Το οδοιπορικό του ΔΝΤ στην Ουκρανία (1-5)
Σε αυτή τη σειρά των άρθρων , αναλύεται η πολυτάραχη ιστορία του ΔΝΤ στην Ουκρανία, από το ξέσπασμα της κρίσης του 2007-2008 μέχρι τον τελευταίο προγραμματισμό του χρέους που αποδέχτηκε η μη εκλεγμένη κυβέρνηση μετά την εξέγερση, στα τέλη του 2013 - αρχές του 2014.
Από την αρχή της κρίσης, το Νοέμβριο του 2008, η Oυκρανία είναι μία από τις πρώτες χώρες στην Ευρώπη που έπεσε στην παγίδα του ΔΝΤ λίγο μετά την Ισλανδία, τη Γεωργία και την Ουγγαρία. Πολύ μετά την προσχώρησή της στο ΔΝΤ, τον Σεπτέμβριο του 1992, ξαναμπαίνει σε μια διαδικασία παραβίασης της εθνικής κυριαρχίας , επιβολής αυταρχικών πολιτικών και νεο-αποικιακής υποταγής. Αστρονομικά ποσά παραχωρούνται προκειμένου να διασφαλιστούν τα παλιά χρέη και να δημιουργηθούν καινούργια. Και πάνω από όλα, για να μην αλλάξει τίποτα σε μια πολιτική που απέτυχε για περισσότερα από τριάντα χρόνια, εφαρμόζεται η πολυφορεμένη «συναίνεση της Ουάσιγκτον» σε αντάλλαγμα ενός τεράστιου χρέους ,πάνω στις πλάτες ενός φτωχού λαού, με το πρόσχημα της «διάσωσής» του.
1.Το ΔΝΤ, με έντονη παρουσία στην Ουκρανία από το 1994, δεν θέλει να ακούει για αύξηση των μισθών.
Μετά από ένα ισχυρό εξεγερσιακό κίνημα που οδήγησε στην αποπομπή του Προέδρου της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς, η νέα μεταβατική κυβέρνηση, που ανέλαβε στις 27 Φεβρουαρίου 2014, πρόσφερε στο ΔΝΤ την ευκαιρία να επιβάλει μια θεραπεία σοκ, μέσω της λιτότητας, στον ουκρανικό λαό. Ένα μήνα αργότερα και χωρίς να περιμένει τις εκλογές, οι αδιαφανείς διαπραγματεύσεις με τη μη εκλεγμένη κυβέρνηση οδήγησαν στην υιοθέτηση εξαιρετικά φιλελεύθερων πολιτικών με αντάλλαγμα ένα δάνειο από το ΔΝΤ, ύψους 14 -18 δισ. δολαρίων (10,2- 13 δισ. ευρώ) ,του οποίου η πρώτη δόση ορίστηκε για το μήνα Απρίλιο.
Καθόρισαν με σαφήνεια την εκταμίευση των δόσεων σύμφωνα με ένα εμπιστευτικό χρονοδιάγραμμα, την αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου , το πάγωμα των μισθών και συντάξεων των δημοσίων υπαλλήλων και άλλα μέτρα με στόχο την αναταραχή της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, έτσι ώστε να μπορέσει ο χρηματοπιστωτικός και ενεργειακός τομέας να επιβάλει στη χώρα το καπιταλιστικό δόγμα που προωθείται από το θεσμικό όργανο. Αυτό το μη δημοφιλές πρόγραμμα που επιβλήθηκε από το ΔΝΤ, απορρίφθηκε καταρχήν από τα μέλη του Κοινοβουλίου της Ουκρανίας, στις 27 Μαρτίου, αλλά τελικά εγκρίθηκε μετά από εμπύρετες διαπραγματεύσεις.
Κατά τη διάρκεια της πολυτάραχης ιστορίας του, και παρά κάποιες επιτυχίες, το ΔΝΤ αντιμετωπίστηκε πάντα με επιφυλακτικότητα λόγω των υπερβολικών του απαιτήσεων . Ανίκανο να ολοκληρώσει τις δύο τελευταίες συμφωνίες του , ελπίζει αυτή τη φορά να υλοποιηθούν οι διαρθρωτικές του αλλαγές, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των επικείμενων προεδρικών εκλογών. Τι σημασία έχει αν αυτές οι πολιτικές που έχουν εξαπλωθεί παντού στο πλανήτη προκαλούν κοινωνικό χάος, όπως στην Ελλάδα ή αλλού . Το Ταμείο συνεχίζει την καταστροφική του πορεία επενδύοντας στις υποκλίσεις των υποταγμένων κυβερνήσεων. Κάθε ισχυρισμός του για την επίτευξη της ευημερίας και την καταπολέμηση της φτώχειας, με την προσθήκη νέων πολιτικών λιτότητας σε ένα Κράτος άσωτο όπου ενδημεί η διαφθορά, είναι μάταιος .Το ΔΝΤ, με όλες τις εξεγέρσεις που έχει προκαλέσει κατά τη διάρκεια της ιστορίας του , είναι σε θέση να γνωρίζει ότι η φτώχεια δεν είναι απαραιτήτως υπάκουη και ότι τίποτα δεν εμποδίζει την πλατεία Μεϊντάν να ξαναβγεί στο προσκήνιο. Όλα είναι δυνατά καθώς το ΔΝΤ είναι έτοιμο να φυσήξει στην χόβολη που ακόμα σιγοκαίει , αναζωπυρώνοντας την αυτοαποκαλούμενη «επανάσταση της Μεϊντάν».
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ουκρανία βρίσκεται αντιμέτωπη με τις επιταγές του ΔΝΤ
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), είναι ιδιαίτερα γνωστό στις «φτωχές» χώρες (τις επονομαζόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες) για τις σοβαρές περικοπές δαπανών που επιδείνωσαν την κρίση του χρέους στην Ασία και τη Λατινική Αμερική και κατηγορείται για την έντονη συμμετοχή του στο κύμα των καταστροφικών ιδιωτικοποιήσεων στην Ανατολική Ευρώπη κατά τη διάρκεια της μετακομμουνιστικής μετάβασης, στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Στην Ουκρανία, το 1994 επετεύχθη η πρώτη συμφωνία με το ΔΝΤ και το 1995, συμφωνήθηκε μία πίστωση 1,49 δισ. δολάρια από το Ταμείο, την οποία υπέγραψε ο τότε κυβερνήτη της Κεντρικής Τράπεζας Βίκτορ Γιούστσενκο πριν ακόμα γίνει ο ηγέτης της διάσημης «πορτοκαλί επανάστασης». 1 ΄Εκτοτε, ο οργανισμός που υποστηρίζεται με μόνιμη αντιπροσωπεία του στο Κίεβο, έχει εργαστεί σκληρά στην Ουκρανία ,με όλες τις κυβερνήσεις, επιβάλλοντας την πολιτική του.
Το ΔΝΤ ανέστειλε ένα δάνειο προς την Ουκρανία μετά την απόφαση της κυβέρνησης να αυξήσει τον κατώτατο μισθό2
Όταν η Ουκρανία προσχώρησε στο ΔΝΤ τον Σεπτέμβριο του 1992, η σχέση τους πέρασε μέσα από αντιπαραθέσεις και ρήξεις στο πλαίσιο ακατάπαυστων αδιαφανών διαπραγματεύσεων .Είναι γνωστό ότι, ο εδρεύων στην Ουάσινγκτον οργανισμός ,δεν υποστηρίζει την ιδέα μιας παύσης πληρωμής από την πλευρά των χρεωμένων χωρών και ασκεί την πρακτική του παγώματος της πίστωσης αναστέλλοντας τις εκταμιεύσεις των δόσεων, όταν η χώρα δεν συμμορφώνεται στις επιταγές του.
