Η Ουκρανία είναι μόνη της
(ή σχεδόν μόνη της)

του Patrick Trehondat*

Πολύ λίγο, πολύ αργά. Να τι χαρακτηρίζει εδώ και πάνω από δύο χρόνια την πολύ επικριμένη στρατιωτική βοήθεια των δυτικών δυνάμεων στην Ουκρανία. Αυτή η ένοχη αυτοσυγκράτηση ευθύνεται για τους θανάτους χιλιάδων Ουκρανών τόσο στην πρώτη γραμμή του μετώπου όσο και μεταξύ του άμαχου πληθυσμού. Αυτή η «βαθμονομημένη» πολιτική, για να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση ενός πρώην στρατηγού του ΝΑΤΟ, υπακούει σε μια απεχθή αρχή: «Βοηθάμε για να αντισταθείτε, αλλά όχι για να απελευθερωθείτε! ». Οι Δυτικοί θεωρούν ότι μια ουκρανική νίκη θα οδηγούσε αναπόφευκτα στην πτώση του Πούτιν, η οποία θα προκαλούσε χάος στην περιοχή. Είναι δυνατό πως φοβούνται ότι η κατάρρευση του ρωσικού καθεστώτος θα προκαλούσε επίσης μια εξέγερση των καταπιεσμένων λαών και εθνοτήτων της Ρωσικής Ομοσπονδίας, αλλά και της Λευκορωσίας και της Γεωργίας [1], για παράδειγμα.

Οι καμπιστές, από την πλευρά τους, συμμερίζονται αυτή την εκτίμηση. Στη θεώρηση τους, όπου μετράει μόνο η σύγκρουση μεταξύ των υπερδυνάμεων και όπου οι λαοί είναι απόντες, η σταθερότητα του ρωσικού καθεστώτος είναι ουσιαστικής σημασίας. Και βέβαια, μπορεί να λυπούνται για το «πετσόκομμα» των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το Κρεμλίνο και μπορεί ακόμη και να παράσχουν την υποστήριξή τους στον ένα ή στον άλλο φυλακισμένο Ρώσο αντιπολιτευόμενο, αλλά τελικά βλέπουν τον αγώνα του ουκρανικού λαού για ελευθερία και δημοκρατία ως αποδυνάμωση, ακόμη και ως εμπόδιο, στον «αντιιμπεριαλιστικό» τους αγώνα, ο οποίος στην πραγματικότητα στρέφεται κυρίως κατά των Ηνωμένων Πολιτειών. Κατά την άποψή τους, η Ρωσική Ομοσπονδία, όπως και η Κίνα, είναι μια δύναμη αντίστασης στις κυρίαρχες δυτικές δυνάμεις, και υποστηρίζουν την έλευση μιας λαμπερής πολυπολικότητας που τελικά δεν είναι παρά ένας πολλαπλο-ιμπεριαλισμός.

Σε συνέχεια αυτής της ζοφερής εικόνας, πρέπει ωστόσο να τονίσουμε το καταπληκτικό κίνημα υποστήριξης στην Ουκρανία από τους από κάτω. Από την αρχή του πολέμου μεγάλης κλίμακας, εκατοντάδες αυτοκινητοπομπές έχουν ξεκινήσει από όλη την Ευρώπη για να παράσχουν υλική βοήθεια. Γεννήτριες, σχολικός εξοπλισμός ακόμα και πάνες για μωρά παραδίδονται στην Ουκρανία από αυτοκινητοπομπές πολιτών κάθε εβδομάδα για πάνω από δύο χρόνια. Το συνδικαλιστικό κίνημα έχει επίσης αναλάβει δράση, στέλνοντας συνδικαλιστικές αυτοκινητοπομπές στο Κίεβο και το Kryvyï Rih, μεταφέροντας τόνους εξοπλισμού και αναπτύσσοντας δεσμούς συνεργασίας και ανταλλαγών με τους Ουκρανούς ομολόγους του.

Η άλλη μεγάλη δυσκολία που αντιμετωπίζει ο ουκρανικός λαός είναι η νεοφιλελεύθερη πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνησή του, η οποία τον φτωχοποιεί και αποδυναμώνει την αμυντική του ικανότητα.

Μια ολέθρια νεοφιλελεύθερη πολιτική

Η κυρία Paraska, οδηγός ασθενοφόρου στο νοσοκομείο Ivano-Frankivsk, είναι πνιγμένη στα δάκρυα. Μόλις έμαθε ότι απολύθηκαν η ίδια και άλλοι 240 συνάδελφοί της γιατροί και νοσηλευτές. Ουρλιάζει, κατά τη συνάντηση με τη διοίκηση του νοσοκομείου, ότι δεν θα έχει πια αρκετά λεφτά για να αγοράσει πάνες για τον γιο της, ο οποίος έχασε τα πόδια του στον πόλεμο...

