ΤΟ ΧΡΕΟΣ ή Η ΖΩΗ

Υπό τη διεύθυνση των Damien Millet και Eric Toussaint

Μετάφραση: Λουίζα Μιζάν

Κεφάλαιο 2
Η θρησκεία της Αγοράς

 Σχεδόν όλοι οι πολιτικοί ιθύνοντες, είτε προέρχονται από την παραδοσιακή δεξιά είτε από την αριστερά, είτε προέρχονται από το Νότο είτε από το Βορρά ομνύουν στην λατρεία της αγοράς και ειδικότερα των χρηματοπιστωτικών αγορών. Θα έπρεπε μάλλον να πούμε πως οικοδομούν τη θρησκεία της αγοράς. Κάθε μέρα αφιερώνεται μία λειτουργία προς τιμήν της θεάς Αγοράς σε κάθε σπίτι που είναι εφοδιασμένο με μια τηλεόραση ή με μια σύνδεση στο διαδίκτυο, τη στιγμή που βρίσκονται σε εξέλιξη οι τιμές στο Χρηματιστήριο και οι προσδοκίες των χρηματοπιστωτικών αγορών. Η θεά Αγορά στέλνει τα σημάδια της μέσω της φωνής του παρουσιαστή και του οικονομικού σχολιαστή. Σήμερα, όλα αυτά δεν αποτελούν πραγματικότητα μόνο για τις πιο αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες αλλά για το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη. Είτε βρίσκεται κανείς στην Σαγκάη είτε στο Ντακάρ, είτε στο Ρίο ντε Τζανέιρο ή στο Τιμπουκτού, θα λάβει «τα σημάδια που στέλνουν οι αγορές». Για παράδειγμα, στην Ευρώπη ο καθένας γνωρίζει το πρωί πώς διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια της ημέρας ο Nikkei στο χρηματιστήριο του Τόκιο, παρόλο που κανείς δεν ασχολείται: οι λιγοστοί άνθρωποι που ενδιαφέρονται, αντλούν ειδήσεις από άλλες πηγές καθώς συνεχίζεται η μετάδοση των πληροφοριών…Παντού, οι πολιτικοί προχώρησαν σε ιδιωτικοποιήσεις δημιουργώντας ταυτόχρονα την ψευδαίσθηση πως οι πολίτες θα μπορούσαν να μετέχουν άμεσα στη λατρεία των αγορών(αγοράζοντας μερίδια) και να λάβουν ως ανταπόδοση προνόμια, στην περίπτωση που ανταποκρίνονταν σωστά στα σημάδια που έστελνε η θεά Αγορά. Στην πραγματικότητα το μικρό μέρος των μικροεπενδυτών που απέκτησαν μερίδια δεν επηρεάζουν τις τάσεις της αγοράς.

Τα δισεκατομμύρια της λατρείας

Σε μερικούς αιώνες, θα διαβάζουμε ίσως στα βιβλία της ιστορίας πως, μετά τη δεκαετία του 1980, μια φετιχιστική λατρεία έκανε θραύση. Η άνοδος αυτής της λατρείας στην εξουσία θα σχετίζεται πιθανά με δυο ονόματα αρχηγών κρατών: του Ρόναλντ Ρέιγκαν και της Μάργκαρετ Θάτσερ. Θα προσέξει κανείς πως αυτή η λατρεία είχε εξαρχής ευνοηθεί από την υποστήριξη των Δημόσιων Αρχών (οι οποίες είχαν υποκλιθεί με τη θέλησή τους μπροστά σε αυτή τη θεότητα, που τους στερούσε ένα μεγάλο μέρος της αλλοτινής δύναμής τους) και των ιδιωτικών χρηματοοικονομικών οργανισμών. Για να αποκτήσει αυτή η λατρεία απήχηση στον πληθυσμό, χρειάστηκε να την προσκυνούν καθημερινά τα μεγάλα ΜΜΕ.
  Θεοί αυτής της θρησκείας είναι οι χρηματοοικονομικές Αγορές. Οι Ναοί που τους έχουν αφιερωθεί φέρουν την ονομασία «Χρηματιστήρια». Μονάχα οι αρχιερείς και οι ακόλουθοί τους γίνονται δεκτοί σε αυτά. Το πλήθος των πιστών καλείται να επικοινωνεί με τις θεές Αγορές μέσω της μικρής οθόνης της τηλεόρασης ή του υπολογιστή, της καθημερινής εφημερίδας, του ραδιοφώνου ή του γκισέ της τράπεζας.
  Μέχρι τις πιο απομακρυσμένες γωνιές του πλανήτη, μερικά εκατομμύρια άνθρωποι, οι οποίοι είναι αποκλεισμένοι από τα βασικά αγαθά, καλούνται να τιμήσουν τις θεές Αγορές. Στο Βορρά, στις εφημερίδες που διαβάζονται από την πλειοψηφία των μισθωτών, των νοικοκυριών, των ανέργων, υπάρχει σε καθημερινή βάση μια στήλη του τύπου «πού να επενδύσετε τα χρήματά σας;», τη στιγμή που η συντριπτική πλειοψηφία των αναγνωστών και των αναγνωστριών δεν έχει τα μέσα- και ενίοτε ούτε τη θέληση- να μετέχει στη παραμικρότερη συναλλαγή του Χρηματιστηρίου. Δημοσιογράφοι πληρώνονται για να βοηθούν τους πιστούς να κατανοήσουν τα σημάδια που στέλνουν οι θεές.  
 Για να διευρύνουν, μέσα στο πνεύμα των πιστών, τη δύναμη των αγορών, οι σχολιαστές αναγγέλλουν κατά καιρούς πως οι αγορές έχουν στείλει τα σημάδια τους στις κυβερνήσεις για να δείξουν την ικανοποίηση ή τη δυσαρέσκειά τους. Για παράδειγμα, η κυβέρνηση και το ελληνικό κοινοβούλιο κατάλαβαν επιτέλους το μήνυμα που εστάλη και υιοθέτησαν ένα πρόγραμμα λιτότητας του σοκ που το πληρώνουν τα κατώτερα στρώματα. Οι θεές είναι δυσαρεστημένες από τη συμπεριφορά της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας. Οι κυβερνήσεις τους πρέπει επίσης να προσφέρουν ως θυσία ισχυρά αντικοινωνικά μέτρα.