Το Νοέμβριο του 2008, λίγο μετά την Ισλανδία, τη Γεωργία και την Ουγγαρία, η Ουκρανία πέφτει στην παγίδα του ΔΝΤ. Σε αντάλλαγμα για ένα δάνειο3 ύψους 16,4 δισ. δολαρίων(13 δισ. ευρώ), για δύο χρόνια, το Κοινοβούλιο της Ουκρανίας υποχρεώθηκε να εγκρίνει ένα δρακόντειο σχέδιο «διάσωσης» , με ιδιωτικοποιήσεις και περικοπές στον προϋπολογισμό. Η Ουκρανία αναγκάστηκε να παρατείνει το όριο συνταξιοδότησης των γυναικών από τα 55 στα 60 χρόνια και να αυξήσει κατά 20% την τιμή του φυσικού αερίου της κρατικής εταιρείας Naftogaz.
Αλλά η αύξηση στο βασικό μισθό κατά 11% καθώς και η αύξηση του κατώτατου επιπέδου διαβίωσης κατά 12% από την 1η Νοεμβρίου 2009, και στη συνέχεια κατά 18% από την 1η Ιανουαρίου 2010, ανησύχησαν το ΔΝΤ το οποίο απενεργοποίησε το πρόγραμμα. «Ανησυχώ πολύ για την συμφωνία του Προέδρου σε αυτό το νομοσχέδιο που θέτει εκτός λειτουργίας το πρόγραμμα που υπογράψαμε. Υπό αυτές τις συνθήκες, φοβάμαι ότι είναι πολύ δύσκολο να ολοκληρωθεί το επόμενο στάδιο του προγράμματος»4, δήλωσε ο πρώην διευθυντής του Ταμείου Ντομινίκ Στρος-Καν, ο οποίος αύξησε τον μισθό του κατά περισσότερο από 7% όταν ανέλαβε ως επικεφαλής του ΔΝΤ5 .Για να δικαιολογήσει τους φόβους του σχετικά με την Ουκρανία, ο ίδιος προσθέτει: «Μία πρόσφατη αποστολή του Ταμείου στην Ουκρανία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι πολιτικές, σε ορισμένους τομείς, συμπεριλαμβανομένου του νέου νόμου για τον κατώτατο μισθό, απειλούν τη σταθερότητα της χώρας». Και μετά, η εταιρεία αξιολόγησης Standard & Poor’s εκπέμπει ένα αρνητικό μήνυμα σχετικά με το χρέος της Ουκρανίας. Όταν διαπιστώνεται εμπλοκή στο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων , η αντίδραση του ΔΝΤ είναι άμεση και αναστέλλει την πληρωμή της τέταρτης δόσης, ποσό των 3,8 δισ. δολαρίων , που προβλεπόταν για τον Νοέμβριο του 2009.Εν τω μεταξύ, έχοντας διατηρήσει ένα μέσο ρυθμό ανάπτυξης του 7,5% του ΑΕΠ από το 2000 έως το 2007, η Ουκρανία σημειώνει μία από τις χειρότερες οικονομικές επιδόσεις σε παγκόσμιο επίπεδο με το ποσοστό του ΑΕΠ να μειώνεται κατά 15% το 2009 και η βιομηχανική παραγωγή κατά 22%.
Σημειώσεις
1 Ο Βίκτορ Γιούστσενκο θα αναδειχθεί στη συνέχεια πρόεδρος και θα αποπεμφθεί, μετά την παταγώδη αποτυχία του στις εκλογές του 2010 ,παίρνοντας μόνο 5,45% των ψήφων, τα χειρότερα αποτελέσματα που είχε ποτέ ένας Πρόεδρος.
2 Αυτό το μέρος του άρθρου, σήμερα επικαιροποιημένο , είχε δημοσιευτεί αρχικά στο κεφάλαιο που είναι αφιερωμένο στο ΔΝΤ και συμπεριλαμβάνεται στο συλλογικό βιβλίο «Χρέος ή ζωή» («La dette ou la vie», Aden 2011), που επιμελήθηκαν οι Damien Millet και Eric Toussaint και τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερου πολιτικού βιβλίου στην Έκθεση του Πολιτικού Βιβλίου της Λιέγης, το 2011.
3 Πρόκειται για ένα δάνειο Stand-By Arrangement (SBA) ύψους 11 δισ. σε Ειδικά Δικαιώματα Ανάληψης [στα αγγλικά Special Drawing Rights (SDR), δηλαδή η νομισματική μονάδα του Ταμείου που κατανέμεται στα μέλη του σε περίπτωση έλλειψης ρευστότητας . To SDR θα λέγαμε ότι είναι το εικονικό νόμισμα του ΔΝΤ ].Διαβάστε την επιστολή προθέσεων που υπογράφεται από τον Πρόεδρο Γιούστσενκο και την τότε πρωθυπουργό, Γιούλια Τιμοσένκο: https://www.imf.org/external/np/loi/2008/ukr/103108.pdf
4 Αναφορά του πρακτορείου Reuters, «Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας αυξάνει τον κατώτατο μισθό παρά τις αντιδράσεις του ΔΝΤ» , 30 Οκτωβρίου 2009.
5 Ο ετήσιος μισθός του Ντομινίκ Στρος-Καν,για το 2010 ήταν 441.980 ευρώ χωρίς να υπολογίσουμε την αποζημίωση ύψους 79.120 δολαρίων για την κάλυψη των εξόδων παράστασης. Ο ετήσιος μισθός της Κριστίν Λαγκάρντ, που τον αντικατέστησε, αγγίζει τα 467.940 δολάρια (323.257 ευρώ). Επωφελείται επίσης του ποσού των 83.760 δολαρίων ανά έτος (57 829 ευρώ) για τα έξοδα δημόσιας εκπροσώπησης. Συνολικά, η διευθύντρια του ΔΝΤ αγγίζει το καθαρό και κυρίως αφορολόγητο ποσό των 551.700 δολαρίων (380.989 ευρώ) ετησίως.
2. Το ΔΝΤ επιστέφει και πιέζει για την μεταρρύθμιση των συντάξεων, μετά το πάγωμα του προγράμματός του, τον Νοέμβριο του 2009 ,λόγω της απόφασης της κυβέρνησης να αυξήσει τον κατώτατο μισθό.
Μετά τον σχηματισμό της νέας φιλορωσικής κυβέρνησης, τον Φεβρουάριο του 2010 , υπήρξε επαναπροσέγγιση του νέου Ουκρανού Προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς |1| με το ΔΝΤ. Ένα δάνειο 15,4 δισ. δολαρίων εγκρίθηκε από τον οργανισμό, τον Ιούλιο του 2010 |2| και αυτή τη φορά η Standard and Poor’s αναπροσάρμοσε το αξιόχρεο της Ουκρανίας ( την υποβάθμισε στο επίπεδο «CCC», βαθμολογία που αντιστοιχεί σε μια χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας , μετά από τις αναταραχές που σημειώθηκαν στην πλατεία Μεϊντάν). Σε αντάλλαγμα για το δάνειο, η Ουκρανία δεσμεύτηκε για τη μείωση του ελλείμματος σε 5,5% του ΑΕΠ το 2010 και 3,5% το 2011 |3| (η Ουκρανία πέτυχε το 5,8% του ΑΕΠ το 2010 και το 2,8% το 2011), την μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα και τέλος την εφαρμογή σημαντικής αύξησης στις τιμές του φυσικού αερίου που παρέχονται από την κρατική εταιρεία Naftogaz.
