Στον Καιάδα της Λιτότητας η Ευρώπη
Του ΜΩΥΣΗ ΛΙΤΣΗ
Λιτότητα, λιτότητα, λιτότητα… Μονότονη επωδός που επαναλαμβάνουν ως γιατρειά για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους, η μία μετά την άλλη οι κυβερνήσεις της Ευρώπης. Μόνο τελευταία άρχισαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες να ψελλίζουν και τη λέξη ανάπτυξη. Πρωταγωνιστής της στροφής, ο νέος σοσιαλιστής πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ ο οποίος φαίνεται να επιχειρεί ένα νέο μείγμα πολιτικής που δεν εμπεριέχει μονόπλευρη λιτότητα… Οι πολιτικές λιτότητας, τις οποίες μάλιστα η Γερμανία της κυρίας Μέρκελ θέλει να θεσμοθετήσει ως «νέο Μάαστριχτ» με το Σύμφωνο Δημοσιονομικής Σταθερότητας, επιβλήθηκαν υποτίθεται για να μειώσουν τον τεράστιο όγκο χρέους, που συσσωρεύτηκε στις περισσότερες χώρες, την δεκαετία των φθηνών επιτοκίων, μετά την ένταξη στο ευρώ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της «φούσκας» χρέους, η μικρή Σλοβενία των δύο εκατ. κατοίκων η οποία εντάχθηκε στο ευρώ μόλις το 2007 και όπως γράφαμε προ ημερών σε αυτήν εδώ την εφημερίδα(04/07), το δημόσιο χρέος της υπερδιπλασιάστηκε και έφθασε στο 47,6% του ΑΕΠ μετά την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος και θα αυξηθεί στο 54,7% στα τέλη του 2012, κυρίως λόγω του προβλήματος χρηματοδότησης που αντιμετωπίζει η μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας.
Το δημόσιο χρέος διογκώθηκε μετά την κρίση του 2008 και τη χρηματοδότηση των τραπεζών έμμεσα ή άμεσα από τα κρατικά ταμεία για τη στήριξή τους. Παρόλο που το χρέος σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία ήταν υψηλό πριν ακόμη την ένταξη στο ευρώ, οι μεγάλες δυτικοευρωπαϊκές τράπεζες, βλέποντας την αγορά να στεγνώνει, «έπαιξαν» με την αγορά ομολόγων στις ήδη υπερχρεωμένες χώρες του ευρωπαϊκού νότου, διογκώνοντας το χρέος, με το κόστος δανεισμού να φθάνει στα ύψη, λόγω του φαύλου κύκλου λιτότητα-ύφεση-λιτότητα. Όσο περισσότερη λιτότητα ακολουθούν οι κυβερνήσεις τόσο τα spreads ανεβαίνουν, με πέντε πλέον κράτη μέλη της ευρωζώνης(Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Κύπρος) να έχουν ζητήσει πακέτα διάσωσης διαφόρων παραλλαγών και ένα έκτο, η Σλοβενία, να βρίσκεται ήδη στον προθάλαμο.
Η ειρωνεία είναι ότι εκτός από τους διαπρεπείς οικονομολόγους, όπως π.χ. ο νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν που κατακεραυνώνουν την πολιτική λιτότητας που έχει πλέον προκαλέσει «υπαρξιακό» πρόβλημα στο ίδιο το ευρώ, ακόμη και οι οίκοι αξιολόγησης, που ρίχνουν βέβαια λάδι στη φωτιά, αμφισβητούν την πολιτική αυτή. «Η λιτότητα μόνη της κινδυνεύει να γίνει αυτοκαταστροφική, καθώς η εσωτερική ζήτηση συμπίπτει με τις αυξανόμενες ανησυχίες για την εργασιακή ανασφάλεια και το διαθέσιμο εισόδημα, μειώνοντας τα φορολογικά έσοδα», ανέφερε πριν λίγο καιρό ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor’s, όταν προχωρούσε σε μαζική υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιοπιστίας πλειάδας κρατών μελών της ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας.Που οδηγεί η εξοντωτική λιτότητα; Στην εκτίναξη της ανεργίας στην ευρωζώνη τον Μάιο στο 11,1%, που σημαίνει ότι 17,5 εκατ. άνθρωποι είναι χωρίς δουλειά σε ένα από τα πλουσιότερα τμήματα του πλανήτη.
Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ
Ας δούμε αναλυτικά πως διαμορφώνεται ο ευρωπαϊκός χάρτης της λιτότητας με τα μέτρα που έχουν εξαγγείλει σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις της ΕΕ, τον τελευταίο χρόνο, με τη δικαιολογία να αποτρέψουν το ενδεχόμενο να γίνουν… Ελλάδα.
ΙΡΛΑΝΔΙΑ
Η Ιρλανδία μπήκε από νωρίς (2008) στο μονοπάτι της λιτότητας, πριν ακόμη προσφύγει στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης, ελπίζοντας πως τα πρώτα «προληπτικά» μέτρα θα απέδιδαν τους δημοσιονομικούς στόχους. Η Ιρλανδία ως γνωστόν αναγκάστηκε τελικά, μετά την Ελλάδα, το 2011 να προσφύγει και αυτή στην τρόικα, εκταμιεύοντας τον περασμένο Δεκέμβριο, την πρώτη δόση 3, 9 δισ. ευρώ από το συνολικό πακέτο οικονομικής βοήθειας ύψους 85 δισ. ευρώ.
Η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση του Έντα Κένι, κατάφερε στα πλαίσια της επαναδιαπραγμάτευσης του μνημονίου να μειώσει το επιτόκιο από 6% σε 3,5%-4%. Η διάρκεια της αποπληρωμής επεκτάθηκε επίσης από τα επτάμιση στα 15 χρόνια.
Η κυβέρνηση έχει καταθέσει έναν από τους αυστηρότερους προϋπολογισμούς στην ιστορία της χώρας με στόχο τη μείωση του ελλείμματος κατά 6 δισ. ευρώ. Οι δημόσιες δαπάνες έχουν μειωθεί κατά 4 δισ. ευρώ με τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων να μειώνονται τουλάχιστον κατά 5%. Ο ΦΠΑ αυξήθηκε σε 23%, υπήρξαν μεγάλες κοινωνικές περικοπές, ακόμη και αστυνομικά τμήματα μειώθηκαν. Ο μέσος μισθός έχει μειωθεί κατά 15%. Στόχος της κυβέρνησης είναι να μειώσει μέσα στο 2012 το κόστος καταβολής μισθών στο δημόσιο κατά 400 εκατ. ευρώ.
Εξαιτίας της λιτότητας, η ιρλανδική οικονομία έχει συρρικνωθεί σχεδόν κατά 2% το τρίτο τρίμηνο φέτος, έχοντας παρουσιάσει ανάπτυξη 1,4% το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο. Η Ιρλανδία έχει από το 2008 ανακοινώσει πέντε προϋπολογισμούς λιτότητας.
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
Τον Μάιο του 2011 η Πορτογαλία ήταν η τρίτη χώρα της ευρωζώνης που προσέφυγε σε οικονομική βοήθεια, ζητώντας πακέτο στήριξης ύψους 78 δισ. ευρώ από την ΕΕ-ΔΝΤ. Η νέα κυβέρνηση της κεντροδεξιάς έχοντας πλέον ικανοποιητική κοινοβουλευτική πλειοψηφία κατάφερε να περάσει πακέτο μέτρων λιτότητας. Η προηγούμενη σοσιαλιστική κυβέρνηση είχε αναγκαστεί να παραιτηθεί λόγω της άρνησης των κομμάτων της αντιπολίτευσης να την στηρίξουν στα μέτρα.