Ακατάπαυστα από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, η κυβέρνηση συνεχίζει τις επιθέσεις της ενάντια στα δικαιώματα των εργαζομένων. Η μία μεταρρύθμιση του Εργατικού Κώδικα διαδέχεται την άλλη, φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να αμφισβητεί το δικαίωμα στις διακοπές. Στον τομέα της υγείας, ο οποίος είναι ζωτικής σημασίας σε μια χώρα σε πόλεμο, συσσωρεύονται οι απολύσεις και η μη καταβολή μισθών.

Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας δεν είναι οι μόνοι που πλήττονται από αυτή την κοινωνική βαρβαρότητα. Για παράδειγμα, υπάρχουν 6.000 ανθρακωρύχοι στο Λβιφ, οι οποίοι περιμένουν μέχρι αυτή την ώρα την καταβολή των μισθών τους εδώ και πολλούς μήνες. Εκτός από την κοινωνική δυσπραγία στην οποία βυθίζει τον εργαζόμενο πληθυσμό, αυτή η αντικοινωνική πολιτική αποδυναμώνει και την αμυντική ικανότητα της Ουκρανίας. Αυτό εξηγεί ξεκάθαρα το συνδικάτο KVPU των ανθρακωρύχων του Λβιφ:

« Οι απλήρωτοι μισθοί όχι μόνο επιδεινώνουν τις οικονομικές δυσκολίες των οικογενειών των ανθρακωρύχων, αλλά και επηρεάζουν αρνητικά την ηθική και ψυχολογική κατάσταση των εργαζομένων, αυξάνουν τις κοινωνικές εντάσεις στις ομάδες παραγωγής και στην περιοχή, και τους στερούν τη δυνατότητα να βοηθήσουν περισσότερους από 800 εργαζόμενους της εταιρείας που βρίσκονται στο στρατό και στους οποίους [οι ανθρακωρύχοι] παρέχουν ό,τι χρειάζονται (πυρομαχικά, ντρον, οχήματα κ.λπ.)».

Κοινωνικές αντιστάσεις

Από τα τέλη του 2022, αναπτύχθηκε η κοινωνική αντίσταση σε αυτή την πολιτική, ανοίγοντας έτσι δύο μέτωπα: το ένα ενάντια στη ρωσική ιμπεριαλιστική επιθετικότητα, με συνεχή υποστήριξη των μαχητών και μαχητριών στην πρώτη γραμμή, και το άλλο ενάντια στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές του Ζελένσκι. Ήδη το Νοέμβριο του 2022, οι φοιτητές του Πανεπιστημίου Τυπογραφίας στο Λβιφ έβγαινανν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στο κλείσιμο της σχολής τους, αψηφώντας τον στρατιωτικό νόμο που απαγόρευε τις δημόσιες συγκεντρώσεις. Αυτή ήταν μια ιδρυτική στιγμή που επρόκειτο να οδηγήσει στη δημιουργία της ανεξάρτητης φοιτητικής ένωσης Priama Diia (Άμεση Δράση) τον Φεβρουάριο του 2023.

Εξαιτίας τόσο του πολέμου όσο και του στρατιωτικού νόμου, το συνδικαλιστικό κίνημα δεν ήταν σε θέση να οργανώσει μεγάλες κινητοποιήσεις. Επιπλέον, χιλιάδες μέλη του εντάχθηκαν στο στρατό και ρίχτηκαν στη μάχη. Πολλοί σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν, γεγονός που επρόκειτο να έχει στο μέλλον συνέπειες για το ουκρανικό εργατικό κίνημα, αποδυναμώνοντάς το σημαντικά.

Σε αυτή την κατάσταση, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά, οι εργαζόμενοι προσφεύγουν στα δικαστήρια κατά των εργοδοτών τους για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Τον Οκτώβριο του 2023, το συνδικάτο των σιδηροδρομικών KVPU προσέφυγε στα δικαστήρια και πέτυχε να αποκατασταθούν πλήρως οι μισθοί 300.000 σιδηροδρομικών, οι οποίοι είχαν εν μέρει περικοπεί.