Επιπλέον, μια σημαντική απαίτηση του Ταμείου ,που εγκρίθηκε τελικά στις 8 Ιουλίου 2011 από το Κοινοβούλιο της Ουκρανίας, ήταν η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης για τις γυναίκες από τα 55 στα 60 χρόνια( σταδιακή αύξηση κατά έξι μήνες ετησίως) και για τους άντρες που απασχολούνται στο δημόσιο τομέα, συνταξιοδότηση από τα 60 στα 62 χρόνια( αύξηση του ορίου ανά έξι μήνες ετησίως). Επιπλέον, ο αριθμός των ετών των εισφορών που απαιτούνται για μια πλήρη ελάχιστη σύνταξη θα αυξηθεί σταδιακά από 20 σε 30 χρόνια για τις γυναίκες και 25 έως 35 χρόνια για τους άνδρες. Για να γιορτάσουν τη νέα χρονιά, ο νόμος τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2012, ως δηλητηριώδες δώρο από το ΔΝΤ. Η λιτότητα που ασκήθηκε από την φιλορωσική κυβέρνηση του Γιανουκόβιτς δεν διαφέρει από άλλες ευρωπαϊκές χώρες που βρίσκονται πιο κοντά στο Βρυξέλλες.
Αυτή η οπισθοδρόμηση, που έγινε πολύ βίαια σε μια χώρα όπου το προσδόκιμο ζωής ήταν τα 66 έτη για τους άνδρες ,το 2011 |4|, βρίσκεται σε ευθεία γραμμή με όσα πρεσβεύουν και άλλα ιδρύματα, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα η οποία αναφέρει σε έκθεσή της: « Η αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης και η βοήθεια των ανθρώπων που θα δουλέψουν πιο πολύ , για όσο διάστημα είναι ικανοί και σε καλή υγεία, θα μπορούσε να βοηθήσει στο να καταστούν οι συντάξεις βιώσιμες οικονομικά και να παρέχουν ένα ελάχιστο εισόδημα γήρατος. » |5|
Το 2013, η Ουκρανία εγκαταλείπει το ΔΝΤ υπέρ της Ρωσίας
Το ΔΝΤ αφού κατέβαλε σχεδόν 3,4 δισ. δολάρια σε δύο δόσεις, η τελευταία ήταν τον Δεκέμβριο 2010, φάνηκε να πέτυχε τους στόχους του , με την έγκριση της αύξησης του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης. Αλλά στις αρχές του 2011, παγώνει και πάλι την χρηματοδότησή του, μετά την άρνηση του Γιανουκόβιτς να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις λιτότητας που απαιτούσε , ιδίως όσον αφορά στις τιμές του φυσικού αερίου. Η Ουκρανία δεν συμμορφώθηκε και οι διαπραγματεύσεις με το όργανο του Bretton Woods συνεχίστηκαν. Οι αποστολές του ΔΝΤ ακυρώθηκαν, ενώ η προγραμματισμένη συνάντηση που είχε ορισθεί για 29 Αυγούστου έως 5 Σεπτεμβρίου 2012, αναβλήθηκε για το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου. Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της Ουκρανίας στο επίπεδο Β3. Μετά τις ουκρανικές βουλευτικές εκλογές, στις 28 Οκτωβρίου 2012, αναβλήθηκε, επίσης, η προγραμματισμένη αποστολή του ΔΝΤ, από 7 έως 17 Δεκεμβρίου 2012 , που είχε σκοπό να διαπραγματευτεί ένα νέο πρόγραμμα «stand-by» με νέους όρους. Ο πρωθυπουργός, Νικολάι Αζάροφ , υποστήριξε ότι η Ουκρανία μπορεί να απαλλαγεί από τη χρηματοδότηση του ΔΝΤ μέσω μιας σειράς μέτρων και με τη βοήθεια της Εθνικής Τράπεζας. Τέλος, τον Δεκέμβριο του 2013, η Ουκρανία στρέφεται προς τη Ρωσία, με την οποία υπέγραψε συμβόλαιο 15 δισ. δολαρίων (σχεδόν 11 δισ. ευρώ), εκ των οποίων έλαβε μια πρώτη δόση τριών δισ. δολαρίων (2,2 δισ. ευρώ), στις 24 Δεκεμβρίου.
Στην πραγματικότητα, με τη συμφωνία αυτή, η Ρωσία αγοράζει 15 δισ. δολάρια του ουκρανικού χρέους (σε διετή ουκρανικά ομόλογα), ώστε να επιτρέψει στη χώρα να αποφύγει τη στάση πληρωμών. Η Ρωσία παρέχει, επίσης , έκπτωση 30% στην τιμή του ρωσικού φυσικού αερίου, γεγονός που σημαίνει εξοικονόμηση δύο έως τρία δισεκατομμύρια ευρώ ανά έτος . Η Μόσχα ετοιμαζόταν να εκταμιεύσει μια νέα δόση ύψους 2 δισ. ευρώ, όταν η κατάσταση άναψε στο Κίεβο.
Σημειώσεις
|1| Στις 7 Φεβρουαρίου 2010,ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς κερδίζει με 48,53% των ψήφων έναντι 45,88% της Γιούλια Τιμοσένκο, στο δεύτερο γύρο των εκλογών.
|2|Διαβάστε την επιστολή προθέσεων: http://www.imf.org/external/np/loi/2010/ukr/121010.pdf
|3| Rapport Ukraine. Public Financial Management Performance Report 2011. The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank 2012.
https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/11898/707990ESW00Off070053B0PFMPReportENG.pdf?sequence=1
|4| Προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση
http://www.ined.fr/fr/pop_chiffres/pays_developpes/esperance_vie_naissance/ και Παγκόσμια Τράπεζα : http://donnees.banquemondiale.org/indicateur/SP.DYN.LE00.MA.IN
|5|. Έκθεση Παγκόσμιας Τράπεζας 2014, «Ανεστραμμένη πυραμίδα: συνταξιοδοτικά συστήματα απέναντι στις δημογραφικές προκλήσεις στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.». Σημαντικές μεταρρυθμίσεις σε Ευρώπη και Κεντρική Ασία, 21 Φεβρουαρίου 2014:
http://www.worldbank.org/en/news/feature/2014/02/21/changing-demographics-call-for-urgent-pension-reforms-in-europe-and-central-asia
3. Το ΔΝΤ ή η ασφυξία της μοναδικής επιλογής
Η προγραμματισμός εξυπηρέτησης του χρέους που εγκρίθηκε από τη μη εκλεγμένη κυβέρνηση, με την εκπνοή του επαναστατικού κινήματος, αποτελεί θείο δώρο για το Ταμείο και του επιτρέπει να ενισχύσει τις καπιταλιστικές του συνταγές στην πρώην Σοβιετική Ένωση.