Στα μέτρα που έχει πάρει η κυβέρνηση της Λισαβόνας περιλαμβάνονται, η μείωση κατά 5% των μισθών στους υψηλόβαθμους του δημοσίου και η κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού για τους δημόσιους υπαλλήλους και τους συνταξιούχους, μέτρο που έκρινε ωστόσο αντισυνταγματικό το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας. Αύξησε από 21% σε 23% τον ΦΠΑ στα τρόφιμα. Έχει επίσης ανακοινώσει ευρύ πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η πώληση μεριδίου της κρατικής εταιρίας ενέργειας(EDP) και της κρατικής τηλεόρασης.
Η ανεργία στην Πορτογαλία έχει αυξηθεί σε 15% από 7,7% που ήταν το 2006. Ψηφίστηκε νέα εργατική νομοθεσία που διευκολύνει τις απολύσεις και καταργήθηκαν οι έλεγχοι στο ύψος των ενοικίων. Ο μέσος μισθός στην Πορτογαλία ανέρχεται στα 777 ευρώ, ο κατώτατος μισθός είναι 485 ευρώ.
ΙΣΠΑΝΙΑ
Η πρόσφατα εκλεγείσα κυβέρνηση του συντηρητικού Μαριάνο Ραχόι έχει ανακοινώσει περικοπές 27 δισ. ευρώ από το φετινό προϋπολογισμό, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους σκληρότερους στην σύγχρονη ισπανική ιστορία. Στα μέτρα της κυβέρνησης Ραχόι, τα οποία ελήφθησαν πριν την πρόσφατη προσφυγή της Ισπανίας στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης προς ενίσχυση των τραπεζών της με 100 δισ. ευρώ, περιλαμβάνεται το πάγωμα των μισθών στο δημόσιο τομέα και η μείωση των προϋπολογισμών στις περιφέρειες κατά 16,9%, με αποτέλεσμα να πληγούν σοβαρά οι τομείς της υγείας και της παιδείας. Η Ισπανία είχε ήδη ψηφίσει πριν την κυβέρνηση Ραχόι, προϋπολογισμό λιτότητας για το 2011.Στόχος του νέου προϋπολογισμού είναι η μείωση του δημοσι ονομικού ελλείμματος στο 5,3% του ΑΕΠ για φέτος. Το δημοσιονομικό έλλειμμα μπορεί να πέφτει, η ανεργία ωστόσο έχει εκτιναχτεί στα ύψη-φθάνει στο 25%, από τα υψηλότερα ποσοστά στην ΕΕ, ξεπερνά το 50% στους νέους κάτω των 25 ετών.
ΙΤΑΛΙΑ
Η Ιταλία αντιμέτωπη με ένα από τα υψηλότερα δημόσια χρέη στην ευρωζώνη-120% του ΑΕΠ-και το συνεχόμενο αυξανόμενο κόστος δανεισμού, προσπαθεί επίσης με μέτρα λιτότητας να πείσει τις αγορές, ότι όλα πάνε καλά…
Η κυβέρνηση Μπερλουσκόνι είχε υιοθετήσει ήδη από τον Ιούλιο του 2011 πακέτο λιτότητας, που προέβλεπε περικοπές 70 εκατ. ευρώ. Ήταν η περίοδο που τα επιτόκια των ιταλικών δεκαετών πλησίαζαν για πρώτη φορά το απαγορευτικό 7%.
Στα μέτρα περιλαμβάνονταν αύξηση των τελών για την υγεία, περικοπές στις επιδοτήσεις των περιφερειών, φοροελαφρύνσεις σε ορισμένες κατηγορίες οικογενειών και μείωση των συντάξεων στις υψηλές κατηγορίες. Παρά την «προληπτική» λιτότητα ο Μπερλουσκόνι έπεσε και αντικαταστάθηκε από την κυβέρνηση του τεχνοκράτη πρώην επιτρόπου Μάριο Μόντι. Ο Μόντι προχώρησε σε νέα μέτρα λιτότητας, αύξησε τη φορολόγηση των πλουσίων αλλά και το όριο συνταξιοδότησης. Ψήφισε πρόσφατα νέο νόμο για την ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας με στόχο την απελευθέρωση των απολύσεων. Στόχος η μείωση των δημοσίων δαπανών κατά 4,2 δισ. ευρώ φέτος.