Θυσίες πάνω στο βωμό

Τα μέρη όπου οι θεές μπορούν να εκδηλώσουν τις διαθέσεις τους με τη μεγαλύτερη βαρύτητα είναι η Γουόλ Στριτ στη Νέα Υόρκη, το Σίτι στο Λονδίνο, τα χρηματιστήρια του Παρισιού, της Φραγκφούρτης ή του Τόκιο. Για να μετρήσουμε την ικανοποίησή τους, έχουμε εφεύρει εργαλεία που ονομάζονται Dow Jones στη Νέα Υόρκη, Nikkei στο Τόκιο, CAC40 στη Γαλλία, FTSE στο Λονδίνο, DAX  στη Φραγκφούρτη. Για να εξασφαλίσουν την αποδοχή των θεών, οι κυβερνήσεις θυσιάζουν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης στο βωμό του χρηματιστηρίου. Επίσης ιδιωτικοποιούν.
 Γιατί δόθηκαν θρησκευτικά προνόμια σε απλούς διεκπεραιωτές; Δεν είναι ούτε άγνωστοι, ούτε αθώα πνεύματα. Έχουν ένα όνομα, μία διεύθυνση: είναι οι ιθύνοντες των 200 μεγάλων πολυεθνικών που κυριαρχούν στην παγκόσμια οικονομία με τη βοήθεια του G7, τη συγκατάβαση του G20 και  παρόμοιων οργανισμών σαν το ΔΝΤ, το οποίο επανήλθε στο προσκήνιο εξαιτίας της κρίσης μετά από μία περίοδο κάθαρσης. Υπάρχει η Παγκόσμια Τράπεζα και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου(ο οποίος βρίσκεται μεν αρκετά σε δυσμένεια, μπορεί όμως να επιλεγεί ξανά από τις θεές). Οι κυβερνήσεις εγκατέλειψαν τα μέσα ελέγχου που κατείχαν πάνω στις χρηματοοικονομικές αγορές. Οι θεσμικοί επενδυτές («τα ζιζάνια»: οι μεγάλες τράπεζες, τα συνταξιοδοτικά ταμεία, οι ασφαλιστικές εταιρίες και τα hedge funds…) που κυριαρχούν στις αγορές έλαβαν από τις κυβερνήσεις δισεκατομμύρια δολάρια με τη μορφή ενισχύσεων ή δανείων, που έχουν ως στόχο να τους επαναφέρουν στο προσκήνιο μετά την πτώση της περιόδου 2007-2008. Η ΕΚΤ, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ(FED), η Τράπεζα της Αγγλίας δανείζουν καθημερινά, με επιτόκιο χαμηλότερο από τον πληθωρισμό, τεράστια κεφάλαια στα «ζιζάνια», τα οποία  σπεύδουν να τα χρησιμοποιήσουν κερδοσκοπώντας με το ευρώ, κόντρα στα οικονομικά των κρατών, πάνω στην αγορά των πρώτων υλών…
  Σήμερα, το χρήμα μπορεί να κυκλοφορεί από τη μια χώρα στην άλλη χωρίς την παραμικρή επιβολή φόρου. Στις αγορές συναλλάγματος κυκλοφορούν καθημερινά σε ολόκληρο τον κόσμο τέσσερα δισεκατομμύρια δολάρια, χωρίς έλεγχο. Λιγότερο από το 2% αυτού του ποσού αφορά άμεσα το παγκόσμιο εμπόριο ή τις παραγωγικές επενδύσεις. Πάνω από το 98% κατευθύνεται σε κερδοσκοπικές συναλλαγές που αφορούν κυρίως νομίσματα, χρεόγραφα, πρώτες ύλες, τρόφιμα.
 Πρέπει να δοθεί τέλος στο καμουφλάζ αυτής της θανατηφόρας λογικής. Πρέπει να δημιουργηθεί  μια καινούργια οικονομική θεωρία, να ξεκαθαρίσει ο χρηματοπιστωτικός τομέας και να τεθεί υπό κοινωνικό έλεγχο, να επιβληθεί ισχυρή φορολογία στα «ζιζάνια» που προκάλεσαν την κρίση και έπειτα επωφελήθηκαν από αυτήν, να υπάρξει λογιστικός έλεγχος και να ακυρωθούν τα παράνομα δημόσια χρέη, να επιβληθεί μία φορολογική μεταρρύθμιση αναδιανομής του πλούτου, να μειωθεί ριζικά ο χρόνος εργασίας ώστε να γίνουν μαζικές προσλήψεις, με την εγγύηση παράλληλα της αύξησης των μισθών… Απέναντι σε αυτήν τη θρησκεία της αγοράς, να τεθεί σε λειτουργία ένα θεμελιώδες λαϊκό πρόγραμμα. Με λίγα λόγια, αντικαπιταλιστικό…