Η νέα κυβέρνηση του Γιάτσενιουκ θείο δώρο για το ΔΝΤ
Τα εξεγερσιακά γεγονότα στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2014, παρέχουν την ιδανική ευκαιρία στο ΔΝΤ να ανακτήσει τον έλεγχο πάνω στην ουκρανική πολιτική, προκειμένου να επιβάλει στο λαό πολιτικές που προέρχονται άμεσα από τη «Συναίνεση της Ουάσιγκτον» (η οποία σηματοδοτεί τη θεραπεία σοκ που εφαρμόστηκε σε όλες τις χώρες του Νότου στον απόηχο της κρίσης χρέους του τρίτου κόσμου το 1982). Για τον εν ενεργεία πρωθυπουργό Αρσένι Γιάτσενιουκ, δεν υπήρχε άλλη εναλλακτική λύση από τις προσταγές του ΔΝΤ. Ήδη τον Οκτώβριο του 2008, όταν ήταν Πρόεδρος του Κοινοβουλίου, ο Γιάτσενιουκ, δήλωσε για το πρόγραμμα του ΔΝΤ: «Δεν έχουμε άλλη επιλογή. Δεν είναι ζήτημα πολιτικής, είναι θέμα ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της χώρας.» |1| Πεντέμισι χρόνια αργότερα, τον Μαρτίου 2014, ο Γιάτσενιουκ,, ο οποίος έγινε πρωθυπουργός της μεταβατικής κυβέρνησης, λέει για το επικείμενο πρόγραμμα λιτότητας του ΔΝΤ: «Η κυβέρνηση θα εκπληρώσει όλες τις προϋποθέσεις που έθεσε το ΔΝΤ, επειδή δεν έχουμε καμία άλλη επιλογή.» |2|
Διπλωματική πίεση και προθυμία του ΔΝΤ για νέα δάνεια, σε αντάλλαγμα αντι-μεταρρυθμίσεων
Στις 21 Φεβρουαρίου, 2014, στον απόηχο του βίαιων συγκρούσεων μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας ,που είχαν ως αποτέλεσμα 60 νεκρούς στο Κίεβο, η Standard & Poor’s υποβίβασε στα «CCC» την πιστοληπτική ικανότητα της Ουκρανίας. (εξαιρετικά κερδοσκοπική κίνηση με κίνδυνο χρεοκοπίας της χώρας). Η αμερικανική εταιρεία αξιολόγησης φοβήθηκε ότι η χώρα δεν μπορεί να αποπληρώσει τους πιστωτές της : η χρηματοδοτική στήριξη της Ρωσίας είχε ανασταλεί τον Ιανουάριο και η Ουκρανία έπρεπε να επιστρέψει παλιά ληξιπρόθεσμα δάνεια, μεταξύ των οποίων και εκείνα του ΔΝΤ. Στις 23 Φεβρουαρίου, η Κριστίν Λαγκάρντ, επιβεβαίωσε από το Σίδνεϊ, όπου συμμετείχε σε μια συνεδρίαση των διοικητών των κεντρικών τραπεζών των G20, ότι ο Οργανισμός στον οποίο προεδρεύει είναι πρόθυμος να βοηθήσει την Ουκρανία, εάν η χώρα διατυπώσει το αίτημα.
Στη συνέχεια , εκδίδει μια κοινή δήλωση με τον Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζακ Λιου, στην οποία εκτιμούν ότι «η Ουκρανία χρειάζεται υποστήριξη τόσο σε πολυμερές όσο και σε διμερές επίπεδο για την υλοποίηση ενός προγράμματος μεταρρυθμίσεων.» Για άλλη μια φορά, το ΔΝΤ ενώνει τη φωνή του με την πλειοψηφία των μετόχων και καταδεικνύει το δημοκρατικό του έλλειμμα. Στις 25 και 26 Φεβρουαρίου, την παραμονή της εγκατάστασης της νέας κυβέρνησης, εκπρόσωποι του υπουργείου οικονομικών των ΗΠΑ και σύμβουλοι του Λευκού Οίκου συνοδεύουν τον Αναπληρωτή Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Ουίλιαμ Μπερνς, στην Ουκρανία|3|. Δεδομένου ότι Πρόεδρος Βίκτορ Γιανουκόβιτς διέφυγε (εγκατέλειψε την πρωτεύουσα το βράδυ της 21ης προς 22α Φεβρουαρίου) και δεν είχε σχηματιστεί ακόμα η νέα κυβέρνηση, αυτή η προθυμία του ΔΝΤ και ο αδιάκοπος διπλωματικός χορός των ΗΠΑ, συνιστούν μια κραυγαλέα ανάμιξη στις υποθέσεις του κράτους.
Στις 27 Φεβρουαρίου, το ΔΝΤ δήλωσε ότι έλαβε , μετά την ψηφοφορία του Κοινοβουλίου για τη θέσπιση της μεταβατικής κυβέρνησης, ένα επίσημο αίτημα για βοήθεια από την Ουκρανία. «Είμαστε έτοιμοι να ανταποκριθούμε,» έσπευσε να δηλώσει η γενική διευθύντρια Κριστίν Λαγκάρντ, πριν προβεί στην αποστολή επιτροπής του Ταμείου που πραγματοποιήθηκε στη χώρα στις 4 Μαρτίου, με τον Νικολάι Γκεοργκίεφ. |4| Το ΔΝΤ ανταποκρίνεται ,έτσι, στο κάλεσμα του Αρσένι Γιάτσενιουκ, που τρεις ημέρες νωρίτερα, πριν ακόμη διοριστεί προσωρινός Πρωθυπουργός, είχε δηλώσει, στις 24 Φεβρουαρίου: «Χρειαζόμαστε επείγουσα παροχή οικονομικής βοήθειας εκ μέρους των ευρωπαίων εταίρων μας και θα πρέπει να συνεχίσουμε αμέσως το πρόγραμμα συνεργασίας με το ΔΝΤ.» |5|
Ο Γιάτσενιουκ εκτιμούσε σε 35 δις δολάρια (περίπου 25 δις ευρώ) για τα επόμενα δύο χρόνια, τις ανάγκες του Κιέβου για να εξοφλήσει το χρέος |6| και να αντιμετωπίσει τη βαθιά κρίση της χώρας που βρίσκεται στα όρια της στάσης πληρωμών. |7|. Αλλά τα αναγκαία χρήματα θα μπορούσαν ακόμα να αυξηθούν , αν λάβουμε υπόψη μας τα δισεκατομμύρια δολάρια που ο Γιάτσενιουκ υποψιάζεται ότι έχουν κλαπεί από το προηγούμενο καθεστώς για να κατατεθούν σε λογαριασμούς off-shore. «Το εθνικό ταμείο , λεηλατήθηκε» , κατηγορεί. Εάν αυτό συμβαίνει, οι Ουκρανοί έχουν το δικαίωμα να αξιώσουν από την Ελβετία και άλλες συνένοχες χώρες (όπως το City του Λονδίνου ή την Γαλλία) να επιστρέψουν στην Ουκρανία ,τα λεγόμενα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία του πρώην Προέδρου και των άλλων ανώτερων στελεχών που είναι υπεύθυνα για υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος» |8|.
