Tέσσερις λόγοι μη εξόφλησης του χρέους προς το ΔΝΤ
των Renaud Vivien και Eric Toussaint
για το CADTM international
Στις 7 Δεκεμβρίου του 2016, το ΔΝΤ περιμένει από την Ελλάδα την πληρωμή μίας δόσης 299 εκατομμυρίων ευρώ. Αυτό το χρέος αντιστοιχεί σε ένα μέρος του δανείου "σωτηρίας", που είχε χορηγηθεί από το ΔΝΤ το 2010. Η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να τολμήσει να αρνηθεί να πληρώσει αυτό το ποσό στο ΔΝΤ για τέσσερις τουλάχιστον λόγους.
Πρώτον, αυτή η δόση προέρχεται από ένα αθέμιτο χρέος, καθώς μόνο το 5% των δανείων που χορηγήθηκαν το 2010 και το 2012 διατέθηκε για τον κρατικό προϋπολογισμό. Το υπόλοιπο 95% χρησίμευσε στην αποπληρωμή των ξένων - κυρίως ιδιωτικών - τραπεζών και στην ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών. Αυτά τα ποσοστά δεν είναι πόρισμα κάποιας επαναστατικής οργάνωσης αλλά προκύπτουν από μία έρευνα που διεξήγαγε το νεοφιλελεύθερο γερμανικό think-tank European School of Management and Technology. Βεβαίως, ισχύει πως πρόκειται για μία επιχείρηση διάσωσης - αλλά όχι όπως παρουσιάζεταιαπό την επίσημη αφήγηση.
Δεν ωφελήθηκαν οι Έλληνες πολίτες αλλά οι ξένες και ελληνικές τράπεζες, που σώθηκαν με δημόσιο χρήμα μέσω των δανείων του ΔΝΤ, των κρατών και τωνοργάνων της ΕΕ. Η περιβόητη«επιχείρηση διάσωσης» είναι λοιπόν αθέμιτη για τον ελληνικό πληθυσμό, που καλείται έτσι να αποπληρώσει στο ΔΝΤ (με επιτόκιο 3,6%!) ένα χρέος που προκύπτει από τη διάσωση των τράπεζων που ευθύνονται για την οικονομική κρίση. Στην πρώτη της έκθεση, η Επιτροπή Αλήθειας του Δημόσιου Χρέους που συστάθηκε από την πρώην πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, καταδεικνύει πως αιτία του "ελληνικού προβλήματος" δεν είναι η ανεξέλεγκτη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, αλλά η τραπεζική κρίση που μπαλώθηκε με δημόσια κεφάλαια.
Δεύτερον, η οφειλή που απαιτεί το ΔΝΤ είναι επονείδιστη στο σύνολό της. Σύμφωνα με τη νομική θεωρία που βασίζεται στις εθνικές και διεθνείς νομολογίες, ένα χρέος αξιολογείται ως "επονείδιστο" όταν συνδυάζει δύο στοιχεία: αφενός την έλλειψη κέρδουςυπέρ του πληθυσμού του κράτους που συνάπτει τη δανειακή συμφωνία και αφετέρου την επίγνωση αυτής της έλλειψηςεκ μέρους των δανειστών1. Η έκθεση του Γραφείου ανεξάρτητης αξιολόγησης του ΔΝΤ, που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 20162, αποδεικνύει πως η αξιολόγηση του ελληνικού χρέους ως "επονείδιστου" αρμόζει πλήρως στην περίπτωση της Ελλάδας. Πράγματι, η διεύθυνση του ΔΝΤ γνώριζε ήδη από το 2010 ότι το Ελληνικό χρέος δεν ήταν βιώσιμο και ότι το πρόγραμμα λιτότητας που επρόκειτο να επιβληθεί ως αντίτιμο του δανείου, μέσω μνημονίου, θα επιδείνωνε την κατάσταση της χώρας.
