστον, μέλη της αστικής τάξης και ακόμη και κατά καιρούς της φεουδαρχικής αριστοκρατίας… σε κάθε περίπτωση, Καθολικοί αντιδραστικοί. Όταν ο Αμπντέλ-Κριμ2 ξεσηκώθηκε εναντίον της Γαλλίας, οι δημοκράτες και οι σοσιαλδημοκράτες μίλησαν με μίσος για τον αγώνα ενός «άγριου τυράννου» εναντίον της «δημοκρατίας». Το κόμμα του Λεόν Μπλουμ υποστήριξε αυτή την άποψη. Αλλά εμείς, οι μαρξιστές και οι μπολσεβίκοι, θεωρούσαμε τον αγώνα του λαού του Ριφ ενάντια στην ιμπεριαλιστική κυριαρχία ως έναν προοδευτικό πόλεμο. Ο Λένιν έγραψε εκατοντάδες σελίδες καταδεικνύοντας την πρωταρχική ανάγκη διάκρισης μεταξύ των ιμπεριαλιστικών εθνών και των αποικιοκρατούμενων και ημιαποικιοκρατούμενων εθνών που αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία της ανθρωπότητας. Το να μιλάμε γενικά για «επαναστατικό ντεφετισμό», χωρίς να κάνουμε διάκριση μεταξύ εκμεταλλευτών και εκμεταλλευόμενων χωρών, είναι σαν να κάνουμε μια άθλια καρικατούρα του μπολσεβικισμού και να θέτουμε αυτή την καρικατούρα στην υπηρεσία των ιμπεριαλιστών.
Στην Άπω Ανατολή έχουμε ένα κλασικό παράδειγμα. Η Κίνα είναι μια ημιαποικιοκρατούμενη χώρα την οποία η Ιαπωνία μετατρέπει, κάτω από τα μάτια μας, σε αποικιοκρατούμενη χώρα. Ο αγώνας της Ιαπωνίας είναι ιμπεριαλιστικός και αντιδραστικός. Ο αγώνας της Κίνας είναι χειραφετητικός και προοδευτικός.
Αλλά ο Τσιανγκ Κάι Σεκ; Δεν χρειάζεται να έχουμε αυταπάτες για τον Τσιανγκ Κάι-σεκ, το κόμμα του ή ολόκληρη την άρχουσα τάξη της Κίνας, όπως ακριβώς ο Μαρξ και ο Ένγκελς δεν είχαν αυταπάτες για τις άρχουσες τάξεις της Ιρλανδίας και της Πολωνίας. Ο Τσιανγκ Κάι-σεκ είναι ο δήμιος των Κινέζων εργατών και αγροτών. Αλλά σήμερα είναι αναγκασμένος, κόντρα στον εαυτό του, να αγωνιστεί ενάντια στην Ιαπωνία για ό,τι απομένει από την ανεξαρτησία της Κίνας. Αύριο μπορεί και πάλι να προδώσει. Είναι δυνατό. Είναι πιθανό. Είναι ακόμη και αναπόφευκτο. Αλλά σήμερα αγωνίζεται. Μόνο δειλοί, αχρείοι ή εντελώς ηλίθιοι μπορούν να αρνηθούν να συμμετάσχουν σε αυτόν τον αγώνα.
Ας χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα μιας απεργίας για να ξεκαθαρίσουμε το ζήτημα. Δεν υποστηρίζουμε όλες τις απεργίες. Αν, για παράδειγμα, μια απεργία καλείται για τον αποκλεισμό των Νέγρων, των Κινέζων ή των Ιαπώνων εργατών από ένα εργοστάσιο, είμαστε αντίθετοι σε αυτή την απεργία. Αλλά αν μια απεργία έχει στόχο τη βελτίωση –στο βαθμό που μπορεί– των συνθηκών των εργαζομένων, είμαστε οι πρώτοι που θα συμμετάσχουμε σε αυτήν, όποια κι αν είναι η ηγεσία. Στη συντριπτική πλειοψηφία των απεργιών, οι ηγέτες είναι ρεφορμιστές, προδότες στο επάγγελμα, πράκτορες του κεφαλαίου. Αντιτίθενται σε κάθε απεργία. Αλλά από καιρό σε καιρό η πίεση των μαζών ή η αντικειμενική κατάσταση τους αναγκάζει να μπουν στο δρόμο του αγώνα.