Η Ιταλία είχε ξεκινήσει ήδη από την κυβέρνηση Μπερλουσκόνι τον περιορισμό του δημόσιου τομέα, μέσω της μη πρόσληψης νέου προσωπικού, με τη μέθοδο ένας προς πέντε. Δηλαδή μόνο ένας στους πέντε εργαζόμενους που αποχωρούν αντικαθίσταται. Εξαιτίας της λιτότητας η ανεργία έχει αυξηθεί στο 9,8%, με την οικονομία να αναμένεται να συρρικνωθεί φέτος κατά 1,2%.
ΓΑΛΛΙΑ
Σε αντίθεση με την πλειονότητα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, ο νέος σοσιαλιστής Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ επιχειρεί να αποδυναμώσει το στρατόπεδο της λιτότητας, αντιμετωπίζοντας τις δημοσιονομικές δυσκολίες με μία προσπάθεια ίσης κατανομής των βαρών.Καταρχήν ο Γάλλος πρόεδρος έχει θέσει ψηλά στην ευρωπαϊκή ατζέντα το θέμα της ανάπτυξης και κάνει λόγο για την ανάγκη επαναδιαπραγμάτευσης του Συμφώνου Δημοσιονομικής Σταθερότητας, το οποίο έχει ήδη εγκριθεί από τα 25 στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ.
Η κυβέρνηση Ολάντ επιχειρώντας να δώσει ένα νέο δείγμα γραφής, ανακοίνωσε προ ημερών αυξήσεις στη φορολογία ύψους 7,2 δισ. ευρώ. Οι αυξήσεις αφορούν τα πλούσια εισοδήματα και τις μεγάλες επιχειρήσεις, καθώς και τα μερίσματα και τα option μετοχών. Επαναφέρει το φόρο περιουσίας για εισοδήματα άνω του 1,3 εκατ. ευρώ το χρόνο, μέτρο που είχε καταργήσει η προηγούμενη κυβέρνηση Σαρκοζί ελπίζοντας με τον τρόπο αυτό στον επαναπατρισμό γαλλικών κεφαλαίων. Η κυβέρνηση Σαρκοζί είχε ανακοινώσει σχέδια για την εξοικονόμηση 65 δισ. ευρώ έως το 2016 με στόχο την ισοσκέλιση του προϋπολογισμού. Ο Ολάντ έχει επίσης ανακοινώσει ότι δεσμεύεται στο στόχο αυτό, μεταθέτοντας τον όμως για ένα χρόνο αργότερα, το 2017.
Ο Σαρκοζί είχε αυξήσει το όριο συνταξιοδότησης από τα 60 στα 62 χρόνια-μέτρο που υπόσχεται να καταργήσει ο Ολάντ- τον ΦΠΑ από 5,5% σε 7% και είχε περιορίσει τις φοροελαφρύνσεις προς τους πλουσίους και τις μεγάλες επιχειρήσεις. Είχε ακόμη μειώσει τους τοπικούς και περιφερειακούς προϋπολογισμούς.
Πάντως και η κυβέρνηση Ολάντ σκοπεύει να περικόψει τις δημόσιες δαπάνες, μέσω της μείωσης του προσωπικού των δημοσίων υπαλλήλων κατά 2,5% την περίοδο 2013-2015. Για τα επόμενα δύο χρόνια για κάθε δύο εργαζόμενους που συνταξιοδοτούνται στο δημόσιο, αντικαθίσταται ο ένας. Ο Ολάντ ανακοίνωσε επίσης την κατά 25% μείωση στις αποδοχές των μελών της κυβέρνησης.
