Μια αριστερή άποψη για τις προοπτικές των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων
των Denys Bondar, Zakhar Popovych
Σήμερα, στη Δύση γίνεται όλο και πιο πολύ λόγος για τις προοπτικές ενός ειρηνικού τερματισμού του πολέμου που επιβλήθηκε στον λαό της Ουκρανίας. Είναι όμως δυνατές τέτοιες διαπραγματεύσεις και ποιος τις χρειάζεται; Και ο Πούτιν θέλει πραγματικά την ειρήνη; Οι Ουκρανοί αριστεροί Denys Bondar και Zakhar Popovych εξέτασαν το θέμα αυτό.
Πρόσφατα, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Volodymyr Zelenskyy δήλωσε ότι οι διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου δεν μπορούν παρά να είναι δημόσιες. Απαντώντας, ο εκπρόσωπος Τύπου του Πούτιν μπόρεσε μόνο να ψελλίσει ότι δεν μπορούσε ούτε καν να φανταστεί κάτι τέτοιο, επειδή, κατά τη γνώμη του, οι δημόσιες διαπραγματεύσεις είναι αδιανόητες. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα πολύτιμη αναγνώριση ότι οι διαπραγματεύσεις κατά την αντίληψη των σύγχρονων ρωσικών αρχών μπορούν να πραγματοποιηθούν μόνο ως συνέχεια της πρακτικής της συσσώρευσης αλλεπάλληλων ψεμάτων, πράγμα που φαίνεται πως αποτελεί τη βάση της δημόσιας επικοινωνιακής στρατηγικής του καθεστώτος Πούτιν.
Ένα ενδεικτικό παράδειγμα αυτής της δραστηριότητας ήταν η επί πολλά χρόνια παραγωγή πολλών απίθανων αλλά εντυπωσιακών συνωμοσιολογικών εκδοχών για τη δολοφονία 298 ανθρώπων κατά τη συντριβή της πτήσης MH17 στον ουρανό πάνω από την Ουκρανία στις 17 Ιουλίου 2014. Τώρα ένα ολλανδικό δικαστήριο διαπίστωσε σε ανοιχτή δίκη ότι η δολοφονία διαπράχθηκε με τη βοήθεια ενός αντιαεροπορικού συστήματος Buk που εισήγαγαν παράνομα οι Ρώσοι στην Ουκρανία. Αλλά, φυσικά, οι Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν ήδη απορρίψει αυτή τη δικαστική απόφαση, και οι προπαγανδιστές ετοιμάζονται να θολώσουν τα νερά για να δώσουν και πάλι την ευκαιρία να αυτο-δικαιολογηθούν σε όσους επιθυμούν να παραμείνουν εξαπατημένοι.
Τι προσφέρει πραγματικά το καθεστώς του Πούτιν;
Ο πόλεμος άνοιξε πολύ πειστικά τα μάτια των Ουκρανών για το τι είναι το σύγχρονο ρωσικό κράτος και κατέστρεψε κάθε εμπιστοσύνη σε αυτό. Βέβαια, όλοι οι πόλεμοι καταλήγουν σε διαπραγματεύσεις. Η Ουκρανία τόνισε πάντα ξεκάθαρα ότι δεν έχει καμία πρόθεση να πάει στη Μόσχα και να απαιτήσει πλήρη και άνευ όρων παράδοση. Εξάλλου, η οικειοθελής αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων θα σώσει τις ζωές των Ουκρανών στρατιωτικών και πολιτών. Είναι ίσως αυτό που θέλει να συζητήσει ο Πούτιν; Τότε γιατί δεν το λέει δημόσια;
Το πιο πιθανό είναι ότι οι ρωσικές αρχές προσπαθούν και πάλι να επινοήσουν έναν άλλο συνδυασμό ψεμάτων και χειραγώγησης, προκειμένου να κερδίσουν χρόνο και να ηρεμήσουν τον απολίτικο πληθυσμό στο εσωτερικό της χώρας, που έχει κλονιστεί από τη μερική επιστράτευση. Αλλά παρόλα αυτά, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι υπό ορισμένους όρους κάποιοι συμβιβασμοί θα ήταν προς όφελος της Ουκρανίας. Όμως, οι όποιοι συμβιβασμοί είναι δυνατοί μόνο εάν υπάρχουν λόγοι να πιστεύουμε ότι οι συμφωνίες θα εφαρμοστούν. Δεν υπάρχει καμία εμπιστοσύνη στις άρχουσες ελίτ της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν επανειλημμένα υπογράψει τέτοιες συμφωνίες, ειδικά το Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994. Ακόμη και μόλις πέρισυ έδωσαν επανειλημμένα υποσχέσεις τις οποίες αθέτησαν αμέσως: τον Φεβρουάριο ο Πούτιν υποσχέθηκε ότι δεν θα υπάρξει εισβολή στην Ουκρανία, τον Σεπτέμβριο ότι δεν θα υπάρξει επιστράτευση στη Ρωσική Ομοσπονδία, και πρόσφατα υποσχέθηκε ότι "η Ρωσία είναι στη Χερσώνα για πάντα". Απλώς στην τελευταία περίπτωση, τα ψέμματα του Πούτιν μπορούν να δικαιολογηθούν από περιστάσεις ανεξάρτητες τηε θέλησης του, που δεν είναι παρά οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις.