Ας φανταστούμε, για μια στιγμή, έναν εργάτη να λέει στον εαυτό του: «Δεν θέλω να συμμετάσχω στην απεργία επειδή οι ηγέτες είναι πράκτορες του κεφαλαίου». Αυτό το δόγμα αυτού του υπεραριστερού ηλίθιου θα χρησίμευε για να τον στιγματίσει με το πραγματικό του όνομα: απεργοσπάστης. Η περίπτωση του σινοϊαπωνικού πολέμου, είναι από αυτή την άποψη, εντελώς ανάλογη. Αν η Ιαπωνία είναι μια ιμπεριαλιστική χώρα και αν η Κίνα είναι το θύμα του ιμπεριαλισμού, υποστηρίζουμε την Κίνα. Ο ιαπωνικός πατριωτισμός είναι η αποκρουστική μάσκα της παγκόσμιας ληστείας. Ο κινεζικός πατριωτισμός είναι νόμιμος και προοδευτικός. Το να βάλουμε τα δύο στο ίδιο επίπεδο και να μιλήσουμε για «σοσιαλπατριωτισμό» μπορεί να γίνει μόνο από εκείνους που δεν έχουν διαβάσει τίποτα από τον Λένιν, που δεν έχουν καταλάβει τίποτα από τη στάση των Μπολσεβίκων κατά τη διάρκεια του ιμπεριαλιστικού πολέμου και που δεν μπορούν παρά να υπονομεύουν και να εκπορνεύουν τα διδάγματα του μαρξισμού. Οι Αϊφελικοί έχουν ακούσει ότι οι σοσιαλπατριώτες κατηγορούν τους διεθνιστές ότι είναι πράκτορες του εχθρού και μας λένε: «Εσείς κάνετε το ίδιο πράγμα». Σε έναν πόλεμο ανάμεσα σε δύο ιμπεριαλιστικές χώρες, το ζήτημα δεν είναι ούτε η δημοκρατία ούτε η εθνική ανεξαρτησία, αλλά η καταπίεση των καθυστερημένων μη ιμπεριαλιστικών λαών. Σε έναν τέτοιο πόλεμο οι δύο χώρες βρίσκονται στο ίδιο ιστορικό επίπεδο. Οι επαναστάτες και στους δύο στρατούς είναι ντεφετιστές. Αλλά η Ιαπωνία και η Κίνα δεν βρίσκονται στο ίδιο ιστορικό επίπεδο. Η νίκη της Ιαπωνίας θα σημάνει την υποδούλωση της Κίνας, το τέλος της οικονομικής και κοινωνικής της ανάπτυξης και την τρομερή ενίσχυση του ιαπωνικού ιμπεριαλισμού. Η νίκη της Κίνας θα σημάνει, αντίθετα, την κοινωνική επανάσταση στην Ιαπωνία και την ελεύθερη ανάπτυξη, δηλαδή ανεμπόδιστη από την εξωτερική καταπίεση, της ταξικής πάλης στην Κίνα.
Μπορεί όμως ο Τσιανγκ Κάι-σεκ να εξασφαλίσει τη νίκη; Δεν το πιστεύω. Είναι αυτός, ωστόσο, που ξεκίνησε τον πόλεμο και που σήμερα τον διευθύνει. Για να μπορέσουμε να τον αντικαταστήσουμε είναι απαραίτητο να αποκτήσουμε αποφασιστική επιρροή ανάμεσα στο προλεταριάτο και στο στρατό, και για να το κάνουμε αυτό είναι απαραίτητο να μην μείνουμε μετέωροι, αλλά να τοποθετηθούμε στη μέση του αγώνα. Πρέπει να κερδίσουμε επιρροή και κύρος στον στρατιωτικό αγώνα ενάντια στην ξένη εισβολή και στον πολιτικό αγώνα ενάντια στις αδυναμίες, τις ελλείψεις και την εσωτερική προδοσία. Σε ένα ορισμένο σημείο, το οποίο δεν μπορούμε να καθορίσουμε εκ των προτέρων, αυτή η πολιτική αντιπαράθεση μπορεί και πρέπει να μετατραπεί σε ένοπλη σύγκρουση, αφού ο εμφύλιος πόλεμος, όπως και ο πόλεμος γενικά, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συνέχεια του πολιτικού αγώνα. Είναι απαραίτητο, ωστόσο, να γνωρίζουμε πότε και πώς να μετατρέψουμε την πολιτική αντιπολίτευση σε ένοπλη εξέγερση.