Ο πρόσφατα διορισμένος πρωθυπουργός, Αρσένι Γιάτσενιουκ είναι πρόθυμος να υλοποιήσει τα «εξαιρετικά αντιλαϊκά μέτρα» προκειμένου να σταθεροποιηθεί η οικονομία. «Τα δημόσια ταμεία είναι άδεια , τα πάντα έχουν κλαπεί. Δεν υπόσχομαι καμία βελτίωση, ούτε σήμερα, ούτε αύριο.» |9| Η αποφασιστικότητά του είναι τέτοια, που την επιβεβαιώνει και ο διευθυντής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του ΔΝΤ Ρέζα Μογκαντάμ ,με την επιστροφή του από το Κίεβο: «Είμαι θετικά εντυπωσιασμένος από την αποφασιστικότητα των αρχών, το αίσθημα ευθύνης τους και την δέσμευσή τους για ένα διαφανές πρόγραμμα οικονομικών μεταρρυθμίσεων» |10|. Το έδαφος ήταν ώριμο για ένα σχέδιο λιτότητας αλά ελληνικά;
Σημειώσεις
|1| «Δεν έχουμε άλλη επιλογή. Δεν είναι ζήτημα πολιτικής, είναι θέμα ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της χώρας.» Γιάτσενιουκ: Το Κοινοβούλιο θα εγκρίνει αντιλαϊκά μέτρα με αντάλλαγμα βοήθεια από το ΔΝΤ, Οκτ. 27, 2008. http://www.kyivpost.com/Conten
|2| «Η κυβέρνηση θα εκπληρώσει όλες τις προϋποθέσεις που έθεσε το ΔΝΤ, επειδή δεν έχουμε καμία άλλη επιλογή.» 3 Μαρτίου2014 http://www.china.org.cn/world/
|3|Πρακτορείο Reuters, 24 Φεβρουαρίου 2014 :
http://fr.reuters.com/article/frEuroRpt/idFRL6N0LT3FY20140224
|4| Η αποστολή που είχε προγραμματιστεί να παραμείνει μέχρι 14 Μαρτίου , αποφάσισε να παρατείνει την παραμονή της αρχικά έως τις 21 Μαρτίου και τελικά έως τις 25 Μαρτίου. «Ουκρανία: Ο Αρσένι Γιάτσενιουκ θα ηγηθεί κυβέρνησης αυτοκτονίας» La Tribune, 27/02/2014. http://www.latribune.fr/actualites/economie/union-europeenne/20140227trib000817545/ukraine-arseni-iatseniouk-dirigera-un-gouvernement-de-kamikazes.html ΔΝΤ, 5 Μαρτίου 2014.
http://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2014/car030514a.htm Οι προηγούμενες αποστολές του ΔΝΤ στην Ουκρανία πραγματοποιήθηκαν τον Φεβρουάριο, τον Απρίλιο και από 17 έως 29 Οκτωβρίου 2013
|5| «Ουκρανία: Ο φιλοευρωπαίος Αρσένι Γιάτσενιουκ διορίστηκε στη θέση του πρωθυπουργού»,HuffigtonPost και AFP, 26/02/2014. http://www.huffingtonpost.fr/2014/02/26/arseni-iatseniouk-ukraine-premier-ministre_n_4860319.html
|6| 13 δις. δολάρια θα χρειαστούν μόνο για το τρέχον έτος. Renaud Vivien, Ουκρανία η νέα λεία του ΔΝΤ, http://cadtm.org/Ukraine-la-nouvelle-proie-du-FMI
|7| Η απόδοση των ομολόγων που λήγουν τον Απρίλιο υπέστησαν ραγδαία άνοδο ύψους σχεδόν 44,8%. (AFP, le 3 mars 2014).
|8| Σύμφωνα με την El País,της 6ης Μαρτίου 2014, τα περιουσιακά στοιχεία 18 ουκρανών αξιωματούχων που φέρονται ως υπεύθυνοι για κατάχρηση δημοσίου χρήματος, έχουν παγώσει. Lucia Abellán: «Οι Βρυξέλλες προσφέρουν 11 δις. ευρώ στην Ουκρανία για αποτραπεί η πτώχευση» http://internacional.elpais.com/internacional/2014/03/05/actualidad/1394023632_892388.html
|9| La Tribune, 27/02/2014. http://www.latribune.fr/actualites/economie/union-europeenne/20140227trib000817545/ukraine-arseni-iatseniouk-dirigera-un-gouvernement-de-kamikazes.html
|10|Ουκρανία: Το ΔΝΤ «εντυπωσιασμένο» από την αποφασιστικότητα των αρχών, AFP, 7 Μαρτίου 2014, www.lalibre.be/economie/actualite/ukraine-le-fmi-impressionne-par-la-volonte-des-autorites-5319e7e73570f1ef1aab332a
4. H μεταρρύθμιση σχετικά με την κατανομή δικαιωμάτων ψήφου στο ΔΝΤ εμποδίζεται και πάλι από την πλειοψηφία των μετόχων του.
Η μεταρρύθμιση του ΔΝΤ απορρίπτεται και η εκταμίευση προς την Ουκρανία εγκρίνεται.
Από την ίδρυσή του, η δομή της εξουσίας εντός του ΔΝΤ ευνοεί τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους νικητές συμμάχους της, μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Βαθιά άνιση, αυτή η κατανομή της εξουσίας, η οποία στηρίζεται στον κανόνα «1 δολάριο = 1 ψήφος», αμφισβητείται όλο και περισσότερο από τις αναδυόμενες χώρες, που θέλουν το μερίδιο τους από την πίτα . Η διαμάχη αυτή αποκλείει τις φτωχές και εξαθλιωμένες χώρες όπως η Ουκρανία που δεν είχαν και δεν έχουν ποτέ φωνή σε αυτό το θεσμικό όργανο, για όσο διάστημα υπάρχει. Πράγματι, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μια μειοψηφία αρνησικυρίας , δεδομένου ότι οι σημαντικές αποφάσεις απαιτούν 85% των ψήφων, ενώ έχουν στην κατοχή τους μόνο 16,75% των δικαιωμάτων ψήφου. Έτσι διατηρούν το δικαίωμα του βέτο από τη δημιουργία του Ταμείου, το 1945. Η Ουκρανία, η οποία είναι μέρος μιας ομάδας 16 χωρών που έχουν το δικαίωμα μίας έδρας από τις 24 στο «Συμβούλιο των Διοικητών», έχει επί του παρόντος μόνο 0,57% |1|.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες εμποδίζουν και πάλι τη μεταρρύθμιση των ποσοστώσεων του ΔΝΤ
Προκειμένου να προσπαθήσει να δημιουργήσει μια επίφαση Δημοκρατίας, και να ικανοποιήσει το αίτημα των αναδυομένων χωρών, εγκρίθηκε τελικά, μια μεταρρύθμιση σχετικά με την αύξηση των μεριδίων συμμετοχής |2| και τη μεταβίβαση των δικαιωμάτων ψήφου, από τα κράτη μέλη κατά την εαρινή συνεδρίαση του ΔΝΤ ,τον Απρίλιο του 2008 |3|. Οι G20 στο Πίτσμπουργκ το 2009, επιβεβαιώνουν τη συμφωνία για τη μεταφορά 5% των δικαιωμάτων ψήφου - 3% για την Παγκόσμια Τράπεζα, η οποία επίσης λειτουργεί σύμφωνα με τον κανόνα «1 δολάριο = 1 ψήφος» - από τις πλούσιες χώρες που υπερεκπροσωπούνται (κυρίως το Βέλγιο, την Ολλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία) προς τις αναδυόμενες χώρες.
Η Κίνα, δεύτερη παγκόσμια οικονομική δύναμη, καλεί και πάλι τα μέλη του Ταμείου τον Ιανουαρίου του 2014 για μια καλύτερη κατανομή, που θα παρέχει περισσότερες εξουσίες στις αναδυόμενες χώρες. Ενώ κατέχει μόλις και μετά βίας λίγο περισσότερο των δικαιωμάτων ψήφου από την Ιταλία (3,16 έναντι 3,81% αντίστοιχα) και λιγότερο από τη Γαλλία (4,29%), το εγχείρημα θα επιτρέψει στην Κίνα να γίνει το τρίτο σημαντικότερο μέλος του οργάνου.