Τι θέλουν οι Ουκρανοί;
Σήμερα, οι Ουκρανοί εμπιστεύονται το κράτος τους. Μπορεί κανείς να δει τα αποτελέσματα της έρευνας που διεξήγαγε η κοινωνιολογική ομάδα "Αξιολόγηση" [«Рейтинг»], σύμφωνα με την οποία κατά τη διάρκεια του πολέμου μεγάλης έκτασης, το ποσοστό των ανθρώπων που πιστεύουν ότι η χώρα κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση αυξήθηκε στο 70-80% έναντι του 10-20% την τελευταία δεκαετία. Το ποσοστό αυτό ήταν υψηλότερο από 30% μόνο κατά τη διάρκεια του Euromaidan και για λίγο μετά την εκλογή του Zelenskyy, όταν οι προσπάθειές του να επιτύχει ένα σταθερό τέλος στον πόλεμο στο Donbas φάνηκε να είναι επιτυχείς. Τώρα υπάρχει συναίνεση στην ουκρανική κοινωνία ότι για να επιτευχθεί η ειρήνη, ο ρωσικός στρατός πρέπει να εκδιωχθεί από τη χώρα (καταστρέφοντάς τον αν είναι δυνατόν) και η Ρωσική Ομοσπονδία πρέπει να "αποστρατιωτικοποιηθεί", τουλάχιστον σε σημείο που να μην μπορεί πλέον να βομβαρδίζει ειρηνικές ουκρανικές πόλεις και να μας εκβιάζει στερώντας μας το ηλεκτρικό ρεύμα, το νερό και τη θέρμανση. Να τι θεωρούν οι Ουκρανοί ως κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση. Οτιδήποτε άλλο γίνεται αντιληπτό ως απόκλιση από τη σωστή κατεύθυνση
Ταυτόχρονα, το ποσοστό των ανθρώπων που πιστεύουν ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να συμφωνήσει σε κάποιες εδαφικές παραχωρήσεις για χάρη της ειρήνης, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας του Κιέβου, μειώθηκε τους τελευταίους πέντε μήνες από 10% σε 7%. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, το 87% του πληθυσμού δεν θέλει να κάνει εδαφικές παραχωρήσεις στη Ρωσία. Είναι σημαντικό ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων σε όλες τις περιοχές της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Δύσης, της Ανατολής και του Νότου, απορρίπτει το ενδεχόμενο εδαφικών παραχωρήσεων προκειμένου να φτάσουμε στην ειρήνη. Επιπλέον, οι εκπρόσωποι όλων των κύριων εθνοτικών και γλωσσικών ομάδων έχουν την ίδια άποψη. Ακόμη και μεταξύ των Ουκρανών πολιτών που αυτοπροσδιορίζονται ως "ρωσόφωνοι", το 57% είναι κατά των εδαφικών παραχωρήσεων στο καθεστώς Πούτιν. Φαίνεται ότι η έναρξη των μαζικών βομβαρδισμών των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής και οι σχετικές διακοπές ρεύματος συνέβαλαν μόνο στην ενίσχυση της άποψης των Ουκρανών ότι οι διαπραγματεύσεις με τους Ρώσους είναι άσκοπες.Αν και οι δημοσκοπήσεις σε καιρό πολέμου μπορεί να είναι ανακριβείς, πάντως καταδεικνύουν τις κύριες τάσεις της εξέλιξης της κοινής γνώμης αρκετά ικανοποιητικά.
