Tα διαπραγματευτικά σενάρια με τους πιστωτές μας

 Εχουμε ξεπεράσει πλέον την άρνηση της πραγματικότητας. Ποιος τολμά να ισχυριστεί στην Ευρώπη τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους; Κανείς. Ποιος τολμά ωστόσο, στην Ευρώπη, να μιλήσει για ακύρωση, έστω και μερική, του ελληνικού χρέους; Κανείς. Εκτός, φυσικά, από τη δημοκρατικά εκλεγμένη, νέα ελληνική κυβέρνηση, της οποίας το μόνο μεγάλο λάθος θα ήταν ακριβώς να πει την αλήθεια ζητώντας τη μερική διαγραφή του χρέους!

 Γιατί να ζητηθεί η τήρηση των δεσμεύσεων, όταν όλοι γνωρίζουν ότι δεν είναι αξιόπιστες ή ρεαλιστικές; Ποια συμφέροντα προστατεύονται με τόσο εξωφρενικό τρόπο; Οι διαπραγματευτές, κατά πρώτο λόγο οι Γερμανοί διαπραγματευτές, θέλουν όλοι να διατηρήσουν την ευρωζώνη ή ορισμένοι εξ αυτών στοχεύουν στη διάλυσή της;

Η αναδιάρθρωση του χρέους, κυρίως ιδιωτικού, το 2012 σε δημόσιο χρέος, την ίδια στιγμή μεταμόρφωσε το ζήτημα του ελληνικού χρέους σε εξαιρετικής σημασίας πολιτικό ζήτημα. Mέχρι πού θα φτάσει η βαρβαρότητα των σχεδίων λιτότητας; Οι ανθρώπινες θυσίες πρέπει να συνεχίσουν στον ιερό και απαραβίαστο βωμό των δημοσιονομικών ισοζυγίων. Τα ευρωπαϊκά κράτη, επειδή ακριβώς είναι κράτη (και όχι επιχειρήσεις και νοικοκυριά) έχουν την ευχέρεια να σβήσουν το χρέος τους. Θα έχουν το πολιτικό θάρρος να το κάνουν; Υπάρχει ακόμα καιρός.

Υπάρχουν τρία σενάρια. Προϋποθέτουν ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν θα εγκαταλείψει τους στόχους του προγράμματός της. Τα σενάρια αυτά κορυφώνονται ανάλογα με το πόσο η θέση της Ευρώπης και ιδιαίτερα της Γερμανίας θα παραμείνει αδιάλλακτη.

1. Το πρώτο σενάριο είναι εκείνο της αναδιάρθρωσης του χρέους με άμεση αναστολή επί των τόκων (πρέπει να εξεταστεί η διάρκειά της), αλλά κυρίως την αναστολή για τη διαπραγμάτευση σχετικά με τις αποπληρωμές του αρχικού κεφαλαίου (η οποία προφανώς θα είναι πολύ δύσκολη). Στόχος είναι η εξοικονόμηση χρόνου, έτσι ώστε οι πρώτες μεταρρυθμίσεις και το πρόγραμμα της κυβέρνησης να μπορέσουν να παράξουν ορατά αποτελέσματα. Στη συνέχεια, με βάση τα πρώτα αποτελέσματα, η αναδιάρθρωση θα μπορούσε να περιλαμβάνει μια εθελοντική μείωση του αρχικού κεφαλαίου, όπως το 2012 με τους δημόσιους μετόχους. Αυτό το χρονικό διάστημα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να διευκρινιστούν οι όροι της αναδιάρθρωσης του χρέους. Η δυνατότητα ολοκληρωτικής ακύρωσης θα πρέπει να εξεταστεί, υπάρχουν ωστόσο και άλλες δυνατότητες. Ιδιαίτερα υπάρχει η δυνατότητα ανταλλαγής τίτλων μεταξύ τρεχουσών απαιτήσεων και πιστοποιητικών επενδύσεων που μπορούν να δημιουργηθούν. Οι πιστώτριες χώρες θα μπορούσαν να γίνουν επενδυτές, μέσω μιας συμφωνίας μεταξύ των δημόσιων τραπεζών επενδύσεών τους (BPI για τη Γαλλία, KfW για τη Γερμανία) και της ελληνικής δημόσιας τράπεζας που μόλις δημιουργήθηκε. Οι επενδύσεις που έγιναν στην Ελλάδα θα ωφελήσουν στην ανοικοδόμηση της χώρας και θα έχουν δυο επιπλέον οφέλη για τη επενδύτρια χώρα: να αυξηθεί η πιθανότητα ανάκτησης του αρχικού κεφαλαίου που δεν έχει ακυρωθεί και δεν έχει μετατραπεί σε πιστοποιητικά επενδύσεων, και να δοθούν ευκαιρίες για τους κατασκευαστές παραγωγικού εξοπλισμού που οι Ελληνες θα αγοράσουν.

