Ευημερώντας από την εξαθλίωση: τα «κοράκια» ή «ταμεία γύπες» κερδοσκοπούν πάνω στα χρέη των ιδιωτών
του Eric Toussaint
Χάρη στην διεθνή εκστρατεία που ξεκίνησε η CADTM (http://www.cadtm.org/Petition
Ο ίδιος τύπος δραστηριότητας είναι σε πλήρη ανάπτυξη στον τομέα των χρεών των νοικοκυριών.
Σημειωτέο πως οι δυνατότητες επέκτασης είναι τεράστιες καθώς στην Ευρώπη ο όγκος των ιδιωτικών χρεών σε αναστολή πληρωμής ανέρχεται σε 1.000 δις ευρώ[1]. Με την εξαθλίωση των λαϊκών στρωμάτων, ο όγκος των αθετήσεων πληρωμών των χρεών των νοικοκυριών και των μικροεπιχειρήσεων θα αυξηθεί, αναπόφευκτα.
Η μέθοδος λειτουργίας των vulture funds στον τομέα των ιδιωτικών χρεών είναι απλός. Αγοράζουν πακέτα μη εξυπηρετούμενων χρεών από τις τράπεζες[2], από τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, τις εταιρείες στεγαστικών δανείων, τις εταιρείες παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στους ιδιώτες,... Τα εν λόγω πακέτα μη εξυπηρετούμενων χρεών αγοράζονται στο 10% της αξίας τους και, παρενοχλώντας τους οφειλέτες και με νομικές διαδικασίες, προσπαθούν οι Vulture Funds να ανακτήσουν το 20% με 30% της αρχικής αξίας.
Στην Ευρώπη, οι χρηματοοικονομικές εταιρείες με ειδίκευση σε τέτοιου είδους δραστηριότητες νεκροφάγων αναπτύχθηκαν πρώτα στην Σκανδιναβία, με την τραπεζική κρίση του 1980-1990. Πρόκειται για την σουηδική εταιρεία Intrum (https://www.intrum.com/en/abo
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσίευσε η τράπεζα Morgan Stanley, ο συνολικός όγκος των πακέτων κόκκινων δανείων που κατέχουν επτά από τις σημαντικότερες εταιρείες που ειδικεύονται στην ανάκτηση των χρεών των νοικοκυριών στην Ευρώπη διπλασιάστηκε μεταξύ 2014 και 2017, με αύξηση περίπου από 4 δις λίρες sterling σε περισσότερο από 8 δις (Financial Times, 23 Νεμβρίου 2017). Το 2016, η Intrum πραγματοποίησε κέρδη ύψους 197 εκατομμυρίων ευρώ. Η Cabot, βρετανική εταιρεία (https://www.cabotfinancial.co
Τον Οκτώβριο του 2017, η Intrum αγόρασε στην Ελλάδα ένα πακέτο μη εξυπηρετούμενων χρεών ύψους 40 εκατομμυρίων ευρώ. Κατά πάσα πιθανότητα, κατέβαλε 1,2 εκατομμύρια ευρώ για να αποκτήσει αυτό το χαρτοφυλάκιο, που αντιστοιχεί στο 3% της ονομαστικής του αξίας. Σύμφωνα με τον Mikael Ericson, διευθυντή της Intrum, η ελληνική αγορά των μη εξυπηρετούμενων χρεών παρουσιάζει εξαιρετικές δυνατότητες ανάπτυξης καθώς το 2017, σχεδόν 50 % των χρεών είναι σε αναστολή πληρωμής[3]. Αυτό, λέει, αντιστοιχεί με το σύνολο της αγοράς που αποτελείται από τις χώρες της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης.
Χαρτογράφηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων ως ποσοστό του συνόλου των πιστώσεων που χορήγησαν οι τράπεζες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά την 30η Σεπτεμβρίου 2015
Ο ανταγωνισμός αυξάνεται μεταξύ των κορακιών (vulture funds), γεγονός που οδηγεί σε μείωση των αποδόσεών τους. Ενώ πριν από 5 χρόνια, μια «επένδυση» ενός εκατομμυρίου ευρώ στην εξαγορά ανεξόφλητων χρεών μπορούσε να αποδώσει 3 εκατομμύρια, το 2017, τα κοράκια βγάζουν 1,8 και 2.
