Ένας Χρόνος Αγανάκτηση
Του ΜΩΥΣΗ ΛΙΤΣΗ
Ποιος φανταζόταν όταν έβλεπε τα εξεγερμένα πλήθη να γκρεμίζουν σε μία νύχτα ακλόνητα καθεστώτα σαν αυτά του Μπεν Αλί στην Τυνησία και του Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο, ότι θα έφερναν μία παγκόσμια «άνοιξη» εφάμιλλη του Μάη του ’68;Τότε εξεγείρονταν η καλοζωισμένη μεταπολεμική νεολαία της Ευρώπης και της Αμερικής που ονειρευόταν ουτοπίες και δεν ήθελε να πολεμήσει στις ζούγκλες του Βιετνάμ. Η διεθνής αγανάκτηση του 2011 που συνεχίζει να εμπνέει και να επανέρχεται κατά καιρούς με νέες διαμαρτυρίες, είχε να κάνει, στο μεν αραβικό κόσμο με την αντίδραση στα πολύχρονα ολοκληρωτικά καθεστώτα, στη δε δύση, με την αντίδραση στο νέο ολοκληρωτισμό και τη δικτατορία των αγορών.
Όλα ξεκίνησαν στην Ισπανία με την έκκληση για διαδηλώσεις σε 58 πόλεις στις 15 Μαΐου του 2011. Περί τα 6,5 με 8 εκατομμύρια Ισπανών πήραν μέρος στις διαδηλώσεις, που κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν η «κατάληψη» κεντρικών πλατειών από διαδηλωτές που είχαν κατασκηνώσει, διαμαρτυρόμενοι για την ισπανική λιτότητα που ήταν ακόμη στην…αρχή.
Οι διαδηλώσεις έγιναν άλλωστε λίγο πριν τις εκλογές της 22ας Μαΐου, μόνο που παρά το τεράστιο κίνημα διαμαρτυρίας, η κάλπη δεν έβγαλε κυβέρνηση ριζοσπαστικής αριστεράς, αλλά νέας κεντροδεξιάς αυτή τη φορά λιτότητας, με την εκλογή του Μαριάνο Ραχόι. Παρόλα αυτά οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας συνεχίζονται στην Ισπανία. Πρόσφατα είδαμε αναβίωση του πνεύματος των «Αγανακτισμένων», όταν οι χιλιάδες ανθρακωρύχοι που έμπαιναν στη Μαδρίτη συναντούσαν την ένθερμη υποδοχή του πλήθους, αλλά και τις πλαστικές σφαίρες της αστυνομίας τις επόμενες ημέρες.Οι διαδηλώσεις άλλωστε των ανθρακωρύχων από το Μάιο στη βόρειο Ισπανία, δεν θύμιζαν πλέον το διανθισμένο με την ουτοπία της «Πραγματικής Δημοκρατίας» κίνημα των Ισπανών Αγανακτισμένων, αλλά «ιντιφάντα» καθώς οι εικόνες των συγκρούσεων με την αστυνομία, παρέπεμπαν σε αντίστοιχες εικόνες από τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη. Εικόνες από το μέλλον; Η συνέχεια θα δείξει…
Από το Γουισκόνσιν στη Γουόλ Στριτ
Στις ΗΠΑ το κίνημα των καταλήψεων ξεκίνησε όταν χιλιάδες κάτοικοι του Γουισκόνσιν κατέλαβαν επί ημέρες το τοπικό κοινοβούλιο, που συζητούσε νέες περικοπές. Περί τα 5.000 άτομα βρισκόντουσαν μέσα στο κτίριο καθημερινά και περί τα 1.000 κοιμόντουσαν εκεί τη νύκτα επί 17 ημέρες που κρατούσε η συζήτηση. Οι «καταληψίες» διαμαρτύρονταν κατά της ψήφισης ενός αντεργατικού νομοσχεδίου, το οποίο είχε εισηγηθεί ο τοπικός Ρεπουμπλικάνος κυβερνήτης Σκοτ Γουόκερ.
