Χαφέζ και Μπασάρ Άσαντ - Σκίτσο της Σ. Μητραλιά

Πού πηγαίνει η Συρία;

του ACHCAR Gilbert

Ενώ παρατηρούσαμε τα εκπληκτικά ιστορικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν από την περασμένη Παρασκευή, το πρώτο πράγμα που ήλθε στο νου ήταν η ανακούφιση και η χαρά από τις εικόνες των κρατουμένων που απελευθερώθηκαν από την κόλαση της κοινωνίας/φυλακή που είχε γίνει η Συρία υπό το καθεστώς της οικογένειας Άσαντ. Τα συναισθήματά μας κατακλύστηκαν επίσης από χαρά στη θέα των συριακών οικογενειών που ξαφνικά ήταν σε θέση να επιστρέψουν από την κοντινή εξορία, είτε από άλλη περιοχή εντός της Συρίας είτε από την Ιορδανία, τον Λίβανο ή την Τουρκία, για να επισκεφθούν τις πόλεις και τα σπίτια από τα οποία αναγκάστηκαν να φύγουν πριν από χρόνια. Προσθέστε σε αυτό το γεγονός ότι το όνειρο εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων, στις χώρες που περιβάλλουν τη Συρία και στην Ευρώπη, να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, έστω και για μια επίσκεψη, αυτό το όνειρο που φαινόταν αδύνατο πριν από λίγες ημέρες, έχει αρχίσει να φαίνεται εφικτό.

Τώρα, όπως λέει το αραβικό γνωμικό, έχει έρθει η ώρα για διαλογισμό μετά την ευφορία. Ας αναλογιστούμε τι έχει συμβεί μέχρι τώρα για να προσπαθήσουμε να προβλέψουμε τι μπορεί να επιφυλάσσει το μέλλον. Πρώτα απ' όλα, αξίζει να επισημάνουμε σε όσους υποστήριξαν το μισητό καθεστώς Άσαντ και ισχυρίστηκαν ότι εκπροσωπεί τη βούληση του συριακού λαού και ότι όλοι όσοι του αντιτίθενται δεν είναι παρά μισθοφόροι κάποιας ξένης δύναμης, είτε περιφερειακής είτε διεθνούς, και οι οποίοι επίσης ισχυρίστηκαν ότι αυτό το καθεστώς, το οποίο δεν είχε κουνήσει ούτε το δαχτυλάκι του για μισό αιώνα ενάντια στη σιωνιστική κατοχή της δικής του γης, και το οποίο είχε επέμβει στο Λίβανο το 1976 για να καταστείλει τις δυνάμεις της συμμαχίας της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και του Εθνικού Κινήματος του Λιβάνου και να διασώσει τις δυνάμεις της σεχταριστικής Χριστιανικής Δεξιάς του Λιβάνου, και το οποίο είχε προσχωρήσει στο στρατόπεδο του πολέμου κατά του Ιράκ υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών και του Σαουδαραβικού Βασιλείου το 1990, ήταν η παλλόμενη καρδιά του «άξονα της αντίστασης» - αξίζει να επισημάνουμε σε αυτούς ότι η πραγματικότητα έχει αποδείξει περίτρανα ότι το μισητό καθεστώς Άσαντ στάθηκε όρθιο μόνο χάρη σε δύο από τις πέντε ξένες κατοχές σε όλη τη συριακή επικράτεια.