Πότε οι Ουκρανοί θα συμφωνήσουν να διαπραγματευθούν;
Οι άνθρωποι στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τον κόσμο που πραγματικά θέλουν να ξεκινήσουν ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις πρέπει τουλάχιστον να εξασφαλίσουν να σταματήσει αμέσως η καταστροφή των κρίσιμων υποδομών της Ουκρανίας από τους ρωσικούς πυραύλους και να αποκατασταθεί η κανονική παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και θέρμανσης στον πληθυσμό. Αυτό απαιτεί αυστηρότερες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, για να μειωθεί η ικανότητά της να παράγει τέτοιους πυραύλους, και παροχή στην Ουκρανία αποτελεσματικότερων συστημάτων αεράμυνας και πυραυλικής άμυνας, για να μειωθεί η καταστροφικότητα των ρωσικών επιθέσεων.
Αντί να χάνουμε χρόνο μιλώντας για την ανάγκη να πειστεί ο Ζελένσκι για κάτι, θα άξιζε τον κόπο να πείσουμε τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο να σταματήσουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, να παράσχουν συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας και τουλάχιστον μερικές χιλιάδες βιομηχανικούς μετασχηματιστές, για να αποκατασταθεί η κανονική παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, άρα και νερού και θέρμανσης (κατά προτίμηση μαζί με συνεργεία επισκευής για την εγκατάστασή τους). Μόνον αν γίνει αυτό, μπορούμε, τουλάχιστον υποθετικά, να περιμένουμε ότι θα αυξηθεί το ενδιαφέρον των Ουκρανών για τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις.
Ο Ζελένσκι και το κόμμα του μπορεί να έχουν πολλά ελαττώματα, αλλά είναι σαφές ότι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την κοινή γνώμη και την παρακολουθούν πολύ στενά. Έτσι, ό,τι κι αν συμβεί, οι ουκρανικές αρχές μπορούν να δεχτούν τις διαπραγματεύσεις και την ειρήνη μόνο αν αυτές γίνονται αποδεκτές από μια σημαντική πλειοψηφία του ουκρανικού λαού.
Για να πεισθεί ο Ζελένσκι να αρχίσει διαπραγματεύσεις για ειρήνη με τους Ρώσους, είναι απαραίτητο να πεισθεί η πλειοψηφία των Ουκρανών ότι οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να έχουν νόημα. Και ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό θα ήταν να υποβληθούν δημοσίως τουλάχιστον ορισμένες σαφείς προτάσεις για τέτοιες διαπραγματεύσεις. Είναι η Ρωσία έτοιμη να ανακαλέσει αμέσως την απόφαση να προσαρτήσει ουκρανικά εδάφη; Είναι διατεθειμένη να συζητήσει την απόσυρση των στρατευμάτων της; Αν όχι, θα είναι δύσκολο να εξηγήσει κανείς στους Ουκρανούς τί μπορεί να γίνει αντικείμενιο διαπραγματεύσεων, πέρα από την ανταλλαγή αιχμαλώτων (που ήδη γίνεται τακτικά).
