Είναι παράνομο το χρέος της Ελλάδας τελικά;
Boran Tobelem , Eric Toussaint
Ο λογιστικός έλεγχος του χρέους που αιτήθηκε η Πρόεδρος της Βουλής, τείνει να καταδείξει ότι το χρέος στηρίζεται σε παράνομες βάσεις. Γιατί αποπληρώνουν οι Έλληνες αυτά τα αθέμιτα χρέη και γιατί ο Τσίπρας φάνηκε τόσο διακριτικός σχετικά με αυτό το ζήτημα;
Αποφεύγοντας να βυθίσει την Ελλάδα σε περαιτέρω ύφεση, ο Αλέξης Τσίπρας ζήτησε από τους ηγέτες της ευρωζώνης το κούρεμα ενός μέρους του χρέους. «Αποκλείεται» ήταν η απάντηση της Άνγκελα Μέρκελ. Ωστόσο, το αίτημα του φαίνεται απολύτως θεμιτό, ιδίως όταν γνωρίζουμε ότι ο λογιστικός έλεγχος του χρέους κατέληξε προσφάτως στο συμπέρασμα ότι ένα μεγάλο μέρος των χρεών της Ελλάδας είναι... παράνομο.
Τι είναι ο λογιστικός έλεγχος του χρέους;
Ο λογιστικός έλεγχος είναι ένας εξονυχιστικός έλεγχος του χρέους που μας επιτρέπει να μάθουμε με ακρίβεια πώς και γιατί αυτό δημιουργήθηκε : από ποιόν δανειστήκαμε, γιατί δανειστήκαμε, ποιοι ήταν οι όροι του δανεισμού, κλπ. Στόχος είναι η απομόνωση των μερών αυτών του χρέους που θεωρούνται, σύμφωνα με κριτήρια αναγνωρισμένα από το διεθνές δίκαιο, ως «παράνομα, αθέμιτα, επονείδιστα, ή μη βιώσιμα». Ένα κράτος μπορεί να επικαλεστεί αυτά τα κριτήρια ώστε να αναστείλει την αποπληρωμή του χρέους που αποκτήθηκε σε βάρος του διεθνούς δικαίου, του ευρωπαϊκού δικαίου, κάποιες φορές, και του ίδιου του εθνικού δικαίου, με νόμιμα και θεμιτά μέσα.
Η χρήση αυτού του εργαλείου είναι σπάνια. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι αυτό του Ισημερινού το 2007. Εφτά μήνες μετά την εκλογή του, ο νέος πρόεδρος, Rafael Correa, οργάνωσε τον λογιστικό έλεγχο του χρέους της χώρας. Τα συμπεράσματα ήταν οδυνηρά για τους δανειστές : βασικοί κανόνες του διεθνούς δικαίου παραβιάστηκαν κατά την εκχώρηση μεγάλου αριθμού δανείων. Έτσι η χώρα αποφάσισε πολύ απλά να μην εξυπηρετήσει τα παράνομα χρέη της. 7 δισεκατομμύρια δολάρια μπόρεσε να εξοικονομήσει το κράτος του Ισημερινού με αυτό τον τρόπο.
Η αλήθεια για το δημόσιο χρέος της Ελλάδας
Τον Απρίλιο του 2015, η Πρόεδρος της Βουλής, Ζωή Κωνσταντοπούλου, αποφάσισε να δημιουργήσει μία επιτροπή ώστε να πραγματοποιηθεί ο λογιστικός έλεγχος του ελληνικού χρέους. Όπως υπενθύμισε σε μία συνέντευξή της στην Libération, ο κανονισμός 472, που υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2013, υποχρεώνει όλα τα κράτη που υπόκεινται σε πολιτικές λιτότητας, να κάνουν λογιστικό έλεγχο του δημοσίου χρέους τους. Περιέργως, η Ελλάδα είναι το μοναδικό ευρωπαϊκό κράτος που το έχει κάνει. Και όπως και στην περίπτωση του Ισημερινού, τα προκαταρκτικά συμπεράσματα, που παρουσιάστηκαν στην Βουλή στις 17 Ιουνίου, είναι συντριπτικά.
Η αναφορά καταλήγει, μεταξύ άλλων, στο συμπέρασμα ότι τα χρέη που συνήφθησαν με το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) από το 2010 και μετά, πρέπει να θεωρηθούν παράνομα. Σε ότι αφορά το ΔΝΤ, η Επιτροπή απέδειξε ότι αυτό παραβίασε το ίδιο του το καταστατικό κατά την δημιουργία του χρέους. Το χρέος παραβιάζει το ελληνικό Σύνταγμα, το διεθνές δίκαιο, και τις συνθήκες που έχει υπογράψει η Αθήνα. Το ίδιο ισχύει για τις οφειλές στην ΕΚΤ : η εντολή της δεν της επιτρέπει να επιβάλει μέτρα νομοθετικού περιεχομένου.
Παρόλα αυτά, είναι ακριβώς αυτό που έκανε με την συμμετοχή της στην Τρόικα, πιέζοντας, για παράδειγμα, τις ελληνικές αρχές να απορυθμίσουν την αγορά εργασίας. Η έκθεση θεωρεί, κατά συνέπεια, αυτό το χρέος παράνομο. Τέλος, η Επιτροπή θεώρησε πως, εφόσον το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) χορήγησε δάνεια στην Ελλάδα που δεν περιορίζονται σε παροχή ρευστότητας, το άρθρο 122 της Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραβιάστηκε, και ως εκ τούτου, το ταμείο δεν σεβάστηκε το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Γιατί οπισθοχώρησε ο Τσίπρας;
Γιατί δεν μπόρεσε να χρησιμοποιήσει ο Αλέξης Τσίπρας υπέρ του, το έργο αυτής της επιτροπής στις διαπραγματεύσεις με τους ηγέτες της ευρωζώνης, οι οποίες κατέληξαν, στις 13 Ιουλίου 2015, σε μία συμφωνία στην οποία, όχι μόνο δεν γίνεται λόγος για ελάφρυνση του χρέους, αλλά προβλέπονται νέα μέτρα λιτότητας; Για τον Eric Toussaint, Βέλγο ακαδημαϊκό, ιδρυτή του CADTM (Επιτροπή για την Ακύρωση του Χρέους του Τρίτου Κόσμου) και επιστημονικό συντονιστή της Επιτροπής αλήθειας για το ελληνικό δημόσιο χρέος, (ο οποίος συνεργάστηκε επίσης με τον Rafael Correa για τον λογιστικό έλεγχο του χρέους του Ισημερινού) :
«Το γεγονός ότι δεν χρησιμοποίησε τον λογιστικό έλεγχο του ελληνικού χρέους ως επιχείρημα, ίσως για να εξευμενίσει τους δανειστές με τους οποίους διαπραγματεύονταν, είναι σίγουρα ατυχές. Αυτό που μπορούμε να πούμε πάντως, είναι ότι ο λογιστικός έλεγχος του χρέους είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ελλάδα. Στην Αθήνα, οι άνθρωποι με σταματούσαν τακτικά στον δρόμο για να με συγχαρούν για την δουλειά μου. Παρόλο το blackout των κυρίαρχων ΜΜΕ στην Ελλάδα, εκ των οποίων το 85% είναι ιδιωτικά, και που αναφέρονται στην Επιτροπή λογιστικού ελέγχου του χρέους μόνο για να την απαξιώσουν, ο πληθυσμός είναι ενημερωμένος, μεταξύ άλλων και μέσω του καναλιού της Βουλής, και παρέχει μαζικά την υποστήριξή του σε αυτήν την πρωτοβουλία. Η δύναμη της λαϊκής υποστήριξης στον λογιστικό έλεγχο του χρέους, ίσως, εν τέλει, να οδηγήσει την κυβέρνηση στο να τον χρησιμοποιήσει ως επιχείρημα έναντι των δανειστών.»
Ένα ολοένα πιο δημοφιλές πολιτικό όπλο
Η πρακτική του λογιστικού έλεγχου του δημοσίου χρέους στις περιπτώσεις του Ισημερινού και της Ελλάδος αποτελεί εξαίρεση. Γιατί όμως είναι τόσο σπάνια;
«Οι κυβερνήσεις δεν έχουν το κουράγιο να πραγματοποιήσουν λογιστικό έλεγχο για τα χρέη τους, εφόσον αυτό θα αποτελούσε μια κατά μέτωπο επίθεση στον ιδιωτικό χρηματοοικονομικό τομέα. Συχνά, απλούστατα δεν θέλουν να κάνουν λογιστικό έλεγχο στα χρέη τους, εφόσον, όταν γίνεται ο έλεγχος φαίνεται ότι οι δανειστές μετατρέπουν απλώς τα ιδιωτικά χρέη σε δημόσια. Δεν θέλουν να αποδειχτεί η δική τους ευθύνη», εξηγεί ο Eric Toussaint.
Η πρωτοβουλία για λογιστικό έλεγχο του δημοσίου χρέους αναπτύσσεται πρώτα μέσα στην κοινωνία των πολιτών, μέσα στα κοινωνικά κινήματα της αριστεράς, ιδίως μετά το 2010, όταν η οικονομική κρίση αναζωπύρωσε τις προβληματικές σχετικά με το δημόσιο χρέος. Αν οι λογιστικοί έλεγχοι που πραγματοποιήθηκαν από δημόσιες αρχές σπανίζουν, οι λεγόμενοι “λογιστικοί έλεγχοι των πολιτών” γνωρίζουν, απεναντίας, μία αυξανόμενη δημοτικότητα. Ο Eric Toussaint δηλώνει “αισιόδοξος” σε ότι αφορά την ανάπτυξη τέτοιου είδους δράσεων, ακόμα και σε κυβερνητικό ή νομοθετικό επίπεδο:
«Το 2011, πολυάριθμα κοινωνικά κινήματα πραγματοποίησαν λογιστικό έλεγχο μεγάλου εύρους στο δημόσιο χρέος της Γαλλίας. Ήταν πρωτοφανές. Οι Αγανακτισμένοι έκαναν το ίδιο στην Ισπανία την ίδια χρονιά. Μια σειρά κινημάτων των πολιτών επέτρεψε την διάδοση αυτής της πρακτικής. Μια κάποια έκφραση αυτών των κινημάτων έφτασε και στην εξουσία. Όπως στην Ελλάδα με το ΣΥΡΙΖΑ, ή στην Ισπανία με το Podemos [στις δημοτικές εκλογές], όπου η πόλη της Μαδρίτης αποφάσισε να κάνει λογιστικό έλεγχο των χρεών της ευρύτερης περιοχής της.»
Απέχουμε ακόμα από την γενίκευση αυτής της πρακτικής, αλλά σε κάθε περίπτωση, οι λογιστικοί έλεγχοι των πολιτών και των δημόσιων αρχών που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι τώρα, έδειξαν ότι ο σεβασμός του δικαίου δεν είναι το δυνατό σημείο των δανειστών στα κράτη...
Translated by Daphné Kioussis