Άλλα vulture funds δραστηριοποιούνται στην εξαγορά κόκκινων δανείων, ειδικότερα το θλιβερά περίφημο ταμείο Εlliot του Paul Singer. Το ταμείο Elliot εξαγόρασε πακέτα κόκκινων δανείων από δυο ισπανικές τράπεζες, την Banco Popular (την οποία εξαγόρασε η Santander τον Μάη του 2017) και την Bankia, (βλ. Fatima Martin, « Les fonds vautours pillent le plus élémentaire : le logement, l’alimentation et l'électricité » (Τα κοράκια λεηλατούν τα πλέον στοιχειώδη: την στέγη, την τροφή και τον ηλεκτρισμό), http://www.cadtm.org/Les-fonds
Όταν η φούσκα των ακινήτων έσκασε στην Ιαπωνία (δεκαετία του 90), στις ΗΠΑ ((2006-2007), στην Ιρλανδία και την Ισλανδία (2008), στην Ισπανία (2009), δεκάδες εκατομμύρια νοικοκυριών των λαϊκών τάξεων οδηγήθηκαν στην παύση πληρωμών και άρχισαν να υπόκεινται σε μαζικές εξώσεις. Στις ΗΠΑ, από το 2006, δεκατέσσερα εκατομμύρια οικογένειες έχασαν την κατοικία τους για όφελος των τραπεζών. Στην Ισπανία, συνέβη το ίδιο για περισσότερο από 300.000 οικογένειες. Σε εποχές μείωσης του πραγματικού μισθού, μαζικής ανεργίας και καταχρηστικών όρων δανεισμού, τα αποτελέσματα των χρεών αυτών είναι καταστροφικά για ένα αυξανόμενο μέρος των λαϊκών τάξεων που αναγκάζεται να χρηματοδοτεί με πίστωση την τρέχουσα κατανάλωσή του, καθώς τα κανονικά έσοδα δεν επαρκούν πλέον για να πληρωθούν οι δαπάνες διατροφής, στέγασης, ένδυσης, θέρμανσης, ηλεκτρισμού, υγεία, παιδείας... Εταιρείες εξειδικεύονται λοιπόν στις πωλήσεις με πίστωση σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Μερικές φορές οι πιστώσεις χορηγούνται αρχικά με μηδενικό επιτόκιο, με σκοπό να προσελκύσουν πελάτες, αλλά με την πρώτη καθυστέρηση πληρωμών, τα επιτόκια εκρήγνυνται και ξεκινά η παρενόχληση. Σ' αυτή την περίπτωση, τα αρχικά επιτόκια γίνονται άμεσα τοκογλυφικά. Αντιμετωπίζουμε και πάλι, στην ιστορία των χωρών του Βορρά, ένα μαζικό φαινόμενο βίαιης αποστέρησης περιουσίας. Τα ιδιωτικά χρέη παίζουν εδώ έναν ρόλο κλειδί. Στις ΗΠΑ, η δικαιοσύνη κατέγραψε το τεράστιο ποσό των 500.000 περιπτώσεων καταχρηστικών και απατηλών συμβάσεων ακινήτων, ο πραγματικός αριθμός όμως είναι κατά πολύ υψηλότερος. Στην Ισπανία, η νομοθεσία την οποία επικαλούνται οι τραπεζίτες για να προχωρήσουν σε έξωση οικογενειών από την κατοικία τους, ανάγεται από την εποχή του δικτάτορα Φράνκο. Στην Ελλάδα, στα πλαίσια του τρίτου μνημονίου που δέχθηκε η κυβέρνηση Τσίπρα το 2015, οι τράπεζες έχουν πλέον τα χέρια ελεύθερα για να προχωρήσουν σε εξώσεις οικογενειών που αδυνατούν να αποπληρώσουν τα ενυπόθηκα δάνειά τους.
Η νέα διεθνής κρίση που ξεκίνησε το 2007 έριξε άπλετο φως στην απατηλή συμπεριφορά των τραπεζών. Μετά από τις μαζικές εξώσεις από κατοικίες που ακολούθησαν στις ΗΠΑ, στην Ισπανία και αλλού, όλο και περισσότεροι άνθρωποι αμφισβητούν τα χρέη σε χώρες όπου συνήθως η υποχρέωση της αποπληρωμής χρέους δεν αμφισβητούνταν. Η Ada Colau, που εκλέχθηκε δήμαρχος της Βαρκελώνης το 2015, συγκέντρωσε γύρω της σημαντική λαϊκή υποστήριξη συμμετέχοντας ενεργά στην πλατφόρμα κατά των εξώσεων από κατοικίες που διενεργούσαν οι τράπεζες κατά οικογενειών που δεν ήταν σε θέση να συνεχίσουν να αποπληρώνουν τα ενυπόθηκα δάνειά τους. Μερικά χρόνια νωρίτερα, δεν μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι μια γυναίκα ή ένας άντρας θα εκλέγονταν σε υψηλά αξιώματα, έχοντας οργανώσει παράνομες καταλήψεις τραπεζών για να υπερασπιστεί οικογένειες που είχαν αναστείλει την αποπληρωμή ενός χρέους.
Σε ολόκληρο τον πλανήτη, η CADTM και κοινωνικά κινήματα αμφισβητούν την αποπληρωμή των ιδιωτικών αθέμιτων χρεών, είτε είναι ενυπόθηκα είτε φοιτητικά, είτε οι απαιτήσεις προέρχονται από μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες είτε από εταιρείες ανάκτησης οφειλών, είτε από κοράκια είτε από παρόχους μικροπιστώσεων.
Μετάφραση από τα γαλλικά: Christine Cooreman
[1] 1.000 δις χρεών σε αναστολή πληρωμής (επίσης γνωστά με την αγγλική συντομογραφία NPL, Non performing loans ή «κόκκινα δάνεια» στα ελληνικά). Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή, αυτό αντιπροσωπεύει 5% του συνόλου των πιστώσεων που χορηγήθηκαν από τις τράπεζες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
[2] Οι τράπεζες ωθούνται από τις ελεγκτικές αρχές και την ΕΚΤ να απαλλαγούν από τα κόκκινα δάνεια (NPLs) μεταπουλώντας τα με έκπτωση σε τρίτους, όπως αυτά τα ταμεία-γύπες.
[4] Financial Times, “Blackstone offers ‘cov-lite’ business loans”, 17 Νοεμβρίου 2017.