Μετά από πολυάριθμες δικαστικές υποθέσεις που κέρδισαν οι εργαζόμενοι το 2024, ο υπουργός Δικαιοσύνης δήλωσε ότι τα δικαστήρια δεν έχουν σχεδιαστεί για να εμποδίζουν την ανάπτυξη των εταιρειών. Σε αυτή τη δήλωση απάντησε το Συμβούλιο των Δικαστών, προσηλωμένο στο κράτος δικαίου,ότι τα δικαστήρια πρέπει να προασπίζουν τα δικαιώματα των πολιτών.

Τέλος, θα πρέπει να αναφέρουμε τις πολλές λαϊκές συγκεντρώσεις (ορισμένες από τις οποίες καταλήγουν σε διαδηλώσεις στους δρόμους) που πραγματοποιούνται κάθε εβδομάδα, διεκδικώντας σαφή κριτήρια για την αποστράτευση των εξαντλημένων στρατιωτών και στρατιωτίνων ή που γίνονται για να υποστηρίξουν τους αιχμαλώτους πολέμου που απειλούνται με αργό θάνατο στα χέρια των ρωσικών δυνάμεων. Αναφέρουμε επίσης τις κινητοποιήσεις για την υπεράσπιση των δημόσιων υπηρεσιών, για παράδειγμα κατά της κατάργησης μιας θέσης ταχυδρομικίνας σε ένα χωριό, κατά της κερδοσκοπίας σε ακίνητα που απειλεί την αρχιτεκτονική κληρονομιά του Κιέβου ή για οικολογικά προβλήματα.

Ένας νέος διεθνισμός

Η υποστήριξη στην Ουκρανία μας ανάγκασε να επανεξετάσουμε τον διεθνισμό μας και τις πρακτικές του. Τις περισσότερες φορές, η υποστήριξη των καταπιεσμένων λαών μοιάζει με ένα είδος οίκτου στον οποίο αυτοί ανάγονται σε αντικείμενα της συμπόνιας μας. Αντικείμενα; Ενώ στην πραγματικότητα είναι τα υποκείμενα της δικής τους απελευθέρωσης! «Η Katya Gritseva, ακτιβίστρια της Priama Diia και της επαναστατικής σοσιαλιστικής οργάνωσης Sotsialnyi Rukh, μου είπε πρόσφατα: «Μη μας θεωρείτε θύματα, γιατί έτσι βάζετε τον εαυτό σας πάνω από εμάς, ενώ εμείς είμαστε οι ενεργοί και ενεργές πρωταγωνίστριες στον απελευθερωτικό μας αγώνα».

Ο αυθεντικός διεθνισμός πρέπει να λειτουργεί επί ίσοις όροις με τους καταπιεσμένους λαούς που υποστηρίζει. Αυτός ο νέος διεθνισμός πρέπει επίσης να προφυλάσσεται από μια άλλη παγίδα: τον κίνδυνο της υποκατάστασης. Αυτό επισημάνθηκε με πικρία τον Μάιο του 2023 από την αριστερή ουκρανική ιστοσελίδα Commons :

« Όταν η προσοχή στράφηκε ξαφνικά στην κοινωνία μας, ήταν συχνά οι Δυτικοί που επέβαλαν την άποψή τους για τη ρωσική εισβολή, καθώς ήταν αυτή που έκανε τον πιο πολύ θόρυβο και ήταν συχνά η πιο εκτιμημένη. Ακόμη και αν όλοι αυτοί δεν είχαν βρεθεί ποτέ πριν αντιμέτωποι με την ουκρανική πραγματικότητα » [2].

Το ρίσκο να στραβολαιμιάσει

Η διεθνής Αριστερά καλά θα κάνει, ρισκάροντας να στραβολαιμιάσει, να σκύψει πάνω στην αυτενέργεια του ουκρανικού λαού, και ειδικά σε εκείνη του προοδευτικού στρατοπέδου του. Σε πολλές περιπτώσεις στις στήλες του Soutien à l'Ukraine résistante έχουμε τονίσει την εξαιρετική ικανότητα του ουκρανικού λαού για αυτοοργάνωση. Οι κοινωνικές πρακτικές (αλλά και τα γραπτά και άρα η θεωρητική παραγωγή) των κοινωνικών κινημάτων της είναι δυνατόν να αποτελέσουν φορείς μιας εναλλακτικής λύσης στον ολιγαρχικό καπιταλισμό που κυριαρχεί στην Ουκρανία... αλλά που η καθολική αξία της μπορεί να εμπνεύσει τα κινήματα χειραφέτησης σε άλλες χώρες, και ειδικά στη Δυτική Ευρώπη.