Η αλήθεια είναι ότι αν δεν είχε υπάρξει η ιρανική επέμβαση που άρχισε το 2013, κυρίως μέσω της Χεζμπολάχ του Λιβάνου, και η ρωσική επέμβαση που ξεκίνησε το 2015, καθώς και το αμερικανικό βέτο που εμπόδισε τη συριακή αντιπολίτευση να παραλάβει οποιοδήποτε είδος αντιαεροπορικού όπλου από φόβο μήπως αυτό χρησιμοποιηθεί εναντίον της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας - αν δεν είχαν υπάρξει αυτοί οι τρεις παράγοντες, το καθεστώς Άσαντ θα είχε πέσει πριν από περισσότερο από μια δεκαετία, καθώς βρισκόταν στο χείλος της αβύσσου το 2013 και ξανά το 2015, παρά την ιρανική επιχείρηση διάσωσης του. Το απλό γεγονός είναι ότι μόλις η εξωτερική υποστήριξη στέρεψε, το καθεστώς κατέρρευσε όπως κάθε «καθεστώς μαριονέτα» που εγκαταλείπεται από τη δύναμη που κρατούσε τα νήματα. Το τελευταίο εντυπωσιακό παράδειγμα μιας τέτοιας κατάρρευσης ήταν αυτό που συνέβη στο καθεστώς μαριονέτα στην Καμπούλ μπροστά στην προέλαση των Ταλιμπάν, αφού οι αμερικανικές δυνάμεις εγκατέλειψαν τη στήριξή του το 2021.

Έτσι, αφού η Ρωσία απέσυρε τις περισσότερες δυνάμεις της από τη Συρία εξαιτίας του γεγονότος ότι έμπλεξε στο τέλμα της εισβολής της στην Ουκρανία (η Μόσχα άφησε μόνο 15 στρατιωτικά αεροσκάφη στη Συρία, σύμφωνα με ισραηλινές πηγές), και αφού η λιβανέζικη Χεζμπολάχ υπέστη σοβαρή ήττα, την οποία ο νέος της Γενικός Γραμματέας προσπάθησε απεγνωσμένα να παρουσιάσει ως «μεγάλη νίκη... που ξεπερνά τη νίκη που πέτυχε το 2006» και η οποία την εμπόδισε να μπορέσει να σώσει αυτή τη φορά τον σύμμαχό της στη Συρία, ενώ το Ιράν συνέχισε την προσεκτική του στάση τρομοκρατημένο από την προοπτική κλιμάκωσης της επιθετικότητας του Ισραήλ εναντίον του και την πιθανότητα να συμμετάσχουν άμεσα οι Ηνωμένες Πολιτείες, μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο - μπροστά στο συνδυασμό αυτών των γεγονότων, όταν το Hay'at Tahrir al-Sham (HTS) εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία που δημιουργήθηκε με αυτόν τον τρόπο για να εξαπολύσει επίθεση στις περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του καθεστώτος και των συμμάχων του, ξεκινώντας από την πόλη του Χαλεπίου, το συριακό καθεστώς μαριονέτα κατέρρευσε όπως και το αντίστοιχο αφγανικό.

Η μεγάλη διαφορά μεταξύ των περιπτώσεων του Αφγανιστάν και της Συρίας, είναι ωστόσο, ότι η HTS είναι πολύ πιο αδύναμη από ό,τι ήταν οι Ταλιμπάν όταν ολοκλήρωσαν τον έλεγχο της χώρας τους. Οι δυνάμεις του καθεστώτος της οικογένειας Άσαντ κατέρρευσαν όχι από το φόβο ενός πανίσχυρου εχθρού, αλλά επειδή δεν είχαν πια κίνητρο να υπερασπιστούν το καθεστώς. Ο στρατός, ο οποίος δημιουργήθηκε σε σεχταριστική βάση μέσω της εκμετάλλευσης της μειονότητας των Αλεβιτών στην οποία ανήκει η οικογένεια Άσαντ, δεν είχε πλέον κίνητρο να πολεμήσει για τον έλεγχο ολόκληρης της χώρας από την οικογένεια Άσαντ, ειδικά εξαιτίας της κατάρρευσης των συνθηκών διαβίωσης που οδήγησε στην κατακόρυφη πτώση της αγοραστικής δύναμης των εισοδημάτων των στρατιωτών. Η άθλια προσπάθεια του καθεστώτος να αυξήσει την τελευταία στιγμή τους μισθούς τους κατά πενήντα τοις εκατό δεν μπόρεσε να αλλάξει το παραμικρό. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η σημερινή κατάσταση στη Συρία διαφέρει πολύ από εκείνη του Αφγανιστάν μετά τη νίκη των Ταλιμπάν. Το HTS ελέγχει μόνο μερικά από τα συριακά εδάφη και ο έλεγχός του είναι εύθραυστος σε ένα μέρος τους, ειδικά στην περιοχή γύρω από την πρωτεύουσα Δαμασκό, όπου το καθεστώς κατέρρευσε πριν φτάσει το HTS, ενώ είχαν προηγηθεί οι δυνάμεις του Southern Operations Room.