Αυτός ο ισχυρισμός βασίζεται στα πρακτικά της συνεδρίασης του Εκτελεστικού Συμβουλίου του ΔΝΤ στις 9 Μαΐου 2010, όπου διακυβεύτηκε η τύχη της Ελλάδας. Στη διάρκεια της συνεδρίασης μαθαίνουμε πως πολλοί Τοπικοί Γενικοί Διευθυντές, στελέχη του ΔΝΤ αναφέρθηκαν στην επικείμενη αποτυχία του μνημονίου. Σύμφωνα με τον Αργεντινό αντιπρόσωπο: "Είναι δύσκολο να ξεχάσουμε το σκληρό μάθημα που μας έδωσαν οι δικές μας κρίσεις. Το 2001, παρόμοιες πολιτικές προτάθηκαν από το ΔΝΤ στην Αργεντινή. Οι καταστροφικές τους συνέπειες είναι βεβαίως γνωστές (...) Είναι πιθανό η Ελλάδα να καταλήξει χειρότερα. Τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής που προτείνει το ΔΝΤ, θα υποβαθμίσουν την ευημερία του πληθυσμού της Ελλάδας και την πραγματική ικανότητά της χώρας να αποπληρώσει το χρέος μετά την εφαρμογή αυτού του προγράμματος". Ο αντιπρόσωπος της Ελβετίας προσθέτει: "πρέπει να εξεταστεί σοβαρά η αναδιάρθρωση του χρέους ως μέσο για την εξασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας και για την ανάληψη ενός μέρος του φορτίου από τους ιδιώτες πιστωτές". Ύστερα να θέσουμε την ερώτηση-κλειδί: "Γιατί η αναδιάρθρωση του χρέους και η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα δεν λήφθηκαν υπόψη;" Πράγματι αν το ΔΝΤ είχε εφαρμόσει τα συνήθη κριτήρια βιωσιμότητας, θα είχε επιβάλει μία ελάφρυνση του χρέους ήδη από το 2010. Γιατί όμως δεν το έπραξε; Και γιατί άραγε κατέληξε να αλλάξει ξαφνικά τους κανόνες του ώστε να μπορέσει να δανείσει σε ένα αφερέγγυο κράτος;
Η απάντηση δόθηκε επισήμως τρία χρόνια αργότερα σε μία άλλη αναφορά του ΔΝΤ που υπογραμμίζει πως η αναβολή της αναδιάρθρωσης του χρέους εφαρμόστηκε προς όφελος των ιδιωτικών τραπεζών "για να μειωθεί η έκθεσή τους και για να μεταβιβαστεί το χρέος στα δημόσια όργανα."3 Όπως δήλωσαν ο πρώην αντιπρόσωπος της Ελλάδας στο ΔΝΤ και ο πρώην οικονομικός σύμβουλος του Μπαρόζο σε ακρόασή τους στην Βουλή των Ελλήνων από την Επιτροπή Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος, ο Γάλλος Στρως-Καν, ως διευθυντής του ΔΝΤ, επίτηδες απέκλεισε το 2010 την αναδιάρθρωση του χρέους προκειμένου να προστατεύσει τις ευρωπαϊκές τράπεζες, καθώς οι πιο εκτεθειμένες ήταν κατά κύριο λόγο γαλλικές καιγερμανικές.
Τρίτον, η απαίτηση του ΔΝΤ δεν πρέπει να ικανοποιηθείκαθώς είναι απολύτως παράνομη. Αφενός τα μέτρα που επιβλήθηκαν ως αντίτιμο για το δάνειο καταπατούν την εθνική κυριαρχία της Ελλάδας και παραβιάζουν πλήθος διεθνών συνθήκων προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων, όπως τόνισε ο Εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ για το χρέος στην αναφορά του για την Ελλάδα4. Αφετέρου, η ελληνική κυβέρνηση δεν πρότεινε για ψήφιση στη Βουλή τη δανειακή σύμβαση του 2010, αντίθετα με όσα προβλέπει το Σύνταγμα.
Αθέμιτο, επονείδιστο, παράνομο, το ελληνικό χρέος είναιεπίσης μη βιώσιμο, ακόμα περισσότερο πλέον από το 2010, αφού τρία μνημόνια επιβλήθηκαν έκτοτε καταστρέφοντας μέρα με τη μέρα την οικονομία και τις συνθήκες ζωής του πληθυσμού. Το φορτίο αυτού του χρέους, που εμποδίζει το κράτος να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του ως προς ζητήματα θεμελιωδών δικαιωμάτων, αυξάνεται αυτόματα από τη λιτότητακαι τις ιδιωτικοποιήσεις που απαιτούν οι πιστωτές, δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο στον οποίο εγκλωβίζεται η κυβέρνηση και ζητά νέα δάνεια για να πληρώνει τα αυξανόμενα χρέη.
