Τεράστιας σημασίας και σπουδαιότητας η μελέτη που ακολουθεί του Ζμπίγκνιεφ Κοβαλέφσκι για τις περιπέτειες της "Σοβιετικής Ουκρανίας", καθώς μάλιστα φωτίζει, μεταξύ άλλων, και σημαντικές πτυχές του υπό εξέλιξη πολέμου. Πέρα από τις συνήθεις "αγιογραφίες" που έχουν πέραση στην αριστερά (και ειδικά στην ελληνική), η μελέτη του Κοβαλέφσκι αποκαλύπτει πόσο σύνθετη, αντιφατική και συχνά καθόλου παρουσιάσιμη ήταν η αντιμετώπιση και διαχείριση του ουκρανικού εθνικού ζητήματος από τους μπολσεβίκους ακόμα και στα πρώτα χρόνια της μεγάλης αντικαπιταλιστικής επανάστασης τους. Διαβάζοντας την πολύτιμη μελέτη του ιστορικού αλλά και επαναστάτη μαρξιστή Ζμπίγκνιεφ Κοβαλέφσκι διαπιστώνουμε -ίσως με θλίψη- ότι ένα αιώνα αργότερα, βρισκόμαστε σήμερα εκεί που άφησαν άλυτο το "ουκρανικό ζήτημα" εκείνοι οι μεγάλοι επαναστάτες της δεκαετίας του 1920. Και κυρίως, ότι το ουκρανικό εθνικό ζήτημα εξακολουθούν να το στοιχειώνουν τα φαντάσματα εκείνων των -όχι πια και τόσο- μακρινών καιρών. Καλή ανάγνωση...
Γ.Μητραλιάς
Για την Ανεξαρτησία της Σοβιετικής Ουκρανίας
Zbigniew Marcin Kowalewski
Παρά το γιγάντιο τεράστιο βήμα προς τα εμπρός που έκανε η Οκτωβριανή Επανάσταση στον τομέα των εθνικών σχέσεων, η απομονωμένη προλεταριακή επανάσταση σε μια καθυστερημένη χώρα αποδείχθηκε ανίκανη να λύσει το εθνικό ζήτημα, ιδιαιτέρως το ουκρανικό ζήτημα, το οποίο είναι, στην ουσία του, διεθνούς χαρακτήρα. Η Θερμιδωριανή αντίδραση, με κολοφώνα τη Βοναπαρτιστική γραφειοκρατία, έριξε τις εργαζόμενες μάζες πολύ πίσω και στην εθνική σφαίρα. Οι πλατιές μάζες του ουκρανικού λαού είναι δυσαρεστημένες με την εθνική τους μοίρα και επιθυμούν να την αλλάξουν δραστικά. Αυτό ακριβώς το γεγονός πρέπει να λάβει ως αφετηρία του ο επαναστάτης πολιτικός, σε αντίθεση με τον γραφειοκράτη και τον σεκταριστή.