Αν οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις είναι δυνατές, τότε ο μόνος τρόπος για να τις αποδεχθεί η κοινωνία είναι να διεξάγονται δημόσια,. Αν οι Ρώσοι προτείνουν δημοσίως να συζητήσουν ένα ειρηνευτικό σχέδιο που θα περιλάμβανε την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Ουκρανία και τις προοπτικές αποκατάστασης της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας, δεν αποκλείεται ότι οι Ουκρανοί θα μπορούσαν να συμφωνήσουν για τέτοιες διαπραγματεύσεις. Όμως, επί του παρόντος δεν διατυπώνονται προτάσεις που να περιλαμβάνουν την απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων. Ντε φάκτο, οι Ρώσοι "προτείνουν διαπραγματεύσεις" μόνο και μόνο για να επιβραδύνουν την ουκρανική αντεπίθεση, μέχρι να μπορέσουν οι ίδιοι να ανασυγκροτήσουν τις δυνάμεις τους, οπότε δεν είναι πολύ σαφές γιατί οι Ουκρανοί θα πρέπει να ενδιαφερθούν γι' αυτό.
Μέχρι τώρα, το μόνο που εκφράζεται δημοσίως από τους ηγέτες της Ομοσπονδίας της Ρωσίας είναι μια πολεμική ρητορική και υποσχέσεις για "επίτευξη των στόχων της ειδικής επιχείρησης" με οποιοδήποτε κόστος. Το τελευταίο πράγμα που ακούσαμε από τον αναπληρωτή πρόεδρο του ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας D. Medvedev ήταν μια εδαφική διεκδίκηση για τη "ρωσική πόλη του Κιέβου", αποκαλώντας μάλιστα τους κατοίκους του Κιέβου που διαφωνούν με αυτό "κατσαρίδες" (που φέρνει συνειρμούς με τη ρητορική των οργανωτών της γενοκτονίας στη Ρουάντα²).
Γιατί δεν γίνονται τώρα ειρηνευτικές συνομιλίες;
Συμπερασματικά, η ευθύνη για το γεγονός ότι δεν διεξάγονται τώρα ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις ανήκει εξ ολοκλήρου στη Ρωσική Ομοσπονδία, η οποία δεν υποβάλλει, τουλάχιστον δημοσίως, προτάσεις που θα μπορούσαν έστω και υποθετικά να γίνουν αποδεκτές από την πλειοψηφία των Ουκρανών. Ωστόσο, η Ουκρανία έχει υποβάλει τέτοιες προτάσεις. Πριν από τις μαζικές επιθέσεις κατά των ουκρανικών πολιτικών υποδομών, ανακοινώθηκαν δημοσίως οι προτάσεις της Ουκρανίας για τη συνάντηση της Κωνσταντινούπολης στις 29 Μαρτίου, οι οποίες προέβλεπαν την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων στη γραμμή της 23ης Φεβρουαρίου και την αναβολή της συζήτησης για την Κριμαία και τον Ντονμπάς. Ταυτόχρονα, η ουκρανική πλευρά επέμεινε ότι όλα οι διαφορές θα πρέπει να επιλυθούν μέσω δημοψηφισμάτων που θα διεξαχθούν με διαφάνεια και υπό την εποπτεία διεθνών παρατηρητών μετά την επιστροφή όλων των ανθρώπων που εκτοπιίστηκαν με τη βία.
Η δημόσια απάντηση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ ήταν ότι ένα "ουδέτερο καθεστώς" για την Ουκρανία θα ήταν "εννοιολογικά σωστό", αλλά ταυτόχρονα ούτε λέξη για απόσυρση των στρατευμάτων. Δημοψηφίσματα που θα ήταν δύσκολο να πλαστογραφηθούν, δεν φαίνεται να θεωρούνται από το Κρεμλίνο καθόλου ως ενδεδειγμένη λύση. Εξακολουθούν να μην αντιλαμβάνονται τους Ουκρανούς ως μια οντότητα που θα πρέπει να πάρει την τελική απόφαση. Αυτό απλώς δεν το χωράει το μυαλό τους. Αυτό είναι το κύριο πρόβλημα των προοπτικών των ειρηνευτικών συνομιλιών. Το ότι δηλαδή δεν υπάρχει πραγματικά καμία βεβαιότητα πως, για τη σημερινή ηγεσία της Ρωσίας, έχει νόημα η διεξαγωγή τους. Οι ρωσικές αρχές δεν φαίνεται να καταλαβαίνουν καν ότι ο Ζελένσκι δεν μπορεί να υπογράψει ό,τι θέλει και ότι ακόμη και ο Μπάιντεν δεν μπορεί να αναγκάσει τον Ζελένσκι να υπογράψει μια συμφωνία που δεν θα εγκρίνεται από την πλειοψηφία των Ουκρανών.