Προκειμένου να σπάσει ο φρικτός φαύλος κύκλος και να τερματιστεί το έγκλημα, επιβάλλεται η άνευ όρους ακύρωση του επονείδιστου, παράνομου, αθέμιτου και μη βιώσιμου μέρους του ελληνικού χρέους, ξεκινώντας από τη δόση που απαιτεί το ΔΝΤ στις 7 Δεκεμβρίου του 2016. Συγκριτικά, το ποσό των 299 εκατομμυρίων ευρώ αντιστοιχεί σε περισσότερο από το διπλάσιο της τιμής (130 εκατομμύρια) των μέτρων αντιμετώπισης της ακραίας φτώχειας που λήφθηκαν το 2015 προς όφελος των πιο φτωχών 400.000 ατόμων στην Ελλάδα. Ποσό το οποίο η Τρόικα είχε θεωρήσει εξωφρενικό. Είναι μεγαλύτερο και από το ποσό των 200 εκατομμυρίων ευρώ που προέβλεπε το πρόγραμμα των συμπληρωματικών μέτρων της κυβέρνησης για τη δημιουργία ιατρικής περίθαλψης για 2,5 εκατομμύρια Ελληνίδες και Έλληνες, πρόγραμμα που θα συντελούσε στην αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης και στην κοινωνική αποκατάσταση των συνεπειών των μέτρων που επιβλήθηκαν με το Τρίτο Μνημόνιο. Όμως ενώπιον της αντίδρασης των πιστωτών, που απειλούσαν να μην εκταμιεύσουν ούτε μία δόση του δανείου στην Αθήνα, σε περίπτωση ψήφισης αυτού του προγράμματος, το θέμα αφαιρέθηκε τον Δεκέμβριο του 2015 από την ημερήσια διάταξη της Βουλής των Ελλήνων.
Η Επιτροπή για την Ακύρωση των Αθέμιτων Χρεών (CADTM) δεν έχει ψευδαισθήσεις: η απόφαση ακύρωσης του χρέους δεν θα προέλθει από το ΔΝΤ, παρόλο που και το ίδιο αναγνωρίζει την ευθύνη του για τον ελληνικό μαρασμό στις αναφορές του, και παρά τις πρόσφατες δηλώσεις του ΔΝΤ, ευνοϊκές προς μία ελάφρυνση του χρέους η οποία όμως να τονίσουμε πως καθόλου δε θα επηρεάσει τις απαιτήσεις του παρά θα συνοδευτεί από μία νέα δόση λιτότητας. Η απόφαση αυτή δε θα προέλθει ούτε και από τοEurogroup,του οποίου οι Υπουργοί Οικονομικών θα συνεδριάσουν στις 5 Δεκεμβρίου. Είναι επομένως μάταιο να πιστεύει κανείς πως θα βρεθεί μία δίκαια λύση για το ελληνικό χρέος μέσα στο σύγχρονο πλαίσιο διαπραγματεύσεων. Για αυτόν τον λόγο η Επιτροπή μας συνιστά τη μονομερή λήψη μέτρων για το χρέος, στη βάση φυσικά στέρεων νομικών επιχειρημάτων - όπως αυτά αναπτύσσονται στην προκαταρκτική της έκθεση - με στόχο την αναστολή ή απάρνηση των αθέμιτων, επονείδιστων, παράνομων ή μη βιώσιμων χρεών. Τέτοια μέτρα πρέπει να συνοδεύονται άμεσα και από άλλα μέτρα για την κοινωνικοποίηση του ελληνικού τραπεζικού τομέα και τον αυστηρό έλεγχο της κυκλοφορίας των κεφαλαίων.
1 http://www.cadtm.org/La-dette-odieuse-selon-Alexandre
2 http://www.ieo-imf.org/ieo/pages/CompletedEvaluation267.aspx
3 http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2013/cr13156.pdf
μετάφραση: Ελένη Τσέκερη