2013: Έτος λιτότητας και ανεργίας
Σφίγγει το ζωνάρι και στον ευρωπαϊκό βορρά - Στο γκρεμό της ύφεσης οι ΗΠΑ
Ύφεση, λιτότητα και μαζική ανεργία περιμένει το 2013 το μεγαλύτερο μέρος του αναπτυγμένου κόσμου. Η κρίση των υπερχρεωμένων χωρών του ευρωπαϊκού νότου, αρχίζει και απειλεί σοβαρά τον σκληρό πυρήνα της ευρωζώνης, με την Ιταλία για μία ακόμη φορά να αποτελεί κρίσιμο τεστ για την επιτυχή ή όχι διαχείριση της κρίσης. Η πρόσφατη παραίτηση του τεχνοκράτη πρωθυπουργού Μάριο Μόντι και οι πρόωρες εκλογές του Φεβρουαρίου, δεν είναι σίγουρο ότι θα καταφέρουν να βγάλουν από την κάλπη πολιτική σταθερότητα.Στη Γαλλία ο Ολάντ πασχίζει να εφαρμόσει ένα διαφορετικό μείγμα πολιτικής σε μία περίοδο που η ΕΕ θυμίζει πρώην ανατολικό μπλοκ. Στο πρώην ανατολικό μπλοκ όποια χώρα αμφισβητούσε τα θέσφατα της Μόσχας, ακόμη και αν δεν αμφισβητούσε το «σοσιαλισμό», αντιμετωπιζόταν με τα τανκς(βλέπε επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία το 1968). Στη σημερινή ΕΕ όποια χώρα επιχειρεί να αποκλίνει από τη γερμανική ορθοδοξία βρίσκεται αντιμέτωπη με τα…τανκς του οικονομικού πολέμου.
Στη Γερμανία αρχίζει και εκεί να αναφύεται η απειλή της ύφεσης, κάτι που δεν φαίνεται ωστόσο να αλλάζει τα μυαλά των κομμάτων εξουσίας, με τη Μέρκελ να παίζει μάλλον χωρίς ουσιαστικό αντίπαλο. Μη ξεχνάμε άλλωστε οι σοσιαλδημοκράτες του Σρέντερ ήταν αυτοί που με την ατζέντα του 2010, δημιούργησαν συνθήκες «ευρωπαϊκού νότου» για εκατομμύρια Γερμανούς.
Στην εκτός ευρωζώνης Βρετανία, με τις εξίσου σκληρές πολιτικές λιτότητας, το δίλημμα μέσα ή έξω από την ΕΕ, αρχίζει να παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις. Στη δε αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, βρίσκεται μπροστά στο βουνό χρέους από την εποχή Μπους, χωρίς τα τρισεκατομμύρια δολάρια που «τυπώνει» η Fed να φθάνουν ποτέ στο πάτο της αμερικανικής κοινωνίας, που απειλείται επιπλέον με νέα ύφεση.
Ας δούμε λοιπόν επιγραμματικά τι περιμένει το 2013, Ευρωπαίους, Βρετανούς και Αμερικανούς, καθώς σε λίγες μέρες θα σβήσουν τα πολύχρωμα χριστουγεννιάτικα λαμπιόνια και εκατομμύρια άνθρωποι θα επιστρέψουν στην σκληρή συνεχώς επιδεινούμενη κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα.
ΕΥΡΩΖΩΝΗ
Η ευρωζώνη παραμένει η σοβαρότερη απειλή για την παγκόσμια οικονομία, τόνιζε ο ΟΟΣΑ στην τελευταία έκθεσή του τον περασμένο Νοέμβριο. Η ανεργία στις 34 χώρες μέλη του, στο πλουσιότερο δηλαδή τμήμα του πλανήτη, ανέρχεται στα 50 εκατομμύρια(!) και όπως εκτιμά ο ίδιος ο οργανισμός θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα ή και θα αυξηθεί σε αρκετές χώρες, «αν δεν ληφθούν διαρθρωτικά μέτρα για την ενίσχυση βραχυπρόθεσμα της απασχόλησης». «Διαρθρωτικά μέτρα» κατά τον ΟΟΣΑ και τους άλλους επιφανείς διεθνείς οργανισμούς σημαίνει οριστικό ξεθεμελίωμα ότι έχει απομείνει από το λεγόμενο μεταπολεμικό κράτος πρόνοιας με στόχο λιγότερα εργασιακά δικαιώματα, λιγότερη κοινωνική πρόνοια, μεγαλύτερη εργασιακή ευελιξία(απολύσεις με ελάχιστο δυνατό κόστος), με στόχο υποτίθεται την επιστροφή σε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.Η επί μέρους εικόνα όσον αφορά την ευρωζώνη είναι ακόμη πιο ζοφερή, αφού οι άνεργοι στα 17 κράτη μέλη του ευρώ, ανέρχονται σε 18,7 εκατομμύρια-11,7% του εργατικού δυναμικού. Στην ΕΕ των 27 οι άνεργοι αριθμούν 25,9 εκατομμύρια-10,7%. Η ανεργία ποικίλει από 25% σε Ελλάδα και Ισπανία έως 15% στην Πορτογαλία, 11% στην Ιταλία, 10% στη Γαλλία με αυξητικές τάσεις παντού αφού η διαρκής λιτότητα που επιβάλλει το ευρωπαϊκό ιερατείο, επιδεινώνει την κατάσταση και η ευρωπαϊκή αλληλεξάρτηση μετατρέπει την ύφεση του ενός και σε ύφεση του άλλου.