Το κίνημα διαμαρτυρίας δεν κατάφερε τελικά να εμποδίσει τη ψήφιση του νομοσχεδίου, έγινε ωστόσο αφορμή για να γεννηθούν ανάλογες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. Στις 17 Σεπτεμβρίου του 2011 χιλιάδες άτομα συγκεντρώθηκαν στο πάρκο Ζουκότι κοντά στη Γουόλ Στριτ. Έτσι γεννήθηκε το κίνημα «Occupy Wall Street» με βασικό σύνθημα είμαστε το 99%. Ήταν η πρώτη φορά μετά τις μαζικές διαδηλώσεις κατά του πολέμου του Βιετνάμ και τις πορείες κατά του Λευκού Οίκου στην Ουάσιγκτον στα τέλη της δεκαετίας του ’60, που ένας άλλος αμερικανικός «θεσμός», το χρηματιστήριο της Γουόλ Στριτ και οι εκατοντάδες στα πέριξ τράπεζες και χρηματιστηριακά γραφεία, βρισκόντουσαν στο στόχαστρο χιλιάδων διαδηλωτών.Ένα μήνα σχεδόν αργότερα, διαδηλώσεις-«καταλήψεις» έγιναν σε 95 πόλεις σε 82 χώρες. Στις ίδιες τις ΗΠΑ η προσπάθεια εκατοντάδων διαδηλωτών να περάσουν τη γέφυρα του Μπρούκλιν κατέληξαν σε 700 συλλήψεις. Φέτος το Μάρτιο οι ακτιβιστές του κινήματος «Occupy Wall Street», επιχείρησαν ένα δυναμικό «come back», με την αστυνομία πίο έτοιμη αυτή τη φορά για τα…δέοντα. Το κίνημα εξακολουθεί να επηρεάζει την πολιτική αντιπαράθεση στις ΗΠΑ, με τον υποψήφιο των Ρεπουμπλικάνων Μιτ Ρόμνει να κατηγορεί τους διαδηλωτές ως «επικίνδυνους» και υποκινητές του «ταξικού πολέμου»(!).
Ο Ισραηλινός «Μπουαζίζι».
Η κοινή γνώμη στο Ισραήλ συγκλονίζονταν λίγες ημέρες πριν, όταν στο τέλος μίας μεγάλης διαδήλωσης για τον ένα χρόνο του κινήματος της 14ης Ιουλίου-του κινήματος των Ισραηλινών Αγανακτισμένων- ένας 50χρονος αυτοπυρπολήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας…Ο 50χρονος Μοσέ Σιλμάν που έχασε τελικά τη ζωή του μετά τη νοσηλεία του σε νοσοκομείο του Τελ Αβίβ με εγκαύματα υψηλού βαθμού, άφηνε στον τόπο που αυτοπυρπολήθηκε επιστολή καταπέλτη:
«Το κράτος του Ισραήλ έκλεψε από μένα, με λήστεψε, με άφησε χωρίς τίποτα …Δύο επιτροπές με απέρριψαν, παρά το γεγονός ότι έχω περάσει έμφραγμα και είμαι 100% ανήμπορος για εργασία... Κατηγορώ το Κράτος του Ισραήλ… Κατηγορώ τον Μπίμπι Νετανιάου και τον υπουργό Οικονομικών Γιουβάλ Στέϊνιτς, καθάρματα και οι δύο, για την ταπείνωση που προκαλεί ο αποκλεισμός πολιτών κάθε μέρα, που παίρνει από τους φτωχούς και δίνει στους πλουσίους...Πληρώνω 2.300 σέκελ το μήνα Ασφάλεια Υγείας και ακόμη περισσότερα για τα φάρμακά μου. Δεν έχω λεφτά για φάρμακα ή νοίκι. Δεν μπορώ να βγάλω λεφτά παρόλο που έχω πληρώσει εκατομμύρια σε φόρους, υπηρέτησα στο στρατό και μέχρι την ηλικία των 46 ετών υπηρετούσα ως έφεδρος. Αρνούμαι να είμαι άστεγος, για αυτό διαμαρτύρομαι. Ενάντια σε όλες τις αδικίες που μου έχει το Κράτος κάνει, σε μένα και άλλους σαν και μένα».
Η αυτοπυρπόληση του Σελμάν προκάλεσε νέες βίαιες διαδηλώσεις έξω από τα γραφεία της Υπηρεσίας Κοινωνικής Ασφάλισης στο Τελ Αβίβ και τις άλλες μεγάλες πόλεις του Ισραήλ.
Τον Ιούνιο η προσπάθεια χιλιάδων Ισραηλινών να αναβιώσουν το κίνημα διαμαρτυρίας, καταλαμβάνοντας με σκηνές ξανά κεντρική πλατεία του Τελ Αβίβ, συνάντησε την έντονη αντίδραση της αστυνομίας που προέβη σε μαζικές συλλήψεις. Οι εικόνες με τις βιτρίνες σπασμένων τραπεζών, ήλθαν να υπενθυμίσουν ότι ο «εχθρός» είναι παντού… ίδιος.