Η Συρία είναι πλέον διαιρεμένη σε διάφορες περιοχές υπό τον έλεγχο ετερόκλητων, ακόμα και εχθρικών, δυνάμεων. Πρώτον, υπάρχουν τα κατεχόμενα από το Ισραήλ υψίπεδα του Γκολάν, όπου το σιωνιστικό κράτος έχει αδράξει την ευκαιρία να επεκταθεί στη νεκρή ζώνη που χώριζε τα εδάφη που κατέχει και τα οποία προσάρτησε επίσημα το 1981 από τα εδάφη που ελέγχει το συριακό καθεστώς, ενώ η αεροπορία του έχει αρχίσει να καταστρέφει ορισμένες από τις βασικές στρατιωτικές δυνατότητες του ανατραπέντος καθεστώτος για να εμποδίσει όποιον το διαδεχθεί να τις καταλάβει. Υπάρχει επίσης η τεράστια έκταση που ελέγχει πλέον το HTS στα βόρεια και στο κέντρο, αλλά η έκταση αυτού του ελέγχου γενικά, και ειδικά στην παράκτια περιοχή που περιλαμβάνει το αλαουιτικό βουνό, είναι εξαιρετικά αμφίβολη. Στη συνέχεια, υπάρχουν δύο περιοχές στα βόρεια σύνορα υπό τουρκική κατοχή, συνοδευόμενη από την ανάπτυξη του «Συριακού Εθνικού Στρατού» (ο οποίος θα έπρεπε μάλλον να ονομάζεται «Τουρκοσυριακός Στρατός»)- μια σημαντική περιοχή στα βορειοανατολικά, ανατολικά του ποταμού Ευφράτη, υπό τον έλεγχο των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων στις οποίες κυριαρχεί το κουρδικό κίνημα, με σύμμαχο κάποιες αραβικές φυλές (τις οποίες ο HTS θα προσπαθήσει σίγουρα να κερδίσει με το μέρος του) υπό την προστασία των αμερικανικών δυνάμεων, μια μεγάλη περιοχή στα νότια, δυτικά του ποταμού Ευφράτη, υπό τον έλεγχο του Ελεύθερου Συριακού Στρατού, ο οποίος συνδέεται επίσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες και επικεντρώνεται γύρω από την αμερικανική βάση al-Tanf εντός του συριακού εδάφους, κοντά στα σύνορα με την Ιορδανία και το Ιράκ, και, τέλος, η νότια περιοχή, όπου οι δυνάμεις στην περιοχή Daraa που εξεγέρθηκαν κατά του καθεστώτος Άσαντ, ορισμένες από τις οποίες βρίσκονταν υπό ρωσική κηδεμονία, και οι δυνάμεις που προέκυψαν από το λαϊκό κίνημα στην περιοχή Suwayda, έχουν συγκεντρωθεί για να σχηματίσουν το Southern Operations Room, το οποίο είναι η ένοπλη συριακή αραβική παράταξη που συνδέεται στενότερα με το λαϊκό δημοκρατικό κίνημα.