Τον Οκτώβριο-Νοέμβριο, ορισμένες μεσολαβήτριες χώρες κατέθεσαν προτάσεις για ενδεχόμενη ειρήνη με τον όρο να αποσυρθούν τα ρωσικά στρατεύματα από τη νότια και ανατολική Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένου του Ντονμπάς, αλλά αναβάλλοντας το ζήτημα του καθεστώτος της Κριμαίας για 7 χρόνια. Και προτάθηκε στη Μόσχα, αν ενδιαφερόταν για κάτι τέτοιο, να σταματήσει να βομβαρδίζει κρίσιμες υποδομές της Ουκρανίας για να αποδείξει τη σοβαρότητα των προθέσεών της. Η Ρωσία απάντησε με μια μαζική πυραυλική επίθεση κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής του G20.
Όταν ο Ζελένσκι πρότεινε μια ενδεχόμενη ατζέντα για διαπραγματεύσεις, με τη μορφή 10 σημείων στην ομιλία του στη σύνοδο κορυφής της G20 (και ακόμη περισσότερο αφού διακήρυξε την απαίτηση για δημόσιες διαπραγματεύσεις), κάθε δήλωση Ρώσων διπλωματών σχετικά με επιθυμία τους για διαπραγματεύσεις, που δεν στηρίζεται σε δημόσια πρόταση, μπορεί ξεκάθαρα να χαρακτηριστεί ψέμα και χειραγώγηση.
Οι Ουκρανοί θέλουν ειρήνη, αλλά όχι άλλη μια "κατάπαυση του πυρός" που θα διαρκέσει μέχρι την επόμενη εισβολή. Υπάρχει πράγματι εκστρατεία για την ειρήνη ακόμη και στα κυρίαρχα ουκρανικά μέσα ενημέρωσης, αλλά η αξιοπιστία των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων και η διαρκής ειρήνη είναι αδύνατη χωρίς δημόσια συζήτηση των όρων της. Συγκεκριμένα, η αρχισυντάκτρια της "Ukrainska Pravda" Sevgil Musayeva, η οποία είναι Ουκρανή που κατάγεται από Τατάρους της Κριμαίας, παρόλο που η αναβολή του ζητήματος της Κριμαίας σημαίνει πολλά για την ίδια,, δεν απορρίπτει τις διαπραγματεύσεις, αλλά ζητά τη δημόσια διατύπωση δίκαιων όρων ειρήνης, επειδή αν "η ουκρανική κοινωνία δεν αισθάνεται δικαιοσύνη, οποιαδήποτε συμφωνία είναι καταδικασμένη από την αρχή".
Εμείς, Ουκρανοί σοσιαλιστές, πρέπει τώρα να προσέξουμε πολύ να μην ξεχάσει κανείς ότι οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις πρέπει να είναι δημόσιες και μόνο δημόσιες, μόνο με όρους αποδεκτούς από τους Ουκρανούς. Μόνο έτσι μπορούμε να υπολογίζουμε σε μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη.
Σημειώσεις
1. Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι επιθυμούσε η συζήτηση για τις λύσεις να είναι δημόσια και να μην διεξαχθεί κεκλεισμένων των θυρών.
2. https://www.kiis.com.ua/?
3. https://www.kiis.com.ua/?
4. https://www.kiis.com.ua/?
5. Η ιδεολογία της γενοκτονίας των Ουκρανών, που έχει διατυπωθεί και θεσμοθετηθεί ενεργά στη Ρωσική Ομοσπονδία ως κρατική ιδεολογία, καθώς και η ταχεία διολίσθηση της χώρας γενικότερα προς το φασισμό, αξίζουν σίγουρα ένα χωριστό άρθρο.
Denys BONDAR - Zakhar POPOVYCH
για την ιστοσελίδα του Соціальний рух ("Κοινωνικού Κινήματος")
Επιμέλεια: Γιώργος Μητραλιάς - Τάσος Αναστασιάδης