Κατά τη διάρκεια της κινεζικής επανάστασης του 1925-27 επιτεθήκαμε στις πολιτικές της Κομιντέρν. Γιατί; Είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε καλά τους λόγους. Οι Αϊφελικοί ισχυρίζονται ότι αλλάξαμε τη στάση μας στο κινεζικό ζήτημα. Αυτό συμβαίνει επειδή οι δύστυχοι δεν έχουν καταλάβει τίποτα από τη στάση μας το 1925-27. Ποτέ δεν αρνηθήκαμε ότι ήταν καθήκον του Κομμουνιστικού Κόμματος να συμμετάσχει στον πόλεμο της αστικής τάξης και των μικροαστών του Νότου ενάντια στους στρατηγούς του Βορρά, πράκτορες του ξένου ιμπεριαλισμού. Ποτέ δεν αρνηθήκαμε την αναγκαιότητα ενός στρατιωτικού μπλοκ μεταξύ του ΚΚ και του Κουομιντάνγκ. Αντιθέτως, ήμασταν οι πρώτοι που το προτείναμε. Απαιτήσαμε, ωστόσο, το ΚΚ να διατηρήσει ολόκληρη την πολιτική και οργανωτική του ανεξαρτησία, δηλαδή, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου ενάντια στους εσωτερικούς πράκτορες του ιμπεριαλισμού, όπως και στον εθνικό πόλεμο ενάντια στον ξένο ιμπεριαλισμό, η εργατική τάξη, παραμένοντας στην πρώτη γραμμή του στρατιωτικού αγώνα, προετοιμάζει την πολιτική ανατροπή της αστικής τάξης. Κρατάμε την ίδια πολιτική και στον σημερινό πόλεμο. Δεν έχουμε αλλάξει τη στάση μας ούτε στο ελάχιστο. Οι Ελερικοί και οι Αϊφελικοί, από την άλλη πλευρά, δεν έχουν καταλάβει ούτε ένα κομμάτι της πολιτικής μας, ούτε της πολιτικής του 1925-27, ούτε της σημερινής.
Στη δήλωσή μου προς τον αστικό Τύπο στην αρχή της πρόσφατης σύγκρουσης μεταξύ Τόκιο και Νανκίνγκ, τόνισα πάνω απ’ όλα την αναγκαιότητα της ενεργού συμμετοχής των επαναστατών εργατών στον πόλεμο κατά των ιμπεριαλιστών καταπιεστών. Γιατί το έκανα αυτό; Επειδή, πρώτον, είναι σωστό από μαρξιστική άποψη∙ επειδή, δεύτερον, ήταν απαραίτητο από την άποψη της ευημερίας των φίλων μας στην Κίνα. Αύριο η GPU, η οποία βρίσκεται σε συμμαχία με το Κουομιντάνγκ (όπως και με τον Νεγκρίν στην Ισπανία), θα παρουσιάσει τους Κινέζους φίλους μας ως «ντεφετιστές» και πράκτορες της Ιαπωνίας. Οι καλύτεροι από αυτούς, με επικεφαλής τον Τστέν Του-Χσιού, μπορούν να εκτεθούν εθνικά και διεθνώς και να δολοφονηθούν. Ήταν απαραίτητο να τονιστεί, δυναμικά, ότι η Τέταρτη Διεθνής ήταν στο πλευρό της Κίνας ενάντια στην Ιαπωνία. Και πρόσθεσα ταυτόχρονα: χωρίς να εγκαταλείψουν ούτε το πρόγραμμά τους ούτε την ανεξαρτησία τους.