Η ΕΚΤ στην τελευταία της έκθεση στις αρχές Δεκεμβρίου προέβλεπε ότι η ανάπτυξη στην ευρωζώνη από +0,3% φέτος θα πέσει στο -0,9% το 2013. Η πρόβλεψη της ΕΚΤ ήταν αναθεωρημένη προς τα κάτω σε σχέση με τον Σεπτέμβριο που η κεντρική τράπεζα πρόβλεπε ανάπτυξη 1,4% φέτος και ύφεση 0,4% του χρόνου. Η ευρωπαϊκή ύφεση δεν αφήνει σχεδόν απέξω καμιά χώρα της ευρωζώνης, την ώρα μάλιστα που η ΕΚΤ και προσωπικά ο επικεφαλής της Μάριο Ντράγκι, επευφημούνται από τα διεθνή μέσα για την απόφασή του να ρίξει εκατομμύρια ευρώ για την αγορά ομολόγων, σώζοντας… χώρες όπως η Ισπανία, όχι όμως και τους ανθρώπους της…
ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης και ηγέτιδα δύναμη της ΕΕ-Ευρωζώνης, αρχίζει και αυτή να αντιμετωπίζει προβλήματα με την πολιτική σκληρής λιτότητας. «Υπάρχουν ενδείξεις ότι η οικονομική δραστηριότητα ίσως μειωθεί το τελευταίο τρίμηνο του 2012 και το πρώτο τρίμηνο του 2013», έγραφε η Μπούντεσμπανκ, η γερμανική κεντρική τράπεζα, στην τελευταία έκθεσή της για τη γερμανική οικονομία. Η Μπούντεσμπανκ προβλέπει ότι η ανάπτυξη στην Γερμανία θα ανέλθει μόλις σε 0,4% το 2013 από 1,6% που προέβλεπε τον Ιούνιο. Ως αιτία για την οικονομική επιδείνωση θεωρεί μάλιστα τη βαθειά ύφεση των άλλων χωρών της ευρωζώνης που έχουν υιοθετήσει πολιτικές σκληρής λιτότητας, καθώς και την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας. Η ανεργία αναμένεται επίσης να αυξηθεί και να φθάσει στο 7,2% το 2013 από 6,8% φέτος. Η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε κατά 2,6% τον Οκτώβριο σε σχέση με μείωση 1,3% το Σεπτέμβριο, μία ακόμη ένδειξη ότι η πολιτική που έχει επιβάλλει το Βερολίνο στους Ευρωπαίους «υπηκόους του», τείνει να γίνει μπούμερανγκ.
ΓΑΛΛΙΑ
Αντιμέτωπος με το φάσμα της αυξανόμενης ανεργίας και των μαζικών απολύσεων-η αυτοκινητοβιομηχανία PSA Peugeot Citroen ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα μειώσει άλλες 1.500 θέσεις εργασίας, επιπλέον των 8.000 που είχε ήδη ανακοινώσει αμέσως μετά τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές-ο Ολάντ επιχειρεί να δείξει ότι μπορεί να υπάρξει τρίτος…δρόμος, όσον αφορά την αντιμετώπιση των σοβαρών οικονομικών προβλημάτων.
Ένα όχι ιδιαιτέρως ριζοσπαστικό του μέτρο, η αύξηση του φορολογικού συντελεστή στο 75% για όσους έχουν ετήσιο εισόδημα άνω του ενός εκατομμυρίου ευρώ, έχει εξελιχθεί σε μείζον πολιτικό ζήτημα.
Στην αρχή ήταν ο Γάλλος δισεκατομμυριούχος Μπερνάρ Αρνό, του γνωστού ομίλου πολυτελών ειδών LVMH Moet Hennessy Louis Vuitton, που ζήτησε να πάρει την βελγική υπηκοότητα, μεταφέροντας τις δραστηριότητές του στο γειτονικό Βέλγιο, όπου η φορολογία είναι μικρότερη.