Όταν, ως απάντηση στην κρίση του ουκρανικού συστήματος υγείας, το συνδικάτο των εργαζομένων στον τομέα της υγείας « Να είσαι σαν την Νίνα » διεκδικεί τη δημοκρατική εκλογή των διευθυντών των νοσοκομείων και δηλώνει ότι «το προσωπικό των νοσοκομείων είναι δυνατό να τα ελέγχει και να τα διαχειρίζεται» [3], άραγε δεν έχουμε εδώ δυνατούς δρόμους επίλυσης της κρίσης του συστήματος υγείας που γνωρίζουμε στις χώρες μας;

Παρομοίως, όταν η Πρίαμα Ντία οργανώνει τον έλεγχο των φοιτητών στα πανεπιστήμια και εξηγεί ότι «οι φοιτητές μετέχουν ισότιμα στην [εκπαιδευτική] διαδικασία και πρέπει να διαδραματίζουν ανάλογο ρόλο στη διαχείριση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων [4]», άραγε δεν έχουμε εδώ στοιχεία προβληματισμού για έναν ανανεωμένο συνδικαλισμό που συνδυάζει την υπεράσπιση των άμεσων κοινωνικών συμφερόντων με τον στόχο του κοινωνικού μετασχηματισμού;

Στις σελίδες του Soutien à l'Ukraine résistante, έχουμε μεταφράσει και δημοσιεύσει τακτικά συνεισφορές από τα συνδικαλιστικά, φεμινιστικά, ΛΟΑΤ και αυτοοργανωμένα συλλογικά κινήματα, επειδή πέρα από τον ταπεινό μας ρόλο ως φερέφωνο, μας φάνηκε ξεκάθαρα ότι υπήρχε τροφή για σκέψη και εμπλουτισμό για τα χειραφετητικά κινήματα στα Δυτικά του μετώπου, αρκεί αυτά να ξέρουν να αφουγκράζονται πέρα από τα σύνορά τους.

Η Ουκρανία είναι μόνη της. Ειδικά μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ως προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών στις 5 Νοεμβρίου. Ο ουκρανικός λαός (όπως και ο παλαιστινιακός) θα είναι τα πρώτα θύματα της ανόδου στην εξουσία του μεγιστάνα-ολιγάρχη των ακινήτων, ο οποίος έχει δείξει τόση περιφρόνηση για την τύχη των Ουκρανών και συμπάθεια για τον αφέντη του Κρεμλίνου. Η στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ κινδυνεύει να μειωθεί δραστικά ή ακόμη και να εξαφανιστεί. Ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν αυτή την κατάσταση για να πιέσουν για διαπραγματεύσεις συνθηκολόγησης, που δεν θα ήταν παρά αδιέξοδες, επειδή το φασιστικό ρωσικό καθεστώς δεν θα εγκαταλείψει το αυτοκρατορικό του σχέδιο κυριάρχησης των λαών της περιοχής.

Η Ουκρανία δεν πρέπει να μείνει μόνη, ο αγώνας της είναι και δικός μας αγώνας, είναι και τα δικά μας δημοκρατικά και κοινωνικά θεμέλια και κατακτήσεις που υπερασπίζεται ο ουκρανικός λαός.

Σημειώσεις

[1] Η παρουσία ουκρανικών σημαιών στις διαδηλώσεις στη Γεωργία κατά του «νόμου για τους ξένους πράκτορες» και πάλι στη μαζική διαδήλωση μπροστά από το γεωργιανό κοινοβούλιο για την αμφισβήτηση των απατηλών εκλογών -απάτη που οργανώθηκαν από το Κρεμλίνο- δείχνει ότι η Ουκρανία έχει γίνει το σύμβολο της αντίστασης των λαών της περιοχής στη ρωσική απολυταρχία.

[2] «Commons: ένας συλλογικός αριστερός Ουκρανός διανοούμενος», Entre les lignes, entre les mots, Μάιος 2023.

[3] «Η διαχείριση και ο έλεγχος των νοσοκομείων είναι εφικτός», Labour Solidarity, 25 Αυγούστου 2023.

[4] «Priama Diia (Άμεση Δράση), για τον έλεγχο των φοιτητών», Labour Solidarity, 23 Οκτωβρίου 2023.

* Ο εκ των ιδρυτών και στελεχών των εκδόσεων Syllepse, παλαίμαχος συγγραφέας και αγωνιστής του αυτοδιαχειριστικού κομμουνισμού Patrick Le Tréhondat είναι μέλος της γαλλικής επιτροπής του Ευρωπαϊκού Δικτύου Αλληλεγγύης με την Ουκρανία (RESU).

Επιμέλεια Γιώργος Μητραλιάς