Το ισραηλινό κίνημα διαμαρτυρίας γεννήθηκε πέρυσι τον Ιούλιο, όταν περισσότεροι από 450.000 Ισραηλινοί κατέβηκαν στους δρόμους των μεγάλων και μικρότερων πόλεων με βασικό αίτημα την κοινωνική δικαιοσύνη. Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη διαδήλωση στην ιστορία του Ισραήλ. Η μεγαλύτερη διαδήλωση, 300.000 άτομα, είχε γίνει σε κεντρική πλατεία του Τελ Αβίβ. Αφορμή στάθηκε η πρωτοβουλία μιας ομάδας νεαρών να στήσουν αρχικά σκηνές σε κεντρική τοποθεσία του Τελ Αβίβ διαμαρτυρόμενοι για το κόστος στέγασης. Είχε επίσης προηγηθεί ένα νέο καταναλωτικό κίνημα που διαμαρτύρονταν για τις τιμές του «λευκού τυριού», εξαναγκάζοντας μάλιστα την κυβέρνηση να πάρει μέτρα.
Η Διεθνής της Αγανάκτησης
Του ΜΩΥΣΗ ΛΙΤΣΗ
Τι κοινό έχουν οι Ισπανοί «Indignados (Αγανακτισμένοι)», το κίνημα «Occupy Wall Street (Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ)», το κίνημα «κοινωνικής διαμαρτυρίας» στο Ισραήλ και οι αραβικές επαναστάσεις;Φαινομενικά καμία. Το ισπανικό κίνημα ξεκίνησε ως μία τεράστια διαμαρτυρία πέρυσι κατά των μέτρων λιτότητας και εξακολουθεί να εμπνέει τις πολλαπλασιαζόμενες κοινωνικές αντιδράσεις για τα συνεχόμενα σκληρά μέτρα της κυβέρνησης Ραχόι. Το «Occupy Wall Street» ξεκίνησε από την κατάληψη του τοπικού κοινοβουλίου στο Ουισκόνσιν τον Φεβρουάριο του 2011 από κόσμο που διαμαρτυρόταν για τις περικοπές και προσπαθούσε να επηρεάσει την ψηφοφορία και εξελίχθηκε σε ένα νέο κίνημα διαμαρτυρίας που «εισέβαλλε» στην καρδιά της Γουόλ Στριτ.
Το ισραηλινό «κίνημα διαμαρτυρίας» αρχικά ήταν μία αντίδραση για την ακρίβεια και την έλλειψη στέγης που κατέληξε σε πρωτοφανείς για τη χώρα διαδηλώσεις, ενώ οι αραβικές επαναστάσεις και κυρίως η αιγυπτιακή με τις μαζικές συγκεντρώσεις στην πλατεία Ταχρίρ, στάθηκε εμπνευστής μεν των κινημάτων στη δύση, αλλά είχε να κάνει περισσότερο με αιτήματα που στις δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες είχαν προ πολλού «λυθεί»: τη δημοκρατία και την ελευθερία έκφρασης.
Παρά τις εθνικές ιδιαιτερότητες των κινημάτων αυτών κοινός παρανομαστής όλων είναι η αμφισβήτηση ενός συστήματος σε βαθιά κρίση, η οποία έμμεσα ή άμεσα έχει επηρεάσει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Μετά την Ελλάδα η Ισπανία είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αντίστασης στην καταστροφική πανευρωπαϊκή πολιτική λιτότητας, που έχει προκαλέσει ανεργία 25%, πάνω από 50% στους νέους.
Στις ΗΠΑ που ακόμη πληρώνουν τις επιπτώσεις της κρίσης του 2008, 46,2 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν κάτω από το όριο φτώχειας και ένας στους έξι Αμερικανούς δεν έχει υγειονομική περίθαλψη. Χρόνια προβλήματα που η κρίση διόγκωσε και έφερε ακόμη περισσότερο στο φως.
Στο Ισραήλ και την «Σίλικον Βάλει» του Τελ Αβίβ και της σχετικά υψηλής ανάπτυξης 5% παρά τη διεθνή κρίση, το 20% του πληθυσμού ζει στο όριο της φτώχειας, τα ενοίκια είναι απλησίαστα για τους νέους και οι τιμές ακριβές για το μέσο βαλάντιο του Ισραηλινού εργαζόμενου.
Στην Αίγυπτο της πλατείας Ταχρίρ είχαν προηγηθεί μεγάλες απεργίες. Γνωστές άλλωστε και ορατές δια γυμνού οφθαλμού οι τεράστιες κοινωνικές ανισότητες στην μεγαλύτερη χώρα του αραβικού κόσμου, με ανάλογες καταστάσεις και στις άλλες αραβικές χώρες που συγκλονίζονται από εξεγέρσεις.
Όσο οι ισχυροί του χρήματος θα αγνοούν το 99% του πλανήτη, τόσο περισσότερα θα είναι τα κοινωνικά ξεσπάσματα σε όλες τις γωνιές του κόσμου. Πόσο μάλλον που η κρίση επιδεινώνεται και κανείς δεν νιώθει πλέον ασφαλής…
* Δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα "Η Ελλάδα αύριο" 28/07/2012