Ακολούθησε ο δημοφιλής ηθοποιός Zεράρ Ντεπαρντιέ, που επίσης ζήτησε να πολιτογραφηθεί «Βέλγος», διαμαρτυρόμενος για την υψηλή φορολογία που θέλει να επιβάλλει η κυβέρνηση Ολάντ.
Ο Ολάντ που έχει κάνει την «ανάπτυξη» σημαία της ευρύτερης ευρωπαϊκής του πολιτικής, βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος. Οι οίκοι αξιολόγησης Standard & Poor’s και Moody’s έχουν υποβαθμίσει την υψηλή αξιολόγηση ΑΑΑ της χρηματοπιστωτικής αξιοπιστίας της Γαλλίας- ο οίκος Fitch διατήρησε τα ΑΑΑ αλλά προειδοποιεί και αυτός-γεγονός που στενεύει τα περιθώρια ελιγμών της σοσιαλιστικής κυβέρνησης που επιχειρεί χρησιμοποιώντας μία «αριστερή» ρητορική, να χρυσώσει το χάπι στους Γάλλους.
Το δημόσιο χρέος της Γαλλίας ξεπερνά το 90% του ΑΕΠ από το 22% που ήταν επί Μιτεράν το 1981. Οι δημόσιες δαπάνες ανέρχονται σε 57% του ΑΕΠ και η ανεργία ξεπέρασε τα 3 εκατομμύρια και έφθασε στο 10%, υψηλότερο ποσοστό από το 1999. Η ανεργία στους νέους βρίσκεται κοντά στο 25%.
Όταν η Γαλλία εντάχθηκε στο ευρώ το 1999, το εργατικό κόστος ήταν χαμηλότερο από αυτό της Γερμανίας και η χώρα είχε πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών. Τώρα έχει υψηλότερο εργατικό κόστος από το γείτονά της και αυξανόμενο μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Το ίδιο το ΔΝΤ σε μία από τις τελευταίες του εκθέσεις για τη Γαλλία επεσήμαινε ότι «η απώλεια της ανταγωνιστικότητας προηγήθηκε της κρίσης και ενέχει τον κίνδυνο να γίνει ακόμη χειρότερη αν η γαλλική οικονομία δεν προσαρμοστεί στα δεδομένα των κυριότερων εμπορικών της εταίρων στην Ευρώπη, κυρίως την Ιταλία και την Ισπανία, ακολουθώντας την Γερμανία, οι οποίες προχωρούν σε βαθιές μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και τον τομέα των υπηρεσιών». Με άλλα λόγια το ΔΝΤ προτρέπει τη Γαλλία να ακολουθήσει σκληρή λιτότητα και πλήρη ανατροπή των εργασιακών και κοινωνικών κεκτημένων, κάτι που δεν θα είναι τόσο εύκολο για τον Ολάντ.
ΒΡΕΤΑΝΙΑ
Μία δημοσκόπηση παραμονές Χριστουγέννων ήλθε να διαταράξει την παραδοσιακή χριστουγεννιάτικη βρετανική καταναλωτική φρενίτιδα. Το 43% των νοικοκυριών εκτιμά ότι τα οικονομικά του θα επιδεινωθούν, σε σχέση με μόλις 24% που περιμένει βελτίωση. Η κυβέρνηση του Ντέιβιντ Κάμερον είχε άλλωστε φροντίσει στις αρχές Δεκεμβρίου να προειδοποιήσει τους Βρετανούς ότι το σφίξιμο του ζωναριού θα κρατήσει έως το 2018, ένα χρόνο περισσότερο από ότι είχε αρχικά υποσχεθεί. Η βρετανική οικονομία αν και παρουσίασε ανάπτυξη το τρίτο τρίμηνο του 2012, τα στοιχεία αναθεωρήθηκαν προς τα κάτω: ανάπτυξη 0,9% αντί του αρχικού 1%. Το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης προήλθε από τους Ολυμπιακούς Αγώνες που έγιναν το καλοκαίρι στο Λονδίνο και οι οποίοι παραμένει άγνωστο ακόμη πόσο στοίχισαν στο μέσο Βρετανό.
Το βρετανικό δημοσιονομικό έλλειμμα ανήλθε στα 17,5 δισ. λίρες το Νοέμβριο σε σχέση με 16,3 δισ. λίρες ένα χρόνο πριν. Ο οίκος Standard & Poor’s απείλησε πρόσφατα να υποβαθμίσει την υψηλή αξιολόγηση ΑΑΑ της χρηματοπιστωτικής αξιοπιστίας της Βρετανίας.
Μεγάλο πρόβλημα είναι η ιδιωτική υπερχρέωση. Μία άλλη έρευνα, του ιδρύματος «Resolution Foundation» αναφέρει ότι 3,6 εκατ. νοικοκυριά θεωρούνται «φορτωμένα με χρέη», ξοδεύουν δηλαδή περισσότερο από το 25% του εισοδήματος τους για την αποπληρωμή δανείων.