Η μεταρρύθμιση συνεχίζει την μακρόχρονη πορεία της και εγκρίνεται αυτή τη φορά από το Διοικητικό Συμβούλιο του ΔΝΤ στα τέλη του 2010. Έκτοτε ενισχύονται τα μέσα παρέμβασης του Ταμείου διπλασιάζοντας τους μόνιμους πόρους των ποσοστώσεων σε περίπου755 δισεκατομμύρια δολάρια |4| χωρίς οι ΗΠΑ να συμβάλλουν περισσότερο. Η παροχή περισσότερων κεφαλαίων επιτρέπει επίσης στις αναδυόμενες χώρες, όπως η Κίνα, η Τουρκία, η Ινδία, η Βραζιλία, το Μεξικό ή Νότια Κορέα να αυξήσουν τις ποσοστώσεις τους και κατά συνέπεια και τα δικαιώματα ψήφου τους.
Αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες πέρασαν από το 39,4% στο 44,7%, σε βάρος των πλουσιότερων χωρών ,οι οποίες έχασαν μόνο 5,3 ποσοστιαίες μονάδες και διατήρησαν περισσότερο το 55% των ψήφων. Αυτή η «μίνι- μεταρρύθμιση» δεν έθιξε την ισορροπία δυνάμεων υπέρ των Ηνωμένων Πολιτειών και των πλούσιων χωρών, που βασιλεύουν εντός του οργάνου που εδρεύει στην Ουάσιγκτον από την ίδρυσή του. Οι μεγάλοι χαμένοι θα ήταν χωρίς έκπληξη οι φτωχές χώρες – γνωστές και ως αναπτυσσόμενες χώρες - και κυρίως οι αφρικανικές χώρες που έχασαν 0,4 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ διατήρησαν μόνο το 6,8% των δικαιωμάτων ψήφου.
Η Ουκρανία αποκαλύπτει την κατηγορηματική άρνηση των Ρεπουμπλικάνων για οποιαδήποτε αλλαγή στο εσωτερικό του ΔΝΤ
Η ουκρανική κρίση ήταν το πρόσχημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες να ξαναρχίσει τη συζήτηση για τη μεταρρύθμιση της διακυβέρνησης του Ταμείου. Η κυβέρνηση Ομπάμα ( των Δημοκρατικών) ήθελε να τη συμπεριλάβει σε ένα νομοσχέδιο, στο πλαίσιο της έκτακτης ενίσχυσης 1 δισ. δολαρίων που υποσχέθηκε βιαστικά στην Ουκρανία. Πράγματι, με την αύξηση των ποσοστώσεων και ως εκ τούτου με την ενίσχυση των διαθέσιμων πόρων του Ταμείου ,χάρη στην πρόσθετη συνεισφορά των αναδυομένων χωρών , θα ήταν σε θέση να αυξήσει τη διαθεσιμότητα στην Ουκρανία και σε άλλους μελλοντικούς υποψήφιους που είναι σίγουρο ότι θα προέκυπταν. Η Ουκρανία θα είχε ,έτσι, το δικαίωμα σε 18,6 δισ. δολάρια, για διάστημα τριών ετών, χωρίς να πάρει έκτακτη χρηματοδότηση, έναντι 12,6 δισ. εκατομμύρια που έχει σήμερα
Επιπλέον, ο Λευκός Οίκος πιέζει εδώ και ένα χρόνο το Κογκρέσο να εγκρίνει τη μεταφορά 63 δισ. δολαρίων του Ταμείου κρίσης του ΔΝΤ προς τους γενικούς πόρους του οργανισμού. Ωστόσο, οι Ρεπουμπλικάνοι είναι αντίθετοι και δεν θέλουν να στείλουν τόσα κεφάλαια σε ένα περιβάλλον κρίσης. Θεωρούν δυσανάλογη την αύξηση του βάρους των BRICs (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική)και φοβούνται για την υπεροχή των ΗΠΑ στο εσωτερικό του ΔΝΤ. «Θεωρώ αδικαιολόγητο το γεγονός ότι ένα τέτοιο μέτρο, το οποίο είναι επιθυμητό από τον Πούτιν, περιλαμβάνεται στο σχέδιο νόμου που προορίζεται να βοηθήσει τον πολιορκούμενο σύμμαχό μας», υπογράμμισε ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής Τεντ Κρουζ |5|.
Μπροστά στην αντίθεση της αντιπολίτευσης των Ρεπουμπλικάνων, το κείμενο τελικά αποσύρθηκε και εγκαταλείφθηκε από τους Δημοκρατικούς υποστηρικτές του, στις 25 Μαρτίου, προκειμένου να ψηφίσουν στα γρήγορα το δάνειο 1δισ. δολαρίων προς στο Κίεβο, μια βοήθεια 150 εκατομμυρίων για την Ουκρανία και τις γειτονικές χώρες, καθώς και κυρώσεις για τους Ρώσους και Ουκρανούς αξιωματούχους που ήταν υπόλογοι για διαφθορά.
Σε τελική ανάλυση, οι Ηνωμένες Πολιτείες δείχνουν μας για άλλη μια φορά, ότι κρατούν τον έλεγχο του Ταμείου αγνοώντας την έναρξη ισχύος μιας ελάχιστης δομικής αλλαγής του θεσμού, που όμως εγκρίθηκε από τα κοινοβούλια των άλλων 187 χωρών μελών. Η επικύρωσή της ,από το Κογκρέσο των ΗΠΑ, εκκρεμεί από τον Δεκέμβριο του 2010.
Σημειώσεις
|1| Η ομάδα των 16 Χωρών στην οποία ανήκει η Ουκρανία κατέχει το 6,57% σε δικαιώματα ψήφου Δείτε την κατανομή των δικαιωμάτων ψήφου των χωρών μελών του ΔΝΤ: http://www.imf.org/external/np
|2|. Το μερίδιο συμμετοχής ενός κράτους μέλους καθορίζει τη μέγιστη χρηματοδοτική δέσμευσή του προς το ΔΝΤ και τη δύναμη της ψήφου του. Στα τέλη Μαρτίου του 2008, το σύνολο των μεριδίων ανήλθε σε 217,4 δισεκατομμύρια σε Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα(DTS) (ήτοι περίπου 354,3 δισ. δολάρια).
|3| http://www.ladocumentationfrancaise.fr/dossiers/banque-mondiale-fmi/chronologie.shtml Δελτίο Τύπου του ΔΝΤ , 29 Απριλίου 2008 : http://www.imf.org/external/french/np/sec/pr/2008/pr0893f.htm
|4| http://www.imf.org/external/french/np/sec/pr/2010/pr10418f.htm
|5| Le Monde, «Το Αμερικανικό κογκρέσο εγκαταλείπει την μεταρρύθμιση του ΔΝΤ», AFP, 25 Μαρτίου 2014.
5. Το ΔΝΤ επιβάλλεται στο Κοινοβούλιο
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, προκειμένου να αποφύγει η Ουκρανία τη στάση πληρωμών του χρέους της ,σενάριο δραματικό για το διεθνές όργανο, αποφασίζει την παροχή κεφαλαίων ώστε να εξασφαλιστεί η αποπληρωμή των πιστωτών και η επιβολή παράνομων πολιτικών λιτότητας . Στις 27 Μαρτίου 2014, το ΔΝΤ ανακοινώνει ένα δάνειο, ύψους 14 έως 18 δισ. δολαρίων (10,2 - 13 δισ. ευρώ), πρωτοβουλία, που θα απελευθερώσει άλλες διεθνείς πιστώσεις συνολικού ύψους περίπου 27 δισ. δολαρίων για δύο χρόνια. Όλες αυτές οι παροχές προϋποθέτουν την έγκριση αυστηρών μέτρων και για να είναι βέβαιο ότι η Ουκρανία θα υποταχτεί σε αυτούς τους όρους, το υπόλοιπο της διεθνούς χρηματοδότησης αποτελεί αντικείμενο συμφωνίας με το ΔΝΤ, τον θεμέλιο λίθο αυτού του εξαιρετικά φιλελεύθερου προγράμματος.