ΒΡΕΤΑΝΙΑ
Με το που ανέλαβε το 2010 η νέα κυβέρνηση Συντηρητικών-Φιλελευθέρων ανακοίνωσε τις μεγαλύτερες περικοπές κρατικών δαπανών από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με στόχο να μην γίνει η Βρετανία…Ελλάδα. Σε χρονικό διάστημα τεσσάρων ετών προβλέπονται περικοπές 83 δισ. λιρών. Οι περικοπές προβλέπουν μεταξύ άλλων τη μείωση κατά 490.000 των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα. Το όριο συνταξιοδότησης αυξάνεται από τα 65 στα 66 χρόνια από το 2020. Το δημοσιονομικό έλλειμμα της Βρετανίας ανέρχεται στο 10% του ΑΕΠ και η επίσημη ανεργία στα 2,67 εκατομμύρια άτομα(8,4%), επίπεδο που είναι το υψηλότερο από το 1994.
Στον προϋπολογισμό του 2012 ο υπουργός Οικονομικών Τζορτζ Όσμπουρν ανακοίνωσε σειρά μέτρων για τη μείωση της φορολογίας, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης κατά 5% του υψηλού συντελεστή φορολόγησης και αύξηση του ορίου στο ατομικό εισόδημα για τους δικαιούχους φορολογικών ελαφρύνσεων.
Οι περικοπές στο δημόσιο προκάλεσαν μεγάλη κοινωνική αντίδραση. Περισσότερα από 250.000 άτομα διαδήλωσαν στο Λονδίνο τον Μάρτιο του 2011, στη μεγαλύτερη διαδήλωση που έγινε από το 2003 και τις διαμαρτυρίες κατά του πολέμου στο Ιράκ. Σε πολλές βρετανικές πόλεις έχει αναπτυχθεί ένα νέο κίνημα διαμαρτυρίας, ανάλογο με αυτό των «καταλήψεων» στις ΗΠΑ και άλλες χώρες του κόσμου. Στις πρωτοφανείς διαμαρτυρίες των τελευταίων μηνών συνέβαλε και η απόφαση για τριπλασιασμό των διδάκτρων στα πανεπιστήμια.
ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Η Γερμανία που μοιάζει αλώβητη από την κρίση αν όχι ο μεγάλος ωφελημένος αφού το κόστος δανεισμού της έχει σχεδόν μηδενιστεί, έχει επίσης ανακοινώσει περικοπές, με την κυβέρνηση Μέρκελ να σχεδιάζει να μειώσει το έλλειμμα προϋπολογισμού στο ποσό ρεκόρ των 80 δισ. ευρώ έως το 2014. Στα περιοριστικά μέτρα προβλέπεται η μείωση των επιδοτήσεων στους γονείς, η περικοπή 10.000 θέσεων εργασίας τα επόμενα τέσσερα χρόνια και η αύξηση της φορολογίας στην πυρηνική ενέργεια.Η ανεργία στην Γερμανία ανέρχεται στο 7%, επίπεδο που είναι το χαμηλότερο εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες. Το «θαύμα» ωστόσο της γερμανικής απασχόλησης, οφείλεται στο λεγόμενο καθεστώς των «temps». Πρόκειται για χαμηλά αμειβόμενες μορφές μερικής απασχόλησης στις οποίες ο εργαζόμενος βγάζει έως και 400 ευρώ το μήνα, χωρίς ο εργοδότης να πληρώνει φόρο ή κοινωνικές εισφορές. Για την πλειονότητα των εργαζομένων αυτών (πάνω από 7 εκατομμύρια, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία), τα «400 ευρώ» είναι η μοναδική τους δουλειά, ενώ για τα υπόλοιπα δύο και πλέον εκατομμύρια η απασχόληση αυτή είναι ένας τρόπος να βγάλουν κάποια επιπλέον χρήματα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat το ποσοστό των εργαζομένων φτωχών στην Γερμανία, αυτών δηλαδή που βγάζουν τόσα λίγα λεφτά ώστε να κινδυνεύουν να χαρακτηριστούν «φτωχοί», αυξήθηκε στο 7,2% το 2010 από 4,8% το 2005. Σε έκθεσή της η ανθρωπιστική οργάνωση Welfare Association υποστηρίζει ότι περί τα 12 εκατ. Γερμανών, 14,5% του πληθυσμού, θεωρούνται φτωχοί!
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΥΡΙΟ 07-08/07/2012