Οι ηλίθιοι Αϊφελικοί προσπαθούν να ειρωνευτούν αυτή την «επιφύλαξη». «Οι τροτσκιστές», λένε, «θέλουν να υπηρετήσουν τον Τσιανγκ Κάι-σεκ στην πράξη και το προλεταριάτο στα λόγια». Η ενεργός και συνειδητή συμμετοχή στον πόλεμο δεν σημαίνει «να υπηρετήσουμε τον Τσιανγκ Κάι-σεκ», αλλά να υπηρετήσουμε την ανεξαρτησία μιας αποικιοκρατούμενης χώρας κόντρα στον Τσιανγκ Κάι-σεκ. Και τα λόγια που στρέφονται κατά του Κουομιντάνγκ είναι τα μέσα για την εκπαίδευση των μαζών για την ανατροπή του Τσιανγκ Κάι-σεκ. Συμμετέχοντας στον στρατιωτικό αγώνα υπό τις διαταγές του Τσιανγκ Κάι-σεκ, αφού δυστυχώς είναι αυτός που έχει το πρόσταγμα στον πόλεμο για την ανεξαρτησία – για να προετοιμάσουμε πολιτικά την ανατροπή του Τσιανγκ Κάι-σεκ… αυτή είναι η μόνη επαναστατική πολιτική. Οι Αϊφελικοί αντιπαραθέτουν την πολιτική της «ταξικής πάλης» σε αυτή την «εθνικιστική και σοσιαλπατριωτική» πολιτική. Ο Λένιν πολέμησε αυτή την αφηρημένη και στείρα αντιπαράθεση σε όλη του τη ζωή. Γι’ αυτόν, τα συμφέροντα του παγκόσμιου προλεταριάτου υπαγόρευαν το καθήκον της βοήθειας των καταπιεσμένων λαών στον εθνικό και πατριωτικό αγώνα τους ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Όσοι δεν το έχουν ακόμα καταλάβει αυτό, σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα μετά τον Παγκόσμιο Πόλεμο και είκοσι χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, πρέπει να απορριφθούν αδίστακτα ως οι χειρότεροι εσωτερικοί εχθροί από την επαναστατική πρωτοπορία. Αυτή ακριβώς είναι η περίπτωση του Άιφελ και του είδους του!
Leon Trotsky
23/9/1937
Μετάφραση: elaliberta.gr
Πηγή: Leon Trotsky, “On the Sino-Japanese War”, Internal Bulletin, φ. 1, Οκτώβριος 1937· Marxists’ Internet Archive, 2014. https://www.marxists.org/
Σημειώσεις
1 [Σ.τ.Μ.:] «Ελερικοί»: από το όνομα του Hugo Oehler, ηγέτη της Επαναστατικής Ένωσης Εργατών (RWL / Revolutionary Workers League), μιας ριζοσπαστικής αριστερής ομάδας στις Ηνωμένες Πολιτείες, από το 1935 έως το 1946. Εξέδιδε την εφημερίδα The Fighting Worker (βλ.: “Revolutionary Workers League (Oehlerite)”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/
2 [Σ.τ.Μ.:] Ο Μουχάμμαντ ιμπν Αμπντ αλ-Καρίμ αλ-Χαττάμπι, γνωστός ως Αμπντέλ-Κριμ (1883-1963) ήταν Μαροκινός πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης. Αυτός και ο αδελφός του Μ’Χάμμαντ ηγήθηκαν μιας μεγάλης κλίμακας εξέγερσης από έναν συνασπισμό φυλών του Ριφ εναντίον της γαλλικής και ισπανικής αποικιοκρατίας στο Ριφ του Μαρόκου. Η εξέγερση ξεκίνησε το 1921 και οδήγησε σε συντριβή του ισπανικού στρατού. Οι εξεγερμένοι ίδρυσαν τη Δημοκρατία του Ριφ και ο Αμπντέλ-Κριμ έγινε πρόεδρός της. Το ισπανικό κράτος ζήτησε τη συνδρομή του γαλλικού ιμπεριαλισμού. Η Γαλλία φοβόταν ότι η εξέγερση μπορούσε να εξαπλωθεί και στις δικές της αποικίες, κυρίως στο γαλλικό Μαρόκο. Οι δυσανάλογα ανώτερες γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις συνέτριψαν την εξέγερση του Ριφ το 1926 και ο Αμπντέλ-Κριμ συνελήφθη από τους Γάλλους και εξορίστηκε στο νησί Ρεϊνιόν μέχρι το 1947. Ζήτησε άσυλο στην Αίγυπτο, όπου συνέχισε μέχρι τον θάνατό του να υποστηρίζει τα αντιαποικιακά κινήματα. Η τακτική του για το αντάρτικο επηρέασε άμεσα τους Χο Τσι Μινχ, Μάο Τσε Τσεντούνγκ και Τσε Γκεβάρα (βλ.: “Abd el-Krim”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/