Η λιτότητα αντεπιτίθεται
Για άλλη μια φορά επιβάλλεται ,χωρίς συναίνεση , η ισχύς του ΔΝΤ. Πράγματι, το πακέτο των μέτρων λιτότητας που απαιτήθηκαν από το Ταμείο απορρίφθηκε , στην αρχική συζήτηση, από το ουκρανικό Κοινοβούλιο ,στις 27 Μαρτίου, καθώς οι 189 ψήφοι δεν έφθαναν το προβλεπόμενο ελάχιστο όριο των 226 ψήφων, που ήταν απαραίτητες για την έγκρισή του|1|. Μόνο μετά από μαραθώνιες διαπραγματεύσεις, το ίδιο βράδυ στην δεύτερη ανάγνωσή του, εγκρίθηκε με 246 ψήφους - μόνο 20 επιπλέον από το ελάχιστο που απαιτείται. Ο πρωθυπουργός Αρσένι Γιάτσενιουκ, αποκάλεσε τον εαυτό του επικεφαλή μιας κυβέρνησης «αυτοκτονίας» εξαιτίας των αντιλαϊκών μέτρων που θα επέβαλε, πιέζοντας, έτσι, τους βουλευτές να ψηφήσουν το πρόγραμμα του ΔΝΤ.
Αυτή η αντιδημοκρατική απόφαση εκ μέρους ενός Κοινοβουλίου που δεν αναγνωρίζεται επίσημα από τον λαό ,είναι πιθανό να τροφοδοτήσει διαμαρτυρίες. Επιπλέον, οι τροποποιήσεις του προϋπολογισμού για το 2014, που εγκρίθηκαν με μειωμένη πλειοψηφία (228 υπέρ), αποτελούν μέρος του προγράμματος του ΔΝΤ και άλλων διεθνών δανειστών.
Η συμφωνία με το ΔΝΤ στις 28 Μαρτίου, επικυρώνει την απελευθέρωση των ήδη υποσχόμενων χρηματοδοτήσεων εκ μέρους της ΕΕ (Στις 5 Μαρτίου, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής , Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, είχε εξαγγείλει παροχή ύψους 1,6 δισ. ευρώ στο πλαίσιο ενός σχεδίου για 11 δις.), των ΗΠΑ (1 δισ. δολάρια),της Ιαπωνίας (1,5 δισ. δολάρια) και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας ανάπτυξης (1 δισ. ευρώ). Επιπλέον, η Παγκόσμια Τράπεζα, η οποία χρηματοδοτεί ήδη με 3,7 δισ. δολάρια τα υπάρχοντα έργα στην Ουκρανία, κυρίως σε έργα υδροδότησης και οδικών υποδομών , μπορούσε να παρέχει μέχρι 3 δισ. δολάρια και όρισε σε 750 εκατομμύρια δολάρια την πρώτη δόση του δανείου.
Βοήθεια υπό όρους
Για να δικαιολογήσει την υιοθέτηση των μέτρων, σε αντίθεση με τις απαιτήσεις του κινήματος Euromaidan, ο Αρσένι Γιάτσενιουκ, ο πρωθυπουργός της μεταβατικής κυβέρνησης της εξέγερσης που ανέτρεψε τον Πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς τον Φεβρουάριο, ανακοίνωσε ότι καμία άλλη λύση δεν είναι εφικτή: «δεν έχουμε άλλη επιλογή: ή θα πάρουμε αυτά τα μέτρα ή η Ουκρανία θα κηρύξει πτώχευση» |2|. Το παλιό ρεφρέν, «δεν υπάρχει εναλλακτική λύση» (ΤΙΝΑ, ακρωνύμιο του There Is No Alternative), που λανσάρισε η Θάτσερ προκειμένου να αποτρέψει την παραμικρή διαφωνία, ηχεί τώρα εκεί...
Η μαζική αποστολή νέου χρήματος έχει μια τιμή και είναι αβάσταχτη για το λαό. Για να λάβει το δάνειο, η Ουκρανία πρέπει να αυξήσει κατά 50% την τιμή του φυσικού αερίου για τους καταναλωτές. Το αντιλαϊκό μέτρο, που ο έκπτωτος Πρόεδρος, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, αρνήθηκε να εφαρμόσει (μεταξύ άλλων επειδή εξυπηρετούσε μερικούς ολιγάρχες φίλους του) τίθεται σε ισχύ από την 1η Μαΐου, 2014.
Αυτή την Εργατική Πρωτομαγιά, την παγκόσμια ημέρα μνήμης προς τιμήν των εργατών του Σικάγο,που έπεσαν στον αγώνα για τη μείωση του εργάσιμου χρόνου, για την κατάκτηση του οκτάωρου, το 1886, η Ουκρανία αυξάνει την τιμή του φυσικού αερίου για τον λαό της , που πρέπει να πληρώσει τώρα 40% περισσότερο. Έτσι, την 1 Μαΐου 2016 και την 1η Μαϊου 2017 προβλέπεται ετήσια αύξηση ύψους 20% . Αλλά δεν φτάνει αυτό ,το ΔΝΤ απαιτεί το πάγωμα των μισθών και των συντάξεων των δημοσίων υπαλλήλων και την κατάργηση 24 000 θέσεων , ήτοι το 10% του εργατικού δυναμικού των υπηρεσιών. Επιπλέον, η συναλλαγματική ισοτιμία πρέπει να ελευθερωθεί προκειμένου να επιβιώσει το ουκρανικό νόμισμα, η γρίβνα.
Προσαρμοσμένο σε ένα εξαιρετικά φιλελεύθερο πακέτο μέτρων, το δάνειο του ΔΝΤ έρχεται λίγες εβδομάδες πριν από τις πρώτες προεδρικές εκλογές, μετά την εξέγερση στην Ουκρανία. Ανεξάρτητα από την έκβαση των εκλογών, στις 25 Μαΐου, η νέα κυβέρνηση που θα αναδείξουν οι κάλπες θα πρέπει να αντιμετωπίσει αυτό το τοξικό δώρο-πακέτο|3|. Θα είναι αναγκασμένη να εφαρμόσει τα δραστικά μέτρα λιτότητας που συνήψαν η προηγούμενη, μεταβατική και μη-εκλεγμένη κυβέρνηση και το ΔΝΤ. Η Ουκρανία έπεσε στην παγίδα του ΔΝΤ .
Επιπλέον, θα πρέπει να σημειωθεί η πλήρης έλλειψη διαφάνειας στις διαπραγματεύσεις με το ταμείο, που επιτρέπουν το ξεπάγωμα των διαδοχικών δόσεων των δανείων. Ο γάλλος Ζερόμ Βασέ, μόνιμος εκπρόσωπος του ΔΝΤ στο Κίεβο, επιβεβαιώνει σε συνέντευξή του, τον Δεκέμβριο του 2013 |4| : «… το περιεχόμενο των συζητήσεων και των εργασιών του Ταμείου με τις αρχές δεν δημοσιοποιείται από το ΔΝΤ.»