2. Αν η ανωτέρω διαπραγμάτευση αποδειχθεί μη εφικτή, θα τεθούν οι Ευρωπαίοι, η ΕΚΤ και το ΔΝΤ μπροστά στο τετελεσμένο γεγονός με μια προσωρινή άρνηση καταβολής τόκων και κεφαλαίου για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (ήτοι δύο έτη). Η Ελλάδα θα κηρυχθεί σε στάση πληρωμών ιδιαίτερα από την ISDA (International Swaps and Derivatives Association). Και θα ενεργοποιηθούν νομικές διαδικασίες ιδίως από κάποιους ιδιώτες μετόχους. Αλλά, αυτές οι διαδικασίες είναι χρονοβόρες και η ελληνική κυβέρνηση θα έχει το περιθώριο να δείξει την αποτελεσματικότητα του προγράμματος δράσης της κατά την εν λόγω περίοδο. Οπως και στο προηγούμενο σενάριο, το χρονικό περιθώριο που θα έχει η κυβέρνηση θα χρησιμοποιηθεί για να διευκρινιστεί το ύψος και οι όροι της υπερημερίας επί του κύριου κεφαλαίου που θα είναι αναγκαίο να καθοριστεί.

Το σημαντικό σημείο είναι, φυσικά, κατά πόσον η ΕΚΤ θα συνεχίσει ή θα κόψει την πρόσβαση των ελληνικών τραπεζών στη βοήθεια έκτακτης ανάγκης (ELA). Η πιθανότητα να συνεχιστεί η βοήθεια είναι σημαντική. Η παύση της βοήθειας για την ίδια την ΕΚΤ και για τους πιστωτές της Ελλάδας ισοδυναμεί με το να πυροβολήσουν το ίδιο τους το πόδι και θα προκαλέσει το τρίτο σενάριο.

3. Αν οι ελληνικές τράπεζες δεν έχουν πλέον τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν το νόμισμα της ΕΚΤ (χαρτονομίσματα), η ανάγκη για ρευστότητα για να αποφευχθεί ένα bank run θα οδηγήσει αυτομάτως την ελληνική κυβέρνηση να τυπώσει δικά της χαρτονομίσματα (δραχμή) με πολύ ισχυρή υποτίμηση και με παύση πληρωμών τόκων και χρεών, ή, εναλλακτικά, μια μετατροπή του χρέους στο νέο νόμισμα (δηλαδή περίπου το ίδιο πράγμα). Αυτό προφανώς θα αποτελέσει ένα νέο σοκ φτώχειας για τη χώρα, το οποίο δεν θα αποτρέψει την έναρξη μιας νομικής διαμάχης.

 Ομως αυτό το σενάριο είναι εφιαλτικό για την Ευρώπη: ταχεία αποδόμηση της ευρωζώνης, φαινόμενο ντόμινο της ελληνικής χρεοκοπίας και ενεργοποίηση των CDS (Credit Default Swaps) για πολλά ευρωπαϊκά χρέη. Εν ολίγοις, η καταστροφή θα γίνει σύντομα παγκόσμια και ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα θα καταρρεύσει. Ο μεγάλος κίνδυνος μιας πλήρους αποτυχίας των διαπραγματεύσεων είναι εδώ: με ένα νέο παγκόσμιο οικονομικό κατακλυσμό και με ολόκληρους πληθυσμούς, πρωταρχικά τον ελληνικό πληθυσμό, βυθισμένους και πάλι σε μια επικίνδυνη κρίση. Πολύ πιο επικίνδυνη από την προηγούμενη γιατί αυτή τη φορά τα κράτη είναι εξουθενωμένα.

*Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζ (Γαλλία)

**Επίτιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Τουλούζ (Γαλλία), πρώην μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Τράπεζας της Γαλλίας

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα των Συντακτών