Τώρα, πού μπορεί να πάνε τα πράγματα από εδώ και πέρα; Η πρώτη παρατήρηση είναι ότι η πιθανότητα όλες αυτές οι φατρίες να συμφωνήσουν να υποταχθούν σε μια ενιαία αρχή είναι σχεδόν μηδενική, ακόμη και αν αφήσουμε στην άκρη το κουρδικό κίνημα και περιοριστούμε στις αραβικές φατρίες. Ακόμη και η Τουρκία, η οποία έχει μακροχρόνια σχέση με το HTS, και χωρίς την οποία το HTS δεν θα μπορούσε να αντέξει στην περιοχή Idlib στη βορειοδυτική Συρία, δεν θα εγκαταλείψει την κατοχή της και τις μαριονέτες της όσο δεν επιτυγχάνει τον στόχο της να περιορίσει το κουρδικό κίνημα. Η δεύτερη παρατήρηση είναι ότι όσοι ήλπιζαν ή πίστευαν στη μεταμόρφωση του HTS και του Ahmed al-Sharaa, γνωστού και ως al-Julani, από τον σαλαφιστικό τζιχαντισμό στη μη σεχταριστική δημοκρατία έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι είχαν αυταπάτες. Η αλήθεια είναι ότι το HTS δεν θα μπορούσε να αναπτυχθεί στη θέση των δυνάμεων του καθεστώτος που κατέρρευσε, αν δεν είχε προσποιηθεί ότι άλλαξε επιδερμικά και ότι δεν είχε προσανατολιστεί προς ένα δημοκρατικό, μη σεχταριστικό μέλλον. Διαφορετικά, οι τοπικές δυνάμεις από τη Χομς μέχρι τη Δαμασκό θα του είχαν αντισταθεί σθεναρά, είτε υπό την προστασία του ανατραπέντος καθεστώτος είτε αφού θα είχαν χειραφετηθεί από αυτό. Τώρα, η βιασύνη του αλ Τζουλάνι να ισχυριστεί ότι μετέτρεψε την «Κυβέρνηση Σωτηρίας» που κυβερνούσε την περιοχή του Ιντλίμπ σε νέα συριακή κυβέρνηση, διαψεύδοντας τις ελπίδες όσων περίμεναν ότι θα καλούσε σε κυβέρνηση συνασπισμού, αναδεικνύει ένα γεγονός που θα έπρεπε να είχε παραμείνει στο μυαλό των ανθρώπων: το γεγονός ότι οι ίδιοι οι κάτοικοι της περιοχής του Ιντλίμπ διαδήλωσαν μόλις πριν από οκτώ μήνες κατά της τυραννίας του HTS, απαιτώντας την ανατροπή του αλ Τζουλάνι, τη διάλυση των κατασταλτικών του μηχανισμών και την απελευθέρωση των κρατουμένων στις φυλακές του.

Τέλος, η χαρά για την πτώση του τυράννου δεν θα πρέπει να μας κάνει να παραβλέψουμε τη βιασύνη διαφόρων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να σταματήσουν να εξετάζουν τις αιτήσεις ασύλου των Σύρων και το γεγονός ότι διάφορες χώρες, ειδικά ο Λίβανος, η Τουρκία και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, εξετάζουν το ενδεχόμενο απέλασης των Σύρων προσφύγων και βίαιης επιστροφής τους στη Συρία με το πρόσχημα του τερματισμού του καθεστώτος Άσαντ. Η Συρία δεν έχει ακόμη βγει από τη μακρά ιστορική της δοκιμασία που ξεκίνησε πριν από 54 χρόνια (με το πραξικόπημα του Χαφέζ αλ Άσαντ το 1970) και επιδεινώθηκε τραγικά πριν από 13 χρόνια (μετά τη λαϊκή εξέγερση του 2011). Όλες οι χώρες πρέπει να συνεχίσουν να σέβονται το δικαίωμα στο άσυλο που παρέχεται στους Σύρους και να συνεχίσουν να εξετάζουν το ενδεχόμενο χορήγησής του σε Σύρους που το ζητάνε.

• Blog. 12/10/2024: https://gilbert-achcar.net/where-is-syria-headed

• Μεταφράστηκε απο το αραβικό πρωτότυπο που δημοσιεύτηκε στην Al-Quds al-Arabi στις 10 Δεκεμβρίου 2024.

Επιμέλεια Γιώργος Μητραλιάς