Η οφθαλμαπάτη μιας βοήθειας
Στις 30 Απριλίου, το ΔΝΤ ενέκρινε επισήμως ένα πρόγραμμα 17 δισ. δολαρίων (12,25 δισ. ευρώ) διάρκειας δύο ετών. Αυτή η συμφωνία επιτρέπει μια πρώτη εκταμίευση ύψους 3,19 δισ. δολαρίων περίπου (2,3 δισ. ευρώ), εκ των οποίων τα 2 δισ. (1, 44 δισ. ευρώ) θα πάνε στον κρατικό προϋπολογισμό. Από τις 30 Απριλίου, 650 εκατομμύρια δολάρια , από αυτή την πρώτη εκταμίευση, θα χρησιμοποιηθούν άμεσα, προς την αντίθετη κατεύθυνση, για να εξοφληθούν πρότερες οφειλές προς το ΔΝΤ |5|.
Τα αστρονομικά ποσά που εστάλησαν στο Κίεβο δεν θα παραμείνουν για πολύ στα κρατικά ταμεία. Και, σε αντίθεση με τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης, δεν μπορούμε να μιλάμε για «βοήθεια του ΔΝΤ στην Ουκρανία» δεδομένου ότι πρόκειται για την βοήθεια του ΔΝΤ προς τους πιστωτές.
Έτσι, το 2014, τουλάχιστον 10 δισ. δολάρια (τα 7,3 δισ. ευρώ ληξιπρόθεσμα) θα φύγουν από την Ουκρανία για να επιστρέψουν στις τσέπες των δανειστών. Από το ποσό αυτό, περίπου 3,7 δισ. δολάρια (2,42 δισ. SDR, το νόμισμα αναφοράς του Ταμείου) θα πάει προς το ΔΝΤ για την αποπληρωμή παλαιών δανείων. Αρκεί να πούμε ότι το σύνολο της πρώτης δόσης θα επιστραφεί στο Ταμείο το 2014 και κατά συνέπεια δεν θα υπάρχει κανενός είδους βοήθεια προς τον λαό.
Γενικότερα, ένα μεγάλο μέρος των εκταμιεύσεων του ΔΝΤ θα απορροφηθεί από τον προϋπολογισμό για την κάλυψη του ελλείμματος ή θα χρησιμοποιηθεί για την αποπληρωμή του χρέους, κάτι που είναι το ίδιο εφόσον το κράτος θα πρέπει να εξοφλήσει το χρέος που δανείστηκε για να καλύψει το έλλειμμα. Κατά τα τελευταία 20 χρόνια της συνεργασίας της με το Ταμείο, η Ουκρανία έχει λάβει περίπου 18,9 δισ. δολάρια (12,26 δισ. σε SDR -την 1η Μαρτίου 2014, ένα SDR ισοδυναμούσε με 1,5414 δολάρια). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Ουκρανία πλήρωσε 2,29 δισ. δολάρια (με την επίσημη ισοτιμία) σε τόκους, ήτοι 12,1% του συνόλου των χορηγούμενων δανείων (« granted ») |6|
Μετά την πρώτη νίκη του, με την συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση |7|, το ΔΝΤ μπορεί να επαίρεται που επιτέλους κατάφερε την απελευθέρωση των τιμών της ενέργειας, μέτρο που είχε απαιτήσει μάταια, πολλές φορές στο παρελθόν, με αφορμή τα προηγούμενα προγράμματα του 2008 και του 2010. Το ΔΝΤ εξακολουθεί να επιβάλει τις απαραίτητες διαρθρωτικές πολιτικές που απαιτούνται, για την απελευθέρωση των δανείων στην Ουκρανία και αλλού. Αλλά η εθελοντική αμνησία είναι μερικές φορές επίμονη και η Κριστίν Λαγκάρντ, χωρίς το φόβο της γελοιοποίησης, δηλώνει: «Διαρθρωτικές προσαρμογές; Αυτό γινόταν πριν από εμένα. Δεν έχω ιδέα περί τίνος πρόκειται. Σήμερα δεν ισχύει. Οχι, σοβαρά, πρέπει να συνειδητοποιήσετε ότι έχουμε αλλάξει τον τρόπο προσφοράς της οικονομικής μας στήριξης. Γίνεται πραγματικά στη βάση εταιρικών σχέσεων »|8|.
Για να βεβαιωθεί ότι η μεταβατική κυβέρνηση εφαρμόζει τις επιταγές του , το ΔΝΤ, θα περιμένει για την αποτελεσματική εφαρμογή των διαφόρων σταδίων του φύλλου πορείας που έχει εκδώσει προκειμένου να εκταμιεύσει τις διαδοχικές δόσεις του δανείου. Εν ολίγοις, η νέα κυβέρνηση του Πέτρο Ποροσένκο ,που αναδείχτηκε από τις κάλπες, στις 25 Μαΐου, πρέπει να εφαρμόσει τις πολιτικές που αποφασίστηκαν προηγουμένως, από το ΔΝΤ και την μεταβατική κυβέρνηση, επί ποινή διακοπής των εκταμιεύσεων, όπως και στο παρελθόν. Μας λένε συνεχώς ότι η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να βοηθήσουν την Ουκρανία με σκοπό την «αποκατάσταση της Δημοκρατίας». Αλλά, δεν μας λένε με ποιό τίμημα;
Σημειώσεις
|1| Interfax Ukraine, 27 Μαρτίου 2014.. http://en.interfax.com.ua/news/general/198126.html
|2| Να επισημάνουμε ότι η θέση πως μια χώρα μπορεί να χρεοκοπήσει είναι αφελής. Αντίθετα από μια επιχείρηση ή μια οικογένεια, ένα κράτος μπορεί πάντα να αυξήσει τους πόρους του μέσω της φορολογίας . Μια εταιρεία μπορεί να κλείσει και μια οικογένεια να βρεθεί στο δρόμο αλλά ένα Κράτος δεν αφανίζεται.
|3| Στην προκειμένη περίπτωση, ο ολιγάρχης και ανεξάρτητος υποψήφιος Πέτρο Ποροσένκο που εξελέγη στον πρώτο γύρο με 55,9% των ψήφων.
|4| 7Δεκεμβρίου 2013. http://www.imf.org/external/country/UKR/rr/2013/120713.pdf
|5| Στις 30 Απριλίου η χώρα θα έπρεπε να πληρώσει 650 εκατομμύρια δολάρια για προηγούμενες οφειλές προς το ΔΝΤ. http://fr.ria.ru/business/20140331/200846677.html
|6| Valentin Katasonov, ΔΝΤ και Ουκρανία : Δυσοίωνες προοπτικές για το μέλλον ,4 Μαρτίου 2014. http://m.strategic-culture.org/news/2014/03/04/imf-and-ukraine-bleak-prospects-for-future.html
|7| Δείτε το 2ο άρθρο της σειράς: Το ΔΝΤ επιστέφει και πιέζει για την μεταρρύθμιση των συντάξεων, μετά το πάγωμα του προγράμματός του, τον Νοέμβριο του 2009 ,λόγω της απόφασης της κυβέρνησης να αυξήσει τον κατώτατο μισθό.http://cadtm.org/Apres-avoir-bloque-son-programme
|8| Κριστίν Λαγκάρντ ,2 Μαΐου 2014:http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-bailout-despite-what-christine-lagardes-claims-imf-still-does-structural-reform-1447070
Μετάφραση Άννα Κόκκαλη