ΗΠΑ
Αν εφαρμοστεί ο «δημοσιονομικός βράχος(fiscal cliff)» θα οδηγήσει «μία ήδη εξασθενημένη οικονομία σε ύφεση…», δήλωνε ο γενικός διευθυντής του ΟΟΣΑ Άνχελ Γκουρία παρουσιάζοντας το Νοέμβριο την έκθεση του διεθνούς οργανισμού για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας.
Η υπόθεση «fiscal cliff» έχει εξελιχθεί σε θρίλερ, καθώς λήγει τη Δευτέρα η προθεσμία για την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Ρεπουμπλικάνων και προέδρου Ομπάμα για τη εφαρμογή των αυτόματων αυξήσεων φόρων και περικοπών των δαπανών από την 1η Ιανουαρίου. Η ενεργοποίηση των μέτρων αυτών θα αφαιρέσει από την αμερικανική οικονομία περί τα 600 δισ. δολάρια, με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος να κατρακυλήσει σε ύφεση με επιπτώσεις πέραν των αμερικανικών συνόρων.Ακόμη όμως και αν επιτευχθεί ο συμβιβασμός, δεν είναι σίγουρο ότι η αμερικανική οικονομία έχει ξεμπερδέψει με τα προβλήματα που έχει κληροδοτήσει πρώτον η προσπάθεια των προηγούμενων κυβερνήσεων Μπους να αντιμετωπίσουν την ύφεση του 2001 και δεύτερον τις επιπτώσεις από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.
Στην καρδιά του αμερικανικού προβλήματος βρίσκεται το τεράστιο δημόσιο χρέος, το οποίο αναμένεται να ξεπεράσει στις αρχές του ερχόμενου Μαρτίου τα 16,5 τρισεκατομμύρια δολάρια. Πέρσι το ΑΕΠ των ΗΠΑ έκλεισε σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ στα 15 τρισεκατομμύρια δολάρια. Οι ΗΠΑ, με απλά λόγια, ανήκουν στο κλαμπ των υπερχρεωμένων χωρών. Τον Αύγουστο του 2011 ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε την πιστωτική αξιοπιστία της Αμερικής από το υψηλό ΑΑΑ, προκαλώντας διεθνείς χρηματιστηριακές αναταράξεις. Το ίδιο απειλούν να κάνουν και οι άλλοι δύο οίκοι(Moody’s, Fitch).
Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν μέχρι τώρα την κρίση τυπώνοντας δολάρια, μέσω της λεγόμενης πολιτικής της «πιστωτικής χαλάρωσης». H Fed έχει αγοράσει περισσότερα από δύο τρισεκατομμύρια σε αμερικανικά ομόλογα από το 2008, προκειμένου να ρίξει χρήμα στην αγορά. Μόνο που το χρήμα αυτό δεν έχει καταφέρει να ξεκολλήσει την ανεργία από το 8%. Πρόσφατα μάλιστα η Fed ανακοίνωσε ότι θα συνεχίσει να αγοράζει αμερικανικά ομόλογα έως ότου η ανεργία πέσει στο 6%.
Η πλημμυρίδα δολαρίων απειλεί να υπονομεύσει την ηγετική δύναμη του δολαρίου ως διεθνές αποθεματικό νόμισμα και να οξύνει τους νομισματικούς ανταγωνισμούς, καθώς ούτε το δολάριο, ούτε το ευρώ είναι απαλλαγμένα από τα δομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ και η ευρωζώνη. Όσο η κατάσταση θα επιδεινώνεται τόσο οι ΗΠΑ θα πιέζουν το Βερολίνο να υιοθετήσει την ευρωπαϊκή εκδοχή «ποσοτικής χαλάρωσης», κάτι στο οποίο θα συνεχίσει να αντιδρά η φοβούμενη μέχρι υστερίας πληθωρισμό Γερμανία. Η πρόσφατη απόφαση της ΕΚΤ για αγορά ισπανικών και ιταλικών ομολόγων αν και δείχνει μεταστροφή υπέρ του «τυπώματος» χρήματος, δεν θα είναι ανέφελη όπως έδειξε η κόντρα Ντράγκι-Βάιντμαν(επικεφαλής της Μπούντεσμπανκ).
Άλλωστε ακόμη και αν ξεπεραστεί ο «δημοσιονομικός βράχος», υπάρχει και η επόμενη μεγάλη πολιτική μάχη. Η αύξηση του ανώτατου ορίου δανεισμού από το σημερινό 16,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, επίπεδο στο οποίο διαμορφώθηκε μετά τη συμφωνία του περσινού καλοκαιριού για αύξηση του ορίου από τα 14 τρισ. δολάρια.
*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Η ΕΛΛΑΔΑ